Kościół Świętego Krzyża w Słupsku
54°27′43″N 17°01′55″E/54,461944 17,031944 A-310 z dnia 22.09.1990[1]
| |||||||||||||
 widok ogólny | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość |
Słupsk | ||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||
| Imię |
św. Krzyża | ||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Słupska  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |||||||||||||
| 54°27′43″N 17°01′55″E/54,461944 17,031944
| |||||||||||||
Kościół Świętego Krzyża w Słupsku – kościół należący do Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Świętego Krzyża w Słupsku, należącej do diecezji pomorsko-wielkopolskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
Historia[2][edytuj | edytuj kod]
Świątynia została zbudowana jako kościół staroluterański. Budowa rozpoczęła się w 1857 roku, zaprojektowana została przez C. Tapego. Projekt ten został przyjęty w dniu 29 października. W dniu 11 listopada, w rocznicę chrztu Marcina Lutra, został położony kamień węgielny. W dniu 28 sierpnia 1859 roku kościół został oficjalnie poświęcony i oddany do użytku. W 1906 roku w narożniku północnym została dobudowana zakrystia. W latach 1920-1932 kościół pełnił funkcję katedry (siedziby superintendenta, odpowiednik biskupa) Diecezji Północno-Wschodniej Kościoła Staroluterańskiego w Prusach[3].
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku została utworzona parafia ewangelicko-augsburska, z inicjatywy polskich ewangelików. W październiku tego samego roku przejęli oni kościół św. Krzyża. Od 1977 roku w kościele odprawiano nabożeństwa również w języku niemieckim.
Po 1945 roku budowla była wielokrotnie remontowana (m.in. 1969-1973, 1980, 1990-1991, 2000, 2005-2012). W 1999 roku na wieży przy wejściu od strony ul. Prostej została umieszczona tablica informacyjna mówiąca o nazwie kościoła, którego własnością jest świątynia ("Kościół Ewangelicko-Augsburski /luterański/"). W 1997 roku wewnątrz kościoła została umieszczona tablica poświęcona założycielowi parafii ewangelicko-augsburskiej w Słupsku, zasłużonemu dla miasta lekarzowi dr Janowi Posmykiewiczowi[4].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budowla charakteryzuje się zwartą, przysadzistą bryłą. Korpus na rzucie prostokątnym jest przykryty dwuspadowym dachem. Przy elewacji frontowej - zwróconej w kierunku południowo-zachodnim - posiada dwukondygnacyjną wieżę zakończoną rodzajem krenelażu i czterema niewielkimi sterczynami. Po przeciwnej stronie do korpusu przylega prostokątne - ze ściętymi narożnikami - prezbiterium i dawna zakrystia (obecnie sala Szkółki Niedzielnej). W ścianach bocznych oraz w wieży znajdują się duże okna zakończone ostrym łukiem. Budynek jest murowany (z cegły ceramicznej pełnej), częściowo otynkowany, posiada kamienne fundamenty. Łupek kryjący niegdyś dach zastąpiony został w 1990 roku płatami blachy cynkowej ułożonymi w caro[2].
Neogotycki charakter kościoła podkreśla detal - otwory okienne zamknięte łukiem ostrym z maswerkami i częściowo zachowanymi witrażami, maswerki - również w otworze drzwiowym. Zachowane lub odrestaurowane wyposażenie (ławki dla ponad 200 osób, drewniana ambona, stolarka okienna i drzwiowa, krzesła w zakrystii) również utrzymane w neogotyckim stylu[2].
Do środka świątyni prowadzi portal umieszczony w wieży. Dwa rzędy kolumn, między które wpisane są arkady o ostrych łukach, dzielą kościół na nawę główną i dwie nawy boczne. Na kolumnach wspiera się drewniany sufit nawy głównej imitujący sklepienie kolebkowe. Nawy boczne przykryte są płaskimi, drewnianymi sufitami. Ołtarz z 1934 roku wykonany jest z drzewa dębowego z reliefem przedstawiającym baranka z chorągwią Kościoła[2].
Z lewej strony przy wejściu do prezbiterium usytuowano ambonę. Jej wieloboczny korpus wspiera się na drewnianym filarze. Całość zwieńczona jest baldachimem i ozdobiona dekoracją z płaskorzeźb. W okna wprawione są witraże o prostych formach geometrycznych. Nad nawą główną, dobudowaną toaletą i przeszkoloną zakrystią (z 2012 roku) znajduje się drewniana empora rozbudowana w 2007 roku, do której prowadzą podwójne tzw. policzkowe schody[2].
Budynek nie jest podpiwniczony. Kubatura obiektu wynosi około 2624 m3, powierzchnia użytkowa - około 258 m²[2].
Organy[edytuj | edytuj kod]
W kościele znajdują się organy wykonane przez Świdnicką firmę Schlag und Söhne jako opus 444. Pierwotna ich lokalizacją był kościół ewangelicko-augsburski w Golasowicach. Pod koniec września 2006 roku instrument został rozebrany i przewieziony do kościoła w Słupsku, a w czerwcu 2007 roku instrument został złożony i jednocześnie wyremontowany wraz z przywróceniem mu oryginalnego brzmienia. Prace te wykonała firma SLJ Budowa Organów. W dniu 29 września 2007 roku na organach został zagrany pierwszy koncert przez dr. Jana Bokszczanina. Instrument posiada 10 głosów, 2 klawiatury, pneumatyczne: trakturę gry i trakturę rejestrów[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2014-09-01].
- ↑ a b c d e f Jan Wild, Kościół ewangelicki świętego Krzyża = Evangelical Church of Saint Cross, Słupsk: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Oddział, 2000, ISBN 83-910038-3-3, OCLC 749406878 [dostęp 2023-03-20].
- ↑ J. Wild, Okna pamięci przemawiają. Superintendent Alfred Reuter, "Informator Parafialny", nr 6-8/2020 s. 10-13.
- ↑ Kościół ewangelicko -augsburski (luterański) p.w. Św. Krzyża ( ul. Słowackiego Nr 42). Turystyka w Słupsku. [dostęp 2014-09-01]. (pol.).
- ↑ Słupsk. Kościół ewangelicki św. Krzyża. Polskie Wirtualne Centrum Organowe. [dostęp 2014-09-01]. (pol.).