Kosaciec trawolistny

Kosaciec trawolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	kosaciec
Gatunek	kosaciec trawolistny
	Nazwa systematyczna
	Iris graminea L.; Sp. Pl. 1:39. 1753
Synonimy
	Chamaeiris graminea (L.) Medik.; Xiphion gramineum (L.) Schrank; Limniris graminea (L.) Fuss; Xyridion gramineum (L.) Klatt; Iris compressa Moench; Iris suavis Salisb.; Iris sylvatica Balb. ex Roem. & Schult.; Iris adamii Willd. ex Link; Iris bayonnensis Gren. & Godr.; Iris pseudocyperus Schur; Iris pseudograminea Schur; Iris lamprophylla Lange; Iris nikitensis Lange;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosaciec trawolistny^[4]' (Iris graminea L.) – gatunek roślin cebulowych i kłączowych należący do rodziny kosaćcowatych.

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Naturalny zasięg występowania obejmuje Kaukaz oraz obszary południowej, południowo-wschodniej i środkowej Europy^[5]. W Polsce występował tylko na Pogórzu Cieszyńskim: na górze Tuł oraz w okolicach Brennej i Cisownicy. Stanowiska z tych okolic podawane były na przełomie XIX i XX wieku i mogły być pochodzenia synantropijnego. Później nie zostały odnalezione i gatunek ten uważa się za wymarły w Polsce^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Łodyga: Spłaszczona, do 30 cm wysokości, wyrastająca z grubego, płożącego się kłącza^[6].
Liście: 1-3 liście o szerokości do 1 cm, wyższe od łodygi^[6].
Kwiaty: Dwa, duże, na szypułkach. Zewnętrzne działki okwiatu jasnoliliowe, nagie, odgięte, zwężone powyżej połowy. Wewnętrzne działki okwiatu krótsze od zewnętrznych^[6].
Owoc: Szerokoelipsoidalna, sześciograniasta torebka o długości 2,5-5 cm^[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit. Rośnie w murawach, zaroślach i na łąkach. Kwitnie w maju i czerwcu. Liczba chromosomów 2n=34^[6].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[7]: Ex (wymarły); 2016: RE (wymarły na obszarze Polski)^[8].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): EW (extinct in wild, wymarły w naturze); 2014: EX (całkowicie wymarły)^[9].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina często uprawiana jako roślina ozdobna. Nadaje się do wilgotnych ogrodów skalnych oraz na rabaty i obwódki. Preferuje częściowe zacienienie i wilgotną glebę. Źle znosi przesadzanie. Rozmnaża się przez podział późnym latem, po przekwitnięciu^[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-19].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-05-15].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-09] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-19].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-05-15].

[K-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[7] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[E-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]