Kościół św. Szczepana w Toruniu
 |
Ten artykuł od 2021-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
 A/1275 z 29 marca 2007
| |||||||||
 Kościół św. Szczepana w Toruniu | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Adres | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Imię | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Torunia  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||
 53°00′47,03″N 18°36′22,20″E/53,013064 18,606167
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Kościół św. Szczepana w Toruniu – kościół parafii ewangelicko-augsburskiej w Toruniu. Znajduje się przy ulicy Wały Generała Władysława Sikorskiego 14.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zbudowany został w latach 1902–1904 na terenie zasypanej fosy miejskiej przy obecnych Wałach gen. Sikorskiego w stylu neogotyckim według projektu architekta Richarda Gansa z Berlina dla zboru ewangelicko-reformowanego założonego w 1676 roku. Kamień węgielny położono 18 czerwca 1903 roku, poświęcenie nastąpiło 18 lutego 1904 roku. Znaczne zasługi dla jego wybudowania położył ówczesny pastor parafii Paul Arndt (duchowny ewangelicko-reformowany), działający wraz z kolegium kościelnym, w skład którego wchodził m.in. przemysłowiec August Born. Kościół ma długość 25 m, szerokość 11,5 m, wieża ma wysokość 49,5 m. Jest budowlą dwunawową, z płytkim prezbiterium zwróconym na zachód i z wieżą w narożniku płn.wsch.
Parafia była nieliczna (ok. 100 osób), ale zamożna. Wchodziła w skład pruskiego Kościoła Ewangelicko-Unijnego. W 1921 roku wyjechał ostatni stały pastor i część parafian. Od 1930 roku w kościele oprócz rzadkich nabożeństw po niemiecku dla nielicznych parafian, odprawiano także nabożeństwa po polsku dla ewangelików reformowanych służących w polskim wojsku. Pastorami byli wtedy Wilhelm Fibich (1930–1935) i Jan Potocki (1935–1939).
W czasie II wojny światowej kościół został zdewastowany, następnie przekazany parafii ewangelicko-augsburskiej i po renowacji ponownie poświęcony 26 sierpnia 1945 roku, otrzymując obecną nazwę.
Wyposażenie z czasów budowy:
- witraże (firma Adolf Seiler, Wrocław),
- 13-głosowe organy o trakturze pneumatycznej z 1904 roku, zbudowane przez elbląską firmę August Terletzki/Eduard Wittek[1],
- ambona, chrzcielnica i ławki (Paul Borkowski, Toruń).
Neogotycki ołtarz przeniesiono po II wojnie światowej z opuszczonego kościoła ewangelickiego w Nowej Wsi nad Wisłą (wykonany w Warszawie w 1904 roku, został ufundowany przez baronową Wandę Ike z Duninowa). Obraz „Adoracja Baranka”, zapewne z lat ok. 1612–1629, przeniesiono z dawnego kościoła Trójcy Świętej na Rynku Nowomiejskim. Malowany na podstawie ryciny Jana Sadelera St. z 1588 roku, wykonanej na podstawie rysunku Joosta van Winghe. Obraz „Ukrzyżowanie” jest podmalowaną litografią z drugiej połowy XIX w., na podstawie ryciny Paula Pontiusa z 1631 roku, wzorowanej na rysunku Petera Paula Rubensa. Pierwotnie znajdował się w ołtarzu kaplicy staroluterskiej przy ul. Strumykowej[potrzebny przypis]. Dzwony pochodzą ze zburzonego kościoła ewangelickiego na Podgórzu[2]. W 1946 roku odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci duchownych związanych z tutejszą parafią, zamordowanych przez hitlerowców w latach II wojny światowej, a w 2002 roku tablicę ku czci wieloletniego proboszcza, ks. seniora Ryszarda Trenklera.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dorawa 2002 ↓, s. 348.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 153.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Dorawa: Organy bazyliki katedralnej p.w. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu na tle dziejów budownictwa organowego w Polsce. W: Katarzyna Kluczwajd, Michał Woźniak (red.): Dzieje i skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu. Materiały z konferencji przygotowanej przez Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki w X rocznicę ustanowienia diecezji toruńskiej pod patronatem Biskupa Toruńskiego oraz Prezydenta Miasta Torunia [22-23 marca 2002]. Toruń: 2002. ISBN 83-7285-116-6.
- Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.
- Paul Arndt, Geschichte der evangelisch-reformierten Gemeinde in Thorn. Festschrift zur Einweihung der neuen Kirche am 18. Februar 1904 Thorn 1904
- Jerzy Domasłowski, Kościół św. Szczepana w Toruniu. 1904-2004, Toruń, Wydawnictwo Via, 2004, ISBN 83-88273-32-9
| Kościoły |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zobacz też |
|
