Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim

Kościół
św. Franciszka Ksawerego
w Piotrkowie Trybunalskim
Sanktuarium MB Trybunalskiej
	180-IX-26 z dnia 24.07.1948 r.; oraz 207 z 04.09.1967 r.
	Kościół rektoralny
Państwo	Polska
Miejscowość	Piotrków Trybunalski
Adres	ul. Pijarska 2
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim
Wezwanie	św. Franciszka Ksawerego
	Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	Matka Boża Trybunalska
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1701
Data zakończenia budowy	1727
Dane świątyni
Styl	barok
Architekt	J. I. Delamars
Wieża kościelna; • liczba wież	; 2
Liczba naw	1
Organy; • liczba głosów; • liczba manuałów	; 25; 2
	Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim Kościół św. Franciszka Ksawerego
	Położenie na mapie Polski Kościół św. Franciszka Ksawerego
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Kościół św. Franciszka Ksawerego
	Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego Kościół św. Franciszka Ksawerego
	51°24′26,07″N 19°41′46,98″E/51,407242 19,696383
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Franciszka Ksawerego w Piotrkowie Trybunalskim – rzymskokatolicki kościół rektoralny znajdujący się na terenie parafii św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim, sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jezuici przybyli do Piotrkowa 1677 i początkowo dysponowali jedynie drewnianą kaplicą^[2]. Kamień węgielny pod budowę kościoła poświęcono w 1695, jednak z powodu trudności prace budowlane rozpoczęto w 1701^[2]. Kościół ukończono i konsekrowano w 1727^[2]. W 1731 kościół został zniszczony przez pożar, zaś w 1734 miała miejsce jego ponowna konsekracja^[2]. W 1773 miała miejsca kasacja zakonu, w wyniku której jezuici opuścili świątynię^[2]. W 1788 świątynię objęli pijarzy, którzy przenieśli z własnego zespołu klasztornego przy ul. Rwańskiej, zniszczonego w czasie pożaru w 1786^[3]. W 1864 skasowany został zakon pijarów, a tym samym usunięci zostali ze świątyni^[4]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę kościołem w latach 1918–1927 ponownie zarządzali jezuici^[2]. Następnie do 1945 świątynię objęli księża diecezjalni^[2]. Ostatecznie jezuici powrócili do kościoła w 1945^[2].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Franciszka Ksawerego jest najcenniejszym pod względem artystycznym zabytkiem architektonicznym Piotrkowa.

Świątynia harmonijnie łączy cechy baroku i rokoka, architekturę z barokową i rokokową rzeźbą, malarstwem i wyposażeniem wnętrza. Autorem projektu budowli był architekt J. I. Delamars^[5]. Kościół jest budowlą zasadniczo jednonawową, zakończoną półkolistym prezbiterium, ale posiada trzy pary kaplic otwartych arkadami do nawy głównej. Sklepienie nawy głównej - kolebkowe z lunetami,zaś kaplic - krzyżowe. Bryła kościoła zamyka kompozycyjnie ulicę Konarskiego, biegnącą od Rynku Trybunalskiego^[6].

Wnętrze kościoła jest bogato zdobione, szczególnie zasługuje na uwagę barokowa polichromia Andrzeja Ahorna i Jana Raynera oraz bogato złocone ołtarze. Wyposażenie wnętrza zostało wykonane przez snycerzy i rzeźbiarzy jezuickich: Ignacego Bartscha ze Śląska, Ferdynanda Kiltza, Wolfganga Wimmera, Mateusza Makowskiego^[5]. W 1796 przeniesiono do kościoła barokową ambonę z dawnego kościoła pijarów, przeznaczonego na kościół ewangelicki^[7].

W kościele w ołtarzu głównym znajduje się od 1829 obraz Matki Bożej Trybunalskiej, patronki polskich parlamentarzystów^[8]. Ołtarze boczne noszą wezwana: św. Iwona, św. Ignacego Loyoli, św. Stanisława Kostki, Matki Boskiej Łaskawej, Serca Jezusowego, św. Barbary^[7].

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Historyczne widoki kościoła
Kościół i klasztor na grafice z początku XIX w.
Kościół i kolegium od strony Krakowskiego Przedmieścia, 1870
Widok kościoła od Rynku i ul. Konarskiego, 1870.
Wnętrze kościoła w 1870.
Zdjęcie kościoła i kolegium sprzed 1870

Wygląd zewnętrzny
Widok z Rynku Trybunalskiego
Widok z prawej od ul. Pijarskiej
Widok z lewej od ul. Pijarskiej

Wnętrza
Widok w stronę ołtarza głównego
Ołtarz główny
Ołtarz boczny Serca Jezusowego
Ambona
Zdobienia nawy głównej
Freski na sklepieniu
Obraz Matki Bożej Trybunalskiej

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-03-06] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Historia kościoła p.w. św. Franciszka Ksawerego. Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej. [dostęp 2019-12-05].
↑ Witanowski 1923 ↓, s. 31–32.
↑ Witanowski 1923 ↓, s. 51.
↑ ^a ^b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21.
↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.
↑ ^a ^b Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.
↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21, 46.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014 .
Piotrków Trybunalski: plan miasta. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, Warszawa-Wrocław 1993.
Łukasz M. Sadowski. Piotrków Trybunalski : miasto królewskie i miasto gubernialne. „Sztuka Europy Wschodniej”. 1, s. 269-277, 2013.
Michał Rawita Witanowski: Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (z planem miasta). Piotrków: Wydawnictwo Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1923.

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-03-06] .

[smbt-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Historia kościoła p.w. św. Franciszka Ksawerego. Sanktuarium Matki Bożej Trybunalskiej. [dostęp 2019-12-05].

[CITEREFWitanowski192331–32-3] Witanowski 1923 ↓, s. 31–32.

[CITEREFWitanowski192351-4] Witanowski 1923 ↓, s. 51.

[CITEREFGminny_program_opieki_nad_zabytkami201421-5] Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21.

[CITEREFGminny_program_opieki_nad_zabytkami201417-6] Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 17.

[CITEREFGminny_program_opieki_nad_zabytkami201446-7] Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 46.

[CITEREFGminny_program_opieki_nad_zabytkami201421,_46-8] Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 21, 46.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]