Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie
 A/390 z dnia 30.11.1929 r.[1]
| |||||||||
| kościół filialny | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie | |||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Chełmna  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |||||||||
 53°21′04,463″N 18°25′27,696″E/53,351240 18,424360
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Kościół św. Piotra i św. Pawła w Chełmnie, dawny kościół dominikański, od 1829 do 1945 ewangelicki, obecnie filialny w parafii Wniebowzięcia NMP, położony w północno-wschodniej części starego miasta w Chełmnie, w bloku ograniczonym ulicami Wodną i Kościelną oraz murami miejskimi. Fasada kościoła stanowiła pierwowzór fasady katedry warszawskiej[2].
Historia i architektura[edytuj | edytuj kod]
Dominikanie przybyli do Chełmna prawdopodobnie już w 1233 r. (a więc w roku lokacji miasta). Istniejący dzisiaj kościół zaczęto wznosić od prezbiterium w 4 ćwierci XIII wieku, chociaż w obrębie neogotyckiej kruchty istnieją wcześniejsze fragmenty budowli późnoromańskiej z lat ok. 1240-50. W pierwszej połowie XIV wieku zbudowano korpus, najpierw w postaci niesymetrycznej dwunawowej hali o sześciu przęsłach; w trzeciej ćwierci XIV w. dobudowano trzecią bardzo wąską nawę północną, z tego czasu pochodzi również szczyt zachodni. W drugiej połowie XVII wieku wnętrze korpusu całkowicie przebudowano ze zmianą programu przestrzennego na czteroprzęsłową bazylikę i założeniem nowych sklepień. Z końca XIX wieku pochodzą przybudówki - kruchta zachodnia i zakrystia od północy.
Kościół jest murowany z cegły. Z zewnątrz zachował cechy gotyckie, wnętrze korpusu jest zbarokizowane. Obecnie jest to czteroprzęsłowa niesymetryczna bazylika o bardzo wąskiej nawie północnej, przed barokizacją był trójnawową, sześcioprzęsłową halą. Zachowane w pierwotnej postaci prezbiterium jest trójprzęsłowe, zamknięte od wschodu pięcioma bokami ośmioboku, sklepione krzyżowo-żebrowo, w przęśle środkowym gwiazdą czteroramienną. Od zewnątrz jest opięte uskokowymi skarpami, przez ich gęste ustawienie wzmacniającymi wertykalizm budowli. Wyróżnia się również zachodni szczyt korpusu, dzielony gęsto ustawionymi pod kątem lizenami przechodzącymi w pinakle.
Dawne bogate, późnobarokowe i rokokowe wyposażenie wnętrza zostało w większości usunięte po przejęciu kościoła przez ewangelików. Na miejscu zachowała się tylko kilka elementów: późnobarokowy ołtarz główny, wzorowany na ołtarzu kościoła NMP w Toruniu, drewniane rokokowe stalle w prezbiterium, dekorowane ornamentem rocaille i wolutami, przy filarze w nawie głównej rokokowa ambona, na której baldachimie cztery putta przedstawiające personifikacje kontynentów.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-10-15].
- ↑ Szymon Spandowski "Chełmno odkrywa swe tajemnice", Express Bydgoski 22 czerwca 2012
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki, Chełmno, Wrocław 1991. Kujawsko-Pomorska Biblioteka Cyfrowa
- Jerzy Z. Łoziński, Pomniki sztuki w Polsce, t. II cz. 1, Pomorze, Warszawa 1992.
- Marek Grzegorz Zieliński, Anna Soborska-Zielińska, Kościół świętych Piotra i Pawła w Chełmnie, Pelplin: Wydawnictwo Diecezji Pelplińskiej Bernardinum, 2005, ISBN 83-7380-325-4, OCLC 749967672.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Chełmnie: Kościół świętych Apostołów Piotra i Pawła. [dostęp 2019-11-15].
- Odznaka krajoznawcza województwa kujawsko-pomorskiego: Kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła w Chełmnie. [dostęp 2019-11-15].
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona