Kościół św. Wojciecha w Bydgoszczy
53°07′43″N 17°58′36″E/53,128611 17,976667 A/1354 z dnia 26.02.2008[1]
| |||||||||
| kościół parafialny | |||||||||
 Widok z ul. Nowogrodzkiej | |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| Miejscowość | |||||||||
| Wyznanie | |||||||||
| Kościół | |||||||||
| Parafia | |||||||||
| Wezwanie |
św. Jan Apostoł, od 1946 r. św. Wojciech | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||
| 53°07′43″N 17°58′36″E/53,128611 17,976667
| |||||||||
Kościół św. Wojciecha w Bydgoszczy – kościół parafialny w Bydgoszczy, którego patronem jest św. Wojciech.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Kościół znajduje się przy ul. Nowogrodzkiej w dzielnicy Okole w Bydgoszczy, nieopodal Kanału Bydgoskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowa kościoła nastąpiła w kontekście intensywnego rozwoju ewangelickiej architektury sakralnej w Bydgoszczy i na jej przedmieściach w końcu wieku XIX i na początku XX. Wówczas wzniesiono na tym terenie osiem zborów ewangelicko-unijnych, w większości neogotyckich, licowanych czerwoną cegłą.
Gmina ewangelicko-unijna na terenie Okola, składająca się niemal wyłącznie z wyznawców narodowości niemieckiej powstała w II połowie XIX wieku. Na początku wieku XX wyodrębniła się z niej i zbudowała własną świątynię wspólnota zamieszkująca Wilczak[2].
Gmina na Okolu doprowadziła do budowy własnej świątyni w 1895. Jednak w pierwszej dekadzie XX wieku, w czasie, gdy w okolicy budowało się kilkanaście nowych świątyń ewangelicko-unijnych, na miejscu starego postanowiono wnieść nowy, okazalszy budynek. Nie jest znany twórca projektu świątyni[3]. Prace przy wznoszeniu i wyposażeniu kościoła rozpoczęto w 1912 i ukończono w 1913. Uzyskał on wówczas wezwanie św. Jana Apostoła.
Świątynia służyła niemieckiej gminie kościoła ewangelicko-unijnego do 1945, chociaż najlepsze lata dla rozwoju parafii i zboru zakończyły się już wraz z wybuchem pierwszej wojny światowej. Po 1920 liczba ewangelików w Bydgoszczy znacznie się zmniejszyła. Ostatnim proboszczem w latach 30. i przypuszczalnie do 1945 był pastor Hans Staffehl, który jednocześnie prowadził parafię na Wilczaku[2].
Po odejściu Niemców z Bydgoszczy świątynia parafia ewangelicka przestała istnieć. Władze miejskie[4] przekazały świątynię do użytku katolikom. Poświęcona została 15 kwietnia 1945 i otrzymała wezwanie św. Wojciecha. 1 października 1946 r. kard. August Hlond erygował parafię. Świątynię przystosowano do sprawowania liturgii katolickiej. W latach 50. XX w. wykonano nowe polichromie w prezbiterium.
W latach 1977–1980 wybudowano plebanię, a w 1989 r. dobudowano dom gospodarczy z garażami.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół zbudowany został w stylu eklektycznym, łączącym cechy barokowe i klasycystyczne.
Świątynia jest trójnawowa, otynkowana, o układzie bazylikowym, założona na planie krzyża łacińskiego z zamkniętym prosto prezbiterium skierowanym na południe. Nawy i prezbiterium przykrywa mansardowy dach z powiekami[5]. Otynkowane elewacje zewnętrzne otrzymały lizeny i malowane ramy permutacyjne, dzięki czemu w świątyni można odnaleźć cechy baroku klasycyzującego, charakterystycznego dla Prus w II połowie XVIII wieku. Natomiast dachy mansardowe są charakterystyczne dla budowli rokokowych[3]. Dominantą budowli jest wysoka wieża przylegająca do korpusu od północy. Nad portalem fasady frontowej postawiono kamienną figurę św. Jana Apostoła.
Świątynia w porównaniu ze sąsiednimi zborami ewangelickimi wzniesionymi w tym samym czasie na Wilczaku, Szwederowie i Małych Bartodziejach prezentuje odmienny styl architektoniczny, rzadziej spotykany w okolicach Bydgoszczy.
Wnętrze[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze świątyni obiega z trzech stron drewniana empora. W prezbiterium zastosowano sklepienie kolebkowe, nad nawą główną drewniana kolebka z kasetonami, a w nawach bocznych strop kasetonowy. Prezbiterium otwiera się do wewnątrz koszowym łukiem tęczowym. W latach 50. XX wieku na sklepieniu w prezbiterium wykonano nowe polichromie, przedstawiające sceny z życia św. Wojciecha.
Organy[edytuj | edytuj kod]
Organy w świątyni zostały zbudowane na pocz. XX w. przez Paula Voelknera z Bydgoszczy. W latach powojennych zostały przebudowane.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Widok od frontu -
Wieża -
Widok z plant nad Kanałem Bydgoskim -
Odbicie w Kanale Bydgoskim -
Portal -
Rzeźba św. Jana - pierwszego patrona świątyni
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2010-10-12].
- ↑ a b Derkowska-Kostkowska Bogna, Winter Piotr. Z historii zboru ewangelickiego na Wilczaku. [w.] Kalendarz Bydgoski 1998
- ↑ a b Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
- ↑ Komitet Obywatelski Miasta Bydgoszczy
- ↑ Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
- Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
- Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008.
- Derkowska-Kostkowska Bogna, Winter Piotr. Z historii zboru ewangelickiego na Wilczaku. [w.] Kalendarz Bydgoski 1998
| gotyckie | |
|---|---|
| neogotyckie | |
| neobarokowe | |
| inne |
