Kościół klasztorny w Varnhem
| Kościół parafialny | |||||||||||||||||||
 Kościół klasztorny w Varnhem | |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Västra Götalandu  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Szwecji  | |||||||||||||||||||
 58°23′04,28″N 13°39′17,93″E/58,384522 13,654981
| |||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||
,_Matilda_of_Denmark_%26_Eric_of_Sweden_(1251)_effigies_2009.jpg)
Kościół klasztorny w Varnhem (szw. Varnhems klosterkyrka) – kościół ewangelicko-luterańskiego Kościoła Szwecji (Svenska kyrkan), należący do parafii Varnhem (Varnhems församling) w diecezji Skara (Skara stift). Miejscowość Varnhem położona jest w gminie Skara (Borås kommun) niedaleko miasta Skara (region terytorialny Västra Götaland).
Kościół stanowił pierwotnie część zespołu klasztornego cystersów w Varnhem, założonego w XII w., zniesionego w XVI w. Zachowany romański kościół klasztorny był w przeszłości nekropolią królów szwedzkich.
Kościół klasztorny w Varnhem ma status zabytku sakralnego według rozdz. 4 Kulturminneslagen (pol. Prawo o pamiątkach kultury) ponieważ został wzniesiony do końca 1939 (3 §)[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Klasztor został założony w 1150 r. dla cystersów, sprowadzonych do Szwecji kilka lat wcześniej do Alvastra. Fundatorem klasztoru byli pierwszy król szwedzki z dynastii Erykidów Eryk IX Święty i jego małżonka[2]. O znaczeniu klasztoru dla rodziny świadczy fakt, że kościół klasztorny służył jako nekropolia wszystkich królów szwedzkich z tego rodu, z wyjątkiem samego Eryka IX[3]. Pochowany tutaj został także Birger jarl, potężny regent Królestwa Szwecji z II połowy XIII w.; przeniesiono tu być może szczątki króla Inge I Starszego.
Po pożarze kościoła w 1234 w architekturze budowli pojawiły się nowe impulsy architektoniczne przyniesione z kontynentu. Przebudowano prezbiterium, wokół którego powstał wieniec kaplic zachowanych do dziś. To one były przypuszczalnie przewidziane jako miejsce pochówku członków rodu króla Eryka IX, choć płyty nagrobne pojawiły się w nich dopiero w XVI w. Groby znajdują się prawdopodobnie w nawie głównej.
W połowie XVI w., wskutek reform po przyjęciu przez Szwecję luteranizmu, majątek opactwa został zsekularyzowany, a sam klasztor został zniszczony podczas najazdu duńskiego w 1566 r. (ocalał tylko kościół). W XVII w. kościół został uratowany i odrestaurowany staraniem kanclerza Szwecji Magnusa Gabriela De la Gardie, który urządził tu kryptę mieszczącą nekropolię swej potężnej rodziny.
W XIX w. rozpoczęto według projektu architekta Johana Fredrika Åboma budowę nowej rozety w szczycie południowego ramienia transeptu. W 1889 główny intendent budowlany Helgo Zettervall zaproponował nową restaurację kościoła z zamiarem przywrócenia jego stylizowanego na średniowieczny wyglądu. Propozycja ta została zrealizowana tylko częściowo; przebudowano szczyty obu ramion transeptu, ukończono rozety, w rozecie północnego ramienia transeptu wymieniono średniowieczny maswerk.
Na przełomie XIX i XX w. pojawił się sprzeciw wobec stylu restauracyjnego zaproponowanego przez Zettervalla (autora przebudowy katedr w Skarze i Uppsali). Architekt Sigurd Curman, który studiował zasady restauracji na kontynencie, wraz z restauracją kościoła klasztornego we Vrecie, przeprowadzoną w latach 1914–1917 założył nową szkołę: zachowywał on naleciałości różnych epok zamiast je niepotrzebnie usuwać. W tym duchu przeprowadził w latach 1918–1923 restaurację kościoła klasztornego w Varnhem, w trakcie której odkopano i wyeksponowano mury dawnego klasztoru. Podczas renowacji, w 1922, odnaleziono w nawie głównej, naprzeciwko zachodniego wejścia, grób Birgera jarla i jego drugiej małżonki, królowej Danii Mechtyldy holsztyńskiej. 1 maja 2002 rozpoczęto badania szczątków spoczywających w grobowcu. W 2007 muzeum w Västergotland, Uniwersytet w Uppsali i szwedzki Zakład Medycyny Sądowej (Rättsmedicinalverket) wspólnie poinformowały, iż dzięki badaniom DNA, przeprowadzonym na zębach spoczywających w grobie szkieletów ustalono, że należą rzeczywiście do Birgera jarla i jego syna; ustalono też, że spoczywająca w grobowcu kobieta nie jest z nimi spokrewniona[4][5].
Kościół w Varnhem przeżywa obecnie okres dużej popularności dzięki powieściom szwedzkiego pisarza Jana Guillou – głównym bohaterem wydanej przezeń i popularnej nie tylko w Szwecji trylogii, której akcja ma miejsce w drugiej połowie XII w., jest Arn Magnusson, który część swego życia spędził w klasztorze w Varnhem[6].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Obecnie z zabudowań klasztornych istnieje tylko kościół, wyeksponowane są też fundamenty dawnych budynków klasztornych. Pierwotny kościół klasztorny spłonął w 1234 r. i został wkrótce odbudowany (ponowna konsekracja miała miejsce w 1260 r., była to wówczas największa świątynia w Szwecji)[7]. Zbudowany jest w stylu romańskim, według wzorców typowych dla architektury zakonu cystersów. Jest to trójnawowa bazylika, z ambitem i wieńcem kaplic wokół prezbiterium.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Sveriges riksdag: Svensk författningssamling (SFS) Lag (1988:950) om kulturminnen m.m.. [dostęp 2012-02-25]. (szw.).
- ↑ Thomas Hill: Zisterzienser: Norm, Kultur, Reform – 900 Jahre Zisterzienser. Ulrich Knefelkamp (red.). Springer-Verlag, 2002, s. 76, seria: Schriftenreihe des Interdisziplinären Zentrums für Ethik an der Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder). 5. ISBN 3-540-64816-X. [dostęp 2010-02-08]. Cytat: ... es für mich sehr nützlich ist, mir die Armen Christi zu Freunden zu machen. Voraussetzungen und Motive der Anlage von Zisterzienserklöstern in Dänemark. (niem.).
- ↑ Thomas Lindkvist: Early political organisation: Kings and provinces in Sweden. W: The Cambridge History of Scandinavia. Knut Helle (red.). T. 1: Prehistory to 1520. Cambridge: Cambridge University Press, 2003, s. 226. ISBN 0-521-47299-7. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- ↑ Ann Catherine Bonnier (i in.): Svenska kyrkor: En historisk reseguide. s. 124.
- ↑ Helena Malmström, Andreas Karlsson, Maria Vretemark, doc Anders Götherström, dr Gunilla Holmlund w: Västergötlands museum: DNA analyser ger ytterligare stöd till hypotesen om att graven vid lekmannaaltaret i Varnhem är Birger jarls grav. [dostęp 2015-02-11]. (szw.).
- ↑ Ann Catherine Bonnier (i in.): Svenska kyrkor: En historisk reseguide. s. 123.
- ↑ Heinfried Wischermann: Romańskie budownictwo w Skandynawii. W: Sztuka romańska: architektura – rzeźba – malarstwo. Rolf Toman (red.). Könemann, 2000, s. 253. ISBN 3-8290-2563-7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Varnhem Kloster. W: Petra Juling: Schweden. Dumont Reise, 2008, s. 223. ISBN 3-7701-7616-2. [dostęp 2010-02-08]. (niem.).
- Skara und Varnhem. W: Jutta Westmeyer, Petra Juling: Schweden: der Süden mit Stockholm. Köln: DuMont, 2002, s. 178. ISBN 3-7701-5922-5. [dostęp 2010-02-08]. (niem.).
- Ann Catherine Bonnier, Göran Hägg, Ingrid Sjöström: Svenska kyrkor: En historisk reseguide. Sztokholm: Medströms Bokförlag, 2008, s. 123-125. ISBN 978-91-7329-015-9. (szw.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Varnhems klosterkyrka. [w:] Svenska kyrkan [on-line]. [dostęp 2016-09-07]. (szw.).