Krotale
Krotale (talerzyki antyczne/pompejańskie) – instrument perkusyjny o starożytnym pochodzeniu, zaliczany do grupy idiofonów. Od czyneli (talerzy perkusyjnych) różnią się stałą wysokością dźwięku i delikatniejszym brzmieniem[1].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Niewielkie płaskie dyski z brązu lub z mosiądzu, o pogrubionej krawędzi, średnicy najczęściej około 10–15 cm, z widoczną kopułą (komorą rezonansową) w środkowej części instrumentu. Ich dźwięk jest ostry, jasny i bardzo długo wybrzmiewający, podobny do dźwięku dzwonków. Ze względu na przewagę wysokich alikwotów partię krotali w nutach zapisuje się o dwie oktawy niżej od brzmienia.
Mogą stanowić zestaw 12 do 24 (dwie oktawy) strojonych chromatycznie instrumentów umieszczonych na stojaku (statywie), uderzanych metalowym prętem lub twardą pałką. W takiej postaci wchodzą w skład współczesnej orkiestry symfonicznej. W innej odmianie występują jako para identycznie nastrojonych talerzyków ze środkowym uchwytem i uderzanych o siebie.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze zachowane krotale pochodzące z epoki brązu (1200–800 p.n.e.) znajdują się w Muzeum Narodowym Irlandii[potrzebny przypis].
W Izraelu ok. 1110 r. p.n.e. wykorzystywano jako instrument małe talerzyki jednoręczne msiltayîm, z których jeden przymocowany był do kciuka, drugi do palca środkowego[2]. Miedziane krotale asyryjskie z VII w. p.n.e., zwane katral, przywieszano do szyi mułom i koniom[potrzebny przypis].
Jako instrumenty parzyste krotale wywodzą swe pochodzenie z muzyki starożytnego Egiptu i Grecji. U Greków instrument o tej nazwie (stgr. κρόταλα, lp. κρόταλον, łac. crotalum) składał się z dwóch niedużych, wydłużonych, jednostronnie lekko wgłębionych płytek różnokształtnych, którymi uderzano o siebie. Wykonywano je z bukszpanu, terakoty, kości słoniowej albo brązu[3]. Przypominały dzisiejsze kastaniety i były rodzajem jednoręcznej kołatki używanej podczas tańców dionizyjskich[4].
W Tybecie dotychczas używane są podobne do krotali talerzyki zwane tybetańskim sil-sil[potrzebny przypis].
Użycie w orkiestrze symfonicznej i muzyce współczesnej[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Czajkowski – uwertura Rok 1812
- Hector Berlioz – symfonia dramatyczna Romeo i Julia
- Claude Debussy – Preludium do „Popołudnia fauna”
- Igor Strawinski – balet Święto wiosny, kantata-balet Wesele[5]
- Tōru Takemitsu – From Me Flows What You Call Time
Użycie w muzyce rozrywkowej[edytuj | edytuj kod]
- Neil Peart (perkusista rockowy) używa krotali jako części zestawu perkusyjnego
- Jocie Adams z zespołu The Low Anthem gra na krotalach smyczkiem
- Stewart Copeland z zespołu Police grał na krotalach w utworze Wrapped Around Your Finger
- Krotale stosowali w swoich projektach muzycznych m.in. Frank Zappa, Pat Metheny, Electric Light Orchestra
W muzyce obrzędowej[edytuj | edytuj kod]
Mnisi Hare Kryszna obok bębnów mridangami używają krotali podczas ulicznych tańców i śpiewów.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Arthur Jacobs: Słownik muzyczny. Bydgoszcz: Delta, s. 181.
- ↑ Jeremy Montagu: Instrumenty muzyczne Biblii. Kraków: Homini, 2006, ISBN 83-89598-87-6.
- ↑ Słownik kultury antycznej. Grecja – Rzym (pod red. L. Winniczuk). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988, s. 205.
- ↑ Curt Sachs: Historia instrumentów muzycznych. Kraków: PWM, 1989. ISBN 83-224-0324-0.
- ↑ Edison Denisow: Udarnyje instrumienty w sowremiennom orkiestrie. Moskwa: "Sowremiennyj kompozitor", 1982.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Włodzimierz Kotoński: Leksykon współczesnej perkusji. Kraków 1999