Autobusy miejskie w Szczecinie

Autobusy miejskie w Szczecinie
	autobus
	; Autobusy Solaris Urbino 12 linii nr 63, 57 i 69 na pętli Kołłątaja, 2022
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Lokalizacja	Szczecin i aglomeracja
Organizator	ZDiTM Szczecin
Operator	SPA Klonowica, SPA Dąbie, SPPK, PKS w Szczecinie
Liczba linii	82, w tym:; zwykłe: 62; zwykłe – transport na żądanie: 2; pospieszne: 2; nocne: 16
Lata funkcjonowania	od 1928 roku
	Infrastruktura
Liczba zajezdni	4
	Tabor
Liczba pojazdów	385
	Multimedia w Wikimedia Commons

Autobusy miejskie w Szczecinie – część^[b] systemu komunikacyjnego obejmującego miasta Szczecin i Police oraz gminy Dobra, Kołbaskowo, Police, Kobylanka^[c] i Goleniów^[d]. Organizatorem przewozów jest Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego w Szczecinie, a obsługą linii zajmują się 4 spółki.

Przewoźnicy[edytuj | edytuj kod]

Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Dąbie” – ulica Andrzeja Struga 10, Szczecin
Szczecińskie Przedsiębiorstwo Autobusowe „Klonowica” – ulica Sebastiana Klonowica 5, Szczecin
Szczecińsko-Polickie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne – ulica Fabryczna 21, Police
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Szczecinie – ulica Leona Heyki 4, Szczecin

Historia[edytuj | edytuj kod]

Autobusy w niemieckim Szczecinie[edytuj | edytuj kod]

Przez prawie 50 lat jedyną komunikację w Szczecinie stanowiły tramwaje. Zmieniło się to w 1928 r., kiedy to spółka Stettiner Straßen-Eisenbahn-Gesellschaft, która zarządzała tramwajami, uruchomiła pierwszą linię autobusową kursującą na trasie Lotnisko (pętla tramwajowa) – Dąbie, oznaczono ją jako „A” (od Altdamm, niemieckiej nazwy Dąbia). Linie autobusowe uruchamiane były zwykle na trasy podmiejskie, czyli tam, gdzie nie opłacalna była budowa torowisk. W 1936 r. uruchomiono pierwszą linię miejską, oznaczoną jako „S”.

Trasy linii autobusowych w 1938 r.:

podmiejskie:
- A: Flughafen (Lotnisko) – Altdamm (Dąbie)
- F: Chausseehaus (Tor Kolarski) – Falkenwalde (Tanowo), przez Polchow (Pilchowo) (w latach 1929–1933 kursowała jako U do Ueckermünde)
- H: Flughafen (Lotnisko) – Hökendorf (Klęskowo), przez Finkenwalde (Zdroje)
- N: Berliner Tor (Brama Portowa) – Neuenkirchen (Dołuje), przez Möhringen (Mierzyn)
- P: Gotzlow (Gocław) – Pölitz (Police)
- Pd: Flughafen (Lotnisko) – Podejuch (Podjuchy), przez Finkenwalde (Zdroje)
- R: Flughafen (Lotnisko) – Rosengarten (Kijewo), przez Altdamm (Dąbie)
miejskie:
- S: Adolf-Hitler Schule, Brunner Str. (ul. Witkiewicza) – Friedeborn Str. (ul. Kołłątaja), obecnymi ulicami: Poniatowskiego, Traugutta, Wyspiańskiego i Skargi.
- SW: Scheune (Gumieńce) – Wendorf (Słowieńsko), obecnymi ulicami: Wierzbową, Wrocławską i Okulickiego.

Długość linii wynosiła w 1930 r. 101 km, z czego 61,5 km stanowiła najdłuższa w historii linia autobusowa z Bramy Portowej do Ueckermünde (Wkryujścia). W 1935 r. po jej skróceniu do Dołuj i uruchomieniu nowych linii, długość sieci wynosiła 46,5 km, a w 1939 r. 64 km. Tabor w 1929 r. składał się z 9 autobusów (w tym 8 40-osobowych i jednego 20-osobowego), w 1937 r. było 21 autobusów, a tuż przed wybuchem wojny tylko 7.

W czasie II wojny światowej kursowały tylko dwie linie: do Tanowa i do Dołuj, prawdopodobnie istniała także linia do Polic. W związku z kryzysem paliwowym w 1942 r., zaczęto używać gazu drzewnego. Autobusy zastępowały tramwaje na odcinkach ulic zniszczonych podczas nalotów alianckich w 1943 i 1944 r. Era autobusów w niemieckim Szczecinie zakończyła się przed końcem 1944 r.

Lata PRL[edytuj | edytuj kod]

Wojnę przetrwały dwa przedwojenne autobusy. Pozostałe zostały zniszczone lub użyte do ewakuacji do Niemiec. Pierwszą po zakończeniu wojny linię autobusową uruchomiono w oparciu o ocalały przedwojenny autobus Büssing 4 kwietnia 1947 r. na trasie Plac Kościuszki – Gumieńce. Komunikacją miejską w tamtych latach zarządzała firma pn. Tramwaje i Autobusy Miasta Szczecina. W 1948 r. istniało już 5 linii, które kursowały do Dąbia, Polic, Żydowiec, Stołczyna i Gumieniec, obsługiwane były przez autobusy: Büssing, GMC i Leyland (od 1948 r.). W latach późniejszych pojawiał się bardzo różnorodny tabor takich marek jak m.in.: Mavag, Star, San, Chausson, Škoda, Karosa, Renault, Nysa, Jelcz-Berliet i Jelcz 272 MEX. W 1955 r. zmieniono oznaczenie linii autobusowych z literowych (od A do H) na liczbowe obowiązujące do dziś, od 51 wzwyż. W 1967 roku wybudowano pierwszą zajezdnię autobusową przy ul. Klonowica. Wcześniej pojazdy stacjonowały w zajezdni tramwajowej przy ul. Kolumba. Z roku na rok zwiększano liczbę linii: w 1960 r. było ich 10, w 1964 r. 16 linii (w tym 1 skrócona, tzw. „bis”), w 1968 r. 22 linie (w tym 3 bisy i jedna mikrobusowa na Wyspę Pucką). W latach 1965–1973 z powodu remontu ul. Gdańskiej wydłużono linie autobusowe do ul. Wyszyńskiego, a po przywróceniu tramwajów na tym odcinku, skrócono je do pętli przy Basenie Górniczym. W tym samym okresie wprowadzono podział miasta na strefy biletowe. 1 stycznia 1976 r. zarządzający od 1949 roku Miejski Zakład Komunikacyjny przekształcono w Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej (WPKM), które obsługiwało także komunikację w innych miastach regionu. W tym czasie zmieniono numerację linii podmiejskich od nr. 100 – linia 52 została przekształcona w 102, 53 w 103 itp., uruchomiono także kilka nowych. W marcu 1978 r. została oddana do użytku druga zajezdnia autobusowa „Dąbie” – przy ul. Struga w Dąbiu, a 7 lat później w Policach przy ul. Fabrycznej. 12 listopada 1981 r. na ulicach pojawiły się pierwsze autobusy Ikarus 280.26 – w sumie do 1990 r. zakupiono prawie 300 sztuk tego modelu. W 1985 r. nocną komunikację tramwajową zaczęły wspomagać także autobusy oznaczone od 201 wzwyż. W tym samym roku na liniach pojawiły się Jelcze M11, rok później na trasę wyjechał ostatni liniowy Jelcz 272 MEX, tzw. „ogórek”.

Trasy linii w 1988 r. (nocne w 1985 r.):

51: Kołłątaja – Osiedle Arkońskie
52: Police Szkoła – Wyspa Pucka
53: Ludowa – Pomorzany Dobrzyńska
54: Żydowce – Osiedle Arkońskie
55: Zdunowo Dworzec – Basen Górniczy
56: Osiedle Kasztanowe – Heyki
57: Kołłątaja – Warszewo
58: Stocznia Warskiego – Gocław
59: Golęcino – Elektrownia Pomorzany
60: Stocznia Warskiego – Autostrada Poznańska
61: Dworzec Główny – Klucz
62: Basen Górniczy – Wielgowo
63: Kołłątaja – Skolwin
64: Kniewska – Klucz Autostrada
65: Studzienna – Osiedle Słoneczne
66: Osiedle Słoneczne – Klucz
67: Ludowa – Karola Miarki
68: Stocznia Warskiego – Pomorzany Dobrzyńska
69: Basen Górniczy – Zakłady Mięsne
70: Zakłady Mleczarskie – Heyki
71: Osiedle Arkońskie – Osiedle Słoneczne
72: Basen Górniczy – Śmierdnica
73: Basen Górniczy – Zdunowo Dworzec
74: Basen Górniczy – Osiedle Bukowe
75: Krzekowo – Dworzec Główny
76: Osiedle Kaliny – Nabrzeże „Ewa”
77: Osiedle Słoneczne – Osiedle Kasztanowe
79: Basen Górniczy – Jezierzyce
101: Police Jasienica – Plac Rodła
102: Gocław – Police Szkoła
103: Głębokie – Police Zakłady Chemiczne
104: Podjuchy – Elektrownia Dolna Odra
105: Dobra Szczecińska – Łukasińskiego Ogrody
106: Police Jasienica – Police Rynek
107: Police Osiedle Chemik – Plac Rodła
108: Mierzyn – Przecław
109: Police Szkoła – Police Rynek
110: Gryfino Piastów – Elektrownia Dolna Odra
111: Zajezdnia Police – Police Rynek
201: Zajezdnia Klonowica – Osiedle Słoneczne
202: Gocław – Police Grzybowa
204: Osiedle Chemik – Zajezdnia Dąbie

Po 1989 r.[edytuj | edytuj kod]

30 kwietnia 1991 r. WPKM podzielone zostało na 3 odrębne przedsiębiorstwa w Szczecinie, Stargardzie Szczecińskim i Świnoujściu. Tym samym zostały zlikwidowane linie podmiejskie 104, 105, 108 i 110, które zgodnie z nowymi zasadami zaczęły być organizowane przez ościenne gminy. Ich obsługę przejął PKS Szczecin. W tym samym roku utworzono linie pospieszne: A kursującą na trasie linii 65 (wydłużoną do Osiedla Bukowego), B na trasie linii 71 oraz C na trasie Plac Rodła – Dąbie Osiedle (w 1993 roku wydłużono linię do Osiedla Kasztanowego). Jednocześnie skrócono trasy linii 65 i 71 z Basenu Górniczego na Prawobrzeże. Rok później uruchomiono linie D i E jako wspomagające dla A i B. W listopadzie 1993 roku wprowadzono reformę biletową – zlikwidowaną taryfę liniową, którą zastąpiono taryfą czasową. 1 września 1994 roku uruchomiono linię F kursującą na trasie linii 107. W tym samym roku do obsługi linii wprowadzono Jelcze 120M. W 1995 i 1998 r. zakupiono w sumie 80 autobusów Volvo B10MA, które zaczęły zastępować Ikarusy 280.26. Rok później do obsługi linii o małych potokach pasażerskich wprowadzono Autosany H6-20. 1 grudnia 1996 r. zlikwidowano nocną komunikację tramwajową zastąpioną przez nową sieć obsługiwaną wyłącznie autobusami (oznaczenie od 1 lipca 1997 roku od 501 do 516, później wprowadzono także linię 517). 1 lutego 1997 roku z MZK Szczecin wydzielono Szczecińsko-Polickie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne (Zaj. Police, obsługujące głównie linie w Policach oraz łączące miasto ze Szczecinem), a 2 lata później kolejne dwie spółki: SPA „Klonowica” (linie na Lewobrzeżu) i SPA „Dąbie” (linie na Prawobrzeżu). We wrześniu 1998 r. SPPK zakupiło 5 nowych autobusów marki MAN – były to pierwsze w Szczecinie i Policach autobusy niskopodłogowe. W kolejnych latach na ulicach miasta pojawiały się także MAN-y różnych typów – nowe i używane z Oslo oraz różnych niemieckich miast. W 1999 r. po otwarciu centrum handlowego King Cross (ob. Ster) na Gumieńcach uruchomiono pierwszą bezpłatną linię autobusową. Ta i wszystkie później uruchomione linie bezpłatne miały oznaczenie od 701 wzwyż i były obsługiwane przez SPAK, PKS Szczecin i PKS Gryfice. 1 stycznia 2002 r. utworzono Zarząd Dróg i Transportu Miejskiego, który pełni nadzór m.in. nad komunikacją miejską. 24 lutego 2003 r. uruchomiono pospieszną linię G na trasie Plac Rodła – Zdunowo Szpital oraz zreformowano linie nocne nadając im nową numerację obowiązującą do dziś, od 521 do 534. W styczniu 2005 r. SPAD zakupiło 2 nowe autobusy Solaris Urbino 12 II, zaś 4 kolejne autobusy kolejnej generacji tego producenta, wyjechały na ulice prawobrzeża w lutym 2008 roku. 13 grudnia 2006 r. na ulicach pojawiły się ostatnie Ikarusy 280.26 należące do SPPK.

Komunikacja autobusowa w Szczecinie nadal w większości spełnia pierwotne założenia uzupełniając sieć tramwajową tam, gdzie ona nie dociera.

Sytuacja obecna[edytuj | edytuj kod]

Od lipca 2005 roku spółki szczecińskie i polickie z powodzeniem kupują tabor używany z Europy Zachodniej (głównie z Niemiec, Szwecji oraz Norwegii). 7 kwietnia 2009 roku wycofano ostatnie autobusy Ikarus 280.26. Oprócz tego w latach 2008–2012 zakupionych zostało 117 nowych autobusów marki Solaris. 12 lipca 2013 roku na linii 84 zadebiutował pierwszy w historii szczecińskiej komunikacji autobus hybrydowy. Pojazd ten należy do zajezdni Dąbie. 1 czerwca 2016 roku zlikwidowano ostatnią linię bezpłatną, kończąc tym 17-letnią karierę linii bezpłatnych w Szczecinie. 10 grudnia 2018 roku na linii 67 zadebiutował pierwszy hybrydowy autobus przegubowy zakupiony przez SPA Klonowica. 4 stycznia 2019 roku odbył się ostatni liniowy kurs autobusu typu Volvo B10MA, a 11 stycznia tego samego roku odbył się jeszcze jeden kurs pożegnalny tego samego typu autobusu, kończąc tym 24-letnią karierę tych autobusów w Szczecinie oraz pożegnanie autobusów wysokopodłogowych w Szczecinie. Na początku sierpnia 2021 roku na ulice Szczecina i Polic wyjechały pierwsze w Polsce hybrydowe MAN-y Lionʼs City najnowszej generacji z napędem Efficient Hybrid zakupione przez SPPK Police.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Komunikacja miejska w Policach

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Suma pojazdów w posiadaniu dwóch spółek miejskich, SPPK oraz PKS Szczecin, obsługujących linie miejskie.
↑ System uzupełniają linie tramwajowe.
↑ Przystanki Przylesie Leśniczówka nż, Stary Szlak nż, Drwali nż oraz Lutyków znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.
↑ Przystanki Załom Parkowa oraz Załom Kościół znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Plan zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla miasta Szczecin na lata 2014–2025. Szczecin 2014
Autobusy w Szczecinie 1928 – 2008. Remigiusz Grochowiak, Marek Molewicz, Szczecin 2008

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[1] Suma pojazdów w posiadaniu dwóch spółek miejskich, SPPK oraz PKS Szczecin, obsługujących linie miejskie.

[2] System uzupełniają linie tramwajowe.

[3] Przystanki Przylesie Leśniczówka nż, Stary Szlak nż, Drwali nż oraz Lutyków znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

[4] Przystanki Załom Parkowa oraz Załom Kościół znajdują się na granicy gminy ze Szczecinem.

[a]

[b]

[c]

[d]