Kościoły artykularne

Kościoły artykularne (słow. artikulárne kostoly) – grupa drewnianych kościołów protestanckich na Słowacji, które powstały pod koniec XVII i na początku XVIII wieku.

Na terenie Słowacji (ówczesnych Górnych Węgier) nurty reformacji przeniknęły stosunkowo wcześnie głównie za pośrednictwem licznych osadników pochodzenia niemieckiego. W drugiej połowie XVII wieku austriaccy Habsburgowie rozpoczęli politykę rekatolicyzacji tych obszarów. W tym okresie doszło do prześladowań miejscowych ewangelików. W 1678 wybuchło antyhabsburskie powstanie kuruców pod dowództwem Emeryka Thökölyego. Powodzenie tego powstania oraz obawy przed najazdem Turków zmusiły Leopolda I do ustępstw wobec protestantów. Podczas sejmu w Sopronie w 1681 zatwierdzono kodeks, którego artykuły 25. i 26. zezwalały protestantom na budowę kościołów. Stąd też wywodzi się ich nazwa.

Budowa kościołów artykularnych była ograniczona pewnymi obostrzeniami:

w każdym komitacie mogły powstać tylko dwa takie kościoły;
świątynie musiały być budowane poza granicami osad;
do ich budowy nie można było używać kamienia ani żelaza, wolno było budować z drewna i innych nietrwałych materiałów;
kościoły nie mogły posiadać wieży ani dzwonów;
wejście musiało znajdować się po przeciwnej stronie niż osada.

Do XXI wieku zachowało się na Słowacji pięć kościołów artykularnych. Trzy spośród nich zostały w 2008 roku wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO: