Kościół Świętych Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu

Kościół Świętych Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu

WK-114/1/69 z dnia 01.07.1959 r.
kościół parafialny
Widok na płn-wsch. część kościoła
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Tropie
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Świętych Pustelników Świerada i Benedykta w Tropiu
Wezwanie	św. Świerada i św. Benedykta
Dane świątyni
Położenie na mapie gminy Gródek nad Dunajcem Tropie, sanktuarium
Położenie na mapie Polski Tropie, sanktuarium
Położenie na mapie województwa małopolskiego Tropie, sanktuarium
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego Tropie, sanktuarium
49°47′44,92″N 20°39′25,14″E

Kościół parafialny pw. Świętych Pustelników Andrzeja Świerada i Benedykta w Tropiu – kościół romański z przełomu XI/XII w. Jeden z najstarszych w Małopolsce.

Historia

Kościół należy do najstarszych w tej części Polski. Miał go fundować około 1045 roku Kazimierz Odnowiciel, a poświęcać ok. 1073 r. św. Stanisław męczennik. Według tradycji budynek powstał w miejscu, gdzie znajdowała się pustelnia św. Świerada, mnicha benedyktyńskiego żyjącego na przełomie X i XI w. Z pierwotnej budowli pozostały jednak tylko mury prezbiterium, wtórnie podwyższone, oraz relikty północnej i zachodniej ściany nawy. Ukończenie budowy datuje się na przełom XI–XII w. W XIII w. do północnej ściany zostaje dobudowana zakrystia (teraz schowek). W XVI w. część murów prezbiterium nadmurowano i przesklepiono kopułką z latarnią oraz do południowej ściany nawy dobudowano kaplicę Matki Bożej, która obecnie pełni rolę zakrystii.

W dokumentach sprzedaży dóbr Tropsztyna z 1535 kościół wzmiankowany jest jako pw. św. Geralda, a od 1556 do 1603 służył protestantom jako zbór kalwiński. Na początku XVII w. kościół został przejęty na zbór braci polskich.

W XVII w., prawdopodobnie ok. 1634, zostaje dobudowana kruchta i „klasztorek”, znajdujące się na północnej ścianie nawy oraz następuje rozbudowanie nawy ku zachodowi.

• 
  Elewacja frontowa
• 
  Otoczenie
• 
  Widok od strony wschodniej

Architektura

Budowla orientowana, wykonana z ciosów piaskowca spojonych gliną z niewielką domieszką wapna. Kościół pierwotnie jednonawowy z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym prosto. W późniejszych wiekach dobudowano zakrystię przylegającą do północnej strony prezbiterium, następnie od strony południowej nawy – kaplicę Matki Bożej. Kolejnym etapem rozbudowy było przedłużenie nawy ku zachodowi, oraz od strony północnej, dobudowanie kruchty i „klasztorka”, zewnętrznego pomieszczenia. Fasada budowli prosta, dwukondygnacyjna, z łukowo zwieńczonym otworem wejściowym. Dach blaszany z wieżyczką na sygnaturkę.

Wymiary nawy: 6,3 m × 11,5 m, prezbiterium 3,2 m × 3 m

Wnętrze

Polichromowany strop z II połowy XVII w. przemalowany w XIX w., przedstawia scenę Zesłania Ducha Świętego. Jest to kopia XVI w. malowidła, Giorgia Vasariego z Florencji. Starsza warstwa oryginalnego malowidła widoczna jest w sondzie konserwatorskiej (1982). W ościeży północnego łuku tęczowego zachowały się fragmenty romańskiego malowidła w technice al fresco, z użyciem barwników niebieskiego i czerwonego. Przedstawiają postać węgierskiego władcy, św. Stefana, w koronie z berłem w prawej dłoni, który sprowadził św. Świerada znad Dunajca na węgierską wówczas Słowację. Pochodzi z I połowy XII w. i wiąże się z benedyktyńskim środowiskiem artystycznym środkowej i płd. Europy. W ościeżu południowym widnieje romański zacheuszek w formie malowanego krzyża, obok późniejszego, gotyckiego – świadkowie wczesnych konsekracji tego kościoła, 1073 i po odbudowie kościoła po zniszczeniach tatarskich w XIII w.

W kościele znajdują się cztery okna zamknięte półkoliście. Zaślepione, na wschodniej ścianie prezbiterium oraz północnej ścianie nawy. Kolejne dwa na południowej ścianie prezbiterium, jedno pod drugim. Dolne z czasów budowy, górne z okresu nadbudowy prezbiterium. W XIX w. zostały połączone w jedno. Oprócz tego wysokie okno zamknięte ostrołukowo na południowej ścianie nawy. Z pierwotnej budowli pochodzi arkada łuku tęczowego wsparta na gzymsie impostowym o prostym profilu oraz pozostałości zach. portalu. Po stronie południowej nawy znajdują się odrzwia z herbem pruskim prowadzące do obecnej zakrystii. Po przeciwległej stronie wejście do kaplicy. Nad wejściem znajduje się chór muzyczny.

• 
  Wnętrze
• 
  Obudowa chrzcielnicy, 1774
• 
  Fragment fresku św. Stefana w koronie

Wyposażenie

We wnętrzu znajduje się ołtarz główny i dwa boczne. Nastawa głównego niearchitektoniczna, w formie prostokątnej ramy obrazowej, zdobionej ornamentem kwiatowym i uskrzydlonymi główkami w górnych rogach. W ramie umieszczony jest prostokątny, półkoliście zamknięty obraz z 1626, przedstawiający koronację Matki Bożej, adorowanej przez patronów kościoła, świętych pustelników Świerada i Benedykta, w strojach kamedulskich; u kolan św. Świerada widzimy herb rodu Ośmiorogów-Gierałtów, zapewne fundatorów obrazu. Mensa ołtarza z brązowego marmuru, została wykonana w 1627, ozdobiona herbem i inicjałami fundatora Jana Wiernka z Witowic. Powstanie bocznych ołtarzy datuje się na drugą połowę XVIII w. W lewym znajduje się obraz św. Benedykta, pustelnika i męczennika, datowany na 1765. W prawym, obraz Matki Bożej Różańcowej. Zdobione są ornamentami rocaille. Na południowej ścianie znajduje się obudowa chrzcielnicy, ze scenami Obrzezania, Chrztu Pańskiego oraz chrztu dziecka szlacheckiego i chłopskiego. Skrywa ona umieszczone wewnątrz muru kamienne naczynie chrzcielne, prawdopodobnie z XVI wieku. Z podobnego okresu pochodzi konfesjonał znajdujący się w kruchcie. Na płn. ścianie nawy znajduje się wykonane z brązowego marmuru epitafium Jana Wiernka, który był jednym z fundatorów rozbudowy kościoła. Obok znajduje się drugie epitafium, wykonane z białego marmuru, uczestnika powstania listopadowego w 1831 i zesłańca na Sybir, Adama Siedmiogrodzkiego. W połowie nawy po przeciwległych stronach wiszą XX w. przedstawienia św. Andrzeja Świerada po płn. stronie i Matki Boskiej Częstochowskiej po południowej. W kościele znajduje się sześć relikwiarzy: św. Matki Teresy z Kalkuty, z kością św. Świerada, Krzyża Świętego, Św. Kingi i Św. Jana Vianneya. Na chórze znajdują się dziesięciogłosowe organy Wacława Biernackiego z 1948r. Na XIX-wiecznej dzwonnicy znajdują się 3 dzwony:

Mały: Św. Benedykt Męczennik - 240kg - 1972 - Dąbrowa Górn.

Średni - Św. Andrzej Świerad - 384kg - 1936 - Odlewnia Dzwonów K. Schwabego

Duży - Maria Matka Boska Nieustającej Pomocy - 960kg - Dąbrowa Górn.

Bibliografia

• Z. Świechowski. Architektura romańska w Polsce. DiG 2000 r.
• Sztuka Polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku. PWN, Warszawa 1969 r.
• Szlakami polskich tradycji chrześcijańskich. Tropie. Sanktuarium śś Pustelników Świerarda i Benedykta. Przewodnik pielgrzyma. Wyd. Ścieżki wiary, Kraków 2008
• Zwiedzamy kościół w Tropiu