Krzysztof Mikołaj Radziwiłł

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Krzysztof Mikołaj Radziwiłł
ilustracja
Portret Krzysztofa Radziwiłła, mal. Józef Mehoffer
Herb
Trąby
Rodzina

Radziwiłłowie herbu Trąby

Data i miejsce urodzenia

29 lipca 1898
Zegrze

Data i miejsce śmierci

24 marca 1986
Warszawa

Ojciec

Maciej Mikołaj Radziwiłł

Matka

Róża z Potockich

Żona

Zofia Popiel[1].

Dzieci

Barbara, Maria, Zofia, Stanisław, Anna

Rodzeństwo

Konstanty, Artur i Maciej

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Pałac w Sichowie, w którym do 1940 roku mieszkał Krzysztof Mikołaj Radziwiłł
Grób polityka Krzysztofa Mikołaja Radziwiłła i jego córki – wiceminister edukacji Anny Radziwiłł na Cmentarzu Wilanowskim w Warszawie

Krzysztof Mikołaj Radziwiłł (ur. 29 lipca 1898 w Zegrzu, zm. 24 marca 1986 w Warszawie) – polski arystokrata, działacz społeczny i polityczny[2], senator, poseł, dyplomata, oficer rezerwy Wojska Polskiego, tłumacz i autor publikacji Pamiętniki. Od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio zwany Czerwonym Księciem[3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w ziemiańskiej rodzinie Macieja Mikołaja Radziwiłła i Róży z hr. Potockich. Był najstarszy z rodzeństwa, które tworzyli bracia: Artur, Konstanty i Maciej[4]. Wychowany został w szacunku do ludzi pracy. Wspominał, że gdy nazwał jednego z furmanów durniem, ojciec nakazał mu publicznie go przeprosić[5]. Ukończył gimnazjum polskie w Moskwie. Studiował na wydziałach filozoficznych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego[6]. Posiadał zdolności artystycznie i literackie, które wykorzystał w późniejszym okresie życia.

Od 1918 służył w baonie akademickim w Krakowie, następnie w Szkole Podchorążych Piechoty. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 czerwca 1919, a na stopień porucznika ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 237. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[7]. Członek polskiej misji wojskowej wysłanej do admirała A. Kołczaka, następnie do 1921 przydzielony do Poselstwa RP w Tokio[6].

Przed 1922 rokiem był kilka lat zaręczony z Anną Lipop, która zerwała zaręczyny i poślubiła Jarosława Iwaszkiewicza[8].

Po śmierci ojca w 1920 przez 10 lat pomagał matce w zarządzaniu majątkiem tzw. dobrami staszowskimi[9]. Następnie jako właściciel posiadał część wspomnianych dóbr staszowskich z majątkiem ziemskim w Sichowie Dużym oraz folwarkami w: Łubnicach, Wilkowej, Nizinach, Rzędowie i Wincentowie[10]. Posiadał również cukrownię w Rytwianach, która jednak po pożarze w 1925 została zlikwidowana[11]. Przewodnicząc organizacjom i uczestnicząc w samorządzie terytorialnym powiatowym i wydziale wojewódzkim przyczynił się do budowy i przebudowy około 70 szkół w powiecie stopnickim[12]. Był też działaczem politycznym, jednak głównie dzięki aktywności społecznej w ostatnich latach okresu międzywojennego uzyskał fotel w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej[13]. Twierdził, że II Rzeczpospolita nie była de facto kapitalistyczna, ponieważ kapitał rodzimy prawie nie istniał a kapitał obcy wyzyskiwał naród polski na sposób kolonialny[14].

W czasie okupacji niemieckiej przebywał w Sichowie. 4 sierpnia 1940 roku został aresztowany z polecania niemieckich władz okupacyjnych[15]. Osadzony został w więzieniu w Sandomierzu, skąd został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Następnie był więźniem obozów Mauthausen i Majdanek[16]. W czasie pobytów w obozach poznał więźnia Józefa Cyrankiewicza (przyszłego premiera PRL). Po wojnie współpracował z rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, był m.in. szefem protokołu dyplomatycznego, oraz posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia Stronnictwa Demokratycznego. Z powodu lewicowych przekonań politycznych zyskał przydomek Czerwony Książę[17].

Jako posłowi w 1948 z Muzeum Narodowego w Warszawie zwrócono mu w sumie 85 przedmiotów w tym portrety przodków. Wśród nich były obrazy namalowane przez Horowitza i Mehoffera[18]. W 1953 z Muzeum Narodowego w Kiecach zwrócono mu kolejne pamiątki rodzinne w postaci obrazów, mebli i fotografii[19]. Po wycofaniu się z działalności publicznej zajmował się tłumaczeniem literatury niemieckiej. Napisane przez niego pamiętniki opatrzone tytułem Pamiętniki od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio, zostały wydane w 2000 przez wydawnictwo Wiedza Powszechna, po jego śmierci[20]. Krzysztof Mikołaj Radziwiłł zmarł 1986 w Warszawie, a został pochowany na wilanowskim cmentarzu[21]. Na nagrobku wyryto zgodnie z jego wolą motto:

W czasie największej niezgody, zgodę czynić usiłowałem

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Potomkowie[edytuj | edytuj kod]

12 września 1923 roku zawarł związek małżeński z Zofią Popiel, córką właściciela majątku ziemskiego w Kurozwękach[1]. W małżeństwie urodzili się:

  • Barbara Radziwiłł (1924–2008) – Reyowa,
  • Maria Radziwiłł (1925–2009) – Dunin-Wąsowicz,
  • Zofia Radziwiłł (1928–2017) – Skórzyńska,
  • Stanisław Radziwiłł (1930–2012),
  • Anna Maria Radziwiłł (1939–2009).

Przodkowie[edytuj | edytuj kod]

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maciej Radziwiłł (1749–1800)
 
 
 
 
 
 
 
Konstanty Mikołaj Radziwiłł (1793–1863)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Elżbieta Chodkiewicz (zm. 1804)
 
 
 
 
 
 
 
Maciej Józef Radziwiłł (1842–1907)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mikołaj Karnicki (1772–1826)
 
 
 
 
 
 
 
Adela Karnicka (1811–1883)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Dorota Niemirowicz (zm. 1813)
 
 
 
 
 
 
 
Maciej Mikołaj Radziwiłł (1873–1920)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Józef Wawrzyniec Krasiński (1783–1845)
 
 
 
 
 
 
 
Stanisław Kostka Krasiński (1818–1849)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Emilia Anna Ossolińska (1790–1868)
 
 
 
 
 
 
 
Jadwiga Krasińska (1842–1913)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Antoni Michał Jabłonowski (1793–1855)
 
 
 
 
 
 
 
Dorota Jabłonowska (1820–1900)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Paulina Wandalin-Mniszech (1798–1863)
 
 
 
 
 
 
 
Krzysztof Mikołaj Radziwiłł
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Artur Stanisław Potocki (1787–1832)
 
 
 
 
 
 
 
Adam Józef Potocki (1822–1872)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Zofia Branicka (1790–1879)
 
 
 
 
 
 
 
Artur Władysław Potocki (1850–1890)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Władysław Grzegorz Branicki (1783–1843)
 
 
 
 
 
 
 
Katarzyna Branicka (1825–1907)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Róża Potocka (1782–1862)
 
 
 
 
 
 
 
Róża Potocka (1878–1931)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Eugeniusz Lubomirski (1789–1834)
 
 
 
 
 
 
 
Eugeniusz Adolf Lubomirski (1825–1911)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maria Czacka (zm. 1826)
 
 
 
 
 
 
 
Róża Lubomirska (1860–1881)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andrzej Artur Zamoyski (1800–1874)
 
 
 
 
 
 
 
Róża Zamoyska (1836–1915)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Róża Potocka (1802–1862)
 
 
 
 
 
 

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Praca zbiorowa, Almanach staszowski. Wydawnictwo Zrzeszenia Poligrafia Warszawa 1988, s. 16.
  2. ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 36.
  3. ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 205.
  4. ↑ Radziwiłł 2000 ↓, s. 108.
  5. ↑ Radziwiłł 2000 ↓, s. 15.
  6. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 252–253. [dostęp 2021-09-20].
  7. ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 619.
  8. ↑ Krzysztof Tomasik: Homobiografie. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014. ISBN 978-83-64682-22-3. OCLC 915291354.
  9. ↑ Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2004, s. 296.
  10. ↑ Edyta Majcher-Ociesa, Mieczysław Markowski, Dobra ziemskie w województwie kieleckim według spisów z roku 1923 i 1925 Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, Kielce 2014, s. 114.
  11. ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 92.
  12. ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 146.
  13. ↑ Mieczysław Markowski, Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939 Kieleckie Towarzystwo Naukowe Kielce 1993, s. 133.
  14. ↑ Radziwiłł 2000 ↓, s. 85.
  15. ↑ Radziwiłł 2000 ↓, s. 99.
  16. ↑ Tygodnik Nadwiślański Książę opowiada
  17. ↑ Jerzy Daniel, Kalendarz Świętokrzyski 2005. Wydawnictwo Jedność Kielce 2004, s. 264.
  18. ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 207.
  19. ↑ Stefan Iwaniak, Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946) Kielce 1996, s. 204.
  20. ↑ Demokratyczny książę
  21. ↑ Wywłaszczone ziemiaństwo jako zjawisko społeczne w powojennej Polsce.
  22. ↑ M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi na polu społeczno-oświatowem i gospodarczem”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34.
  • Mieczysław Markowski: Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918–1939. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 1993, s. tak. ISBN 83-900804-8-6.
  • Stefan Iwaniak: Ziemiańskie dobra kulturowe w województwie kieleckim (1944–1946). Kielce: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego, 1996, s. tak. ISBN 83-7133-059-6.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
  • Jerzy Daniel: Kalendarz Świętokrzyski 2005. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2004, s. tak. ISBN 83-921264-0-8.
  • Krzysztof Mikołaj Radziwiłł: Pamiętniki. Od feudalizmu do socjalizmu bezpośrednio. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2000. ISBN 83-214-1129-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Krzysztof_Mikołaj_Radziwiłł&oldid=73209110”