Kościół Pana Jezusa i klasztor Trynitarzy w Wilnie
 Fasada kościoła Pana Jezusa | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Wilna  | |||||||||||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||||||||||
 54°42′01,80″N 25°18′44,70″E/54,700500 25,312417
| |||||||||||||
Kościół Pana Jezusa i klasztor Trynitarzy w Wilnie – kościół położony przy ulicy Smėlio (przed 1945 – Piaski) w dzielnicy Antokol. Wybudowany w stylu barokowym w latach 1694-1717 dla zakonu trynitarzy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Inicjatorem budowy kościoła i klasztoru dla nowo sprowadzonego do Rzeczypospolitej Obojga Narodów zakonu trynitarzy był w 1694 wojewoda wileński Kazimierz Jan Sapieha. Założenie miało powstać w sąsiedztwie jego pałacu na Antokolu. Budowę kościoła ukończono w 1717, prawie równocześnie z innym kościołem zakonu w Trynopolu. Nowo wzniesiona świątynia otrzymała wezwanie Pana Jezusa i dodatkowo Trójcy Przenajświętszej, patronki zakonu. Wystrój jej wnętrza przypisywany był Piotrowi Pertiemu, twórcy stiuków w pobliskim kościele św. Piotra i Pawła. Wyposażenie kościoła stanowiło 7 ołtarzy i cudowny krucyfiks. W jednym z ołtarzy umieszczona była drewniana figura Pana Jezusa Madryckiego. W niewielkim klasztorze mieściło się kolegium zakonu i szkoła parafialna.
W 1772, w chwili I rozbioru Polski w klasztorze żyło 19 zakonników. W 1812, w czasie przemarszu wojsk napoleońskich przez Wilno kościół został przez nie obrabowany i zniszczony. W 1840 w tym kościele pobrali się Stanisław Moniuszko i Aleksandra Müller.
W 1864, za rządów Murawiowa, władze rosyjskie zlikwidowały zakon trynitarzy, kościół zamknęły, a klasztor skonfiskowały. Kościół został przebudowany na cerkiew garnizonową św. Michała Archanioła. Niemal cały jego wystrój (sztukaterie, ołtarze i nagrobki) został zniszczony, w tym nagrobek marszałka wielkiego litewskiego, Aleksandra Pawła Sapiehy. Krucyfiks przeniesiono do kaplicy królewskiej w katedrze, a figurę Pana Jezusa – do kościoła św. Piotra i Pawła. Oszpecono fasadę dobudowując kruchtę.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 kościół Pana Jezusa został odzyskany na potrzeby religijne i częściowo odrestaurowany. Usunięto naleciałości rosyjskie, ale przywrócenie kościołowi pierwotnej szaty nie było już możliwe. Nową sztukaterię zaprojektował Hermanowicz, a ołtarze architekt Borowski.
Klasztor w 1924 przeznaczono na uniwersytecką klinikę dermatologiczną, po 1945 znajdowały się tam koszary. W latach 1993-1998 w klasztorze mieściło się seminarium duchowne[1]. W 2000 r. kościół i klasztor przekazano joannitom[2].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Kościół Pana Jezusa został zbudowany w stylu późnego baroku przechodzącego w rokoko, na zbliżonym do rotundy (ośmiobocznym) planie. Nakryty został dużą, płaską kopułą. Fasadę ujęto w dwie niewysokie wieże o hełmach w kształcie ostrosłupa oraz wybudowano w niej reprezentacyjny portal. Fasadę zdobi fryz, przedstawiający anioła trzymającego zakonnika i wykupionego z niewoli jeńca (jednym z celów zakonu trynitarzy było wydostawanie z niewoli muzułmańskiej jeńców chrześcijańskich). Fryz jest częściowo zasłonięty kruchtą.
Dekoracja rzeźbiarska wnętrza była niezwykle delikatna i bogata, bardzo przypominała wystrój kościoła Świętych Piotra i Pawła, choć była nieco skromniejsza. Do naszych czasów zachowało się jednak niewiele z pierwotnych dekoracji[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krzysztof Wałejko (z zespołem red. ks. Marek Borysiak, Anna Franko, Irena Jutkiewicz i Katarzyna Jutkiewicz): Praktyczny przewodnik po Wilnie. Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Krzysztof Wałejko", Suwałki 2003, s. 165-166. ISBN 83-918978-2-6.
- ↑ Seminarium Duchowne w Wilnie u progu 25-lecia [online], l24.lt [dostęp 2020-06-28] (pol.).
- ↑ Radzima.org: Kościół Pana Jezusa i klasztor Trynitarzy. [dostęp 2009-09-14]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
- Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
- Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.
