Księstwo Szlezwiku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Księstwo Szlezwiku
Herzogtum Schleswig
Hertugdømmet Slesvig
1058–1864/1866
Herb Szlezwiku
Herb
Stolica

Szlezwik

Ustrój polityczny

monarchia

Głowa państwa

książę Chrystian IX

Włączenie do Prus

1866

Mapa Szlezwiku
Mapa Księstwa Szlezwiku w XIX wieku

Księstwo Szlezwiku (duń. Hertugdømmet Slesvig, niem. Herzogtum Schleswig) – księstwo na południu Królestwa Danii. Początkowo rządził nim earl, od XII wieku (pierwszy Kanut Lavard) do 1375 tytułowany księciem Jutlandii (lub Południowej Jutlandii). Od 1386 wieku było połączone z Księstwem Holsztynu unią personalną, a następnie realną. W latach 1864–1866 znajdowało się pod okupacją Związku Niemieckiego.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W przeszłości Szlezwik i Holsztyn były odrębnymi krainami, których granica przebiegała wzdłuż rzeki Eider. We wczesnym średniowieczu przebiegał tędy tak zwany Limes Saxoniae będący granicą między Sasami a Słowianami połabskimi z plemienia Obodrytów[1]. Zamieszkujący te tereny Słowianie ostatecznie zostali podbici przez Sasów dopiero w XII wieku[2].

Limes Saxoniae

W średniowieczu Szlezwik pozostawał lennem Danii, natomiast Holsztyn, dawne terytorium plemienne północnego odłamu Sasów (m. in. Holsatów, stąd nazwa), znajdował się w strefie wpływów świętego cesarstwa. W XIII-XIV wieku wskutek osłabienia politycznego Danii księstwo Szlezwiku usamodzielniło się i nawiązało bliższe stosunki z Holsztynem. W 1386 oba kraje zostały zjednoczone pod rządami hrabiów Holsztynu z dynastii Schauenburgów. W 1460 obydwa księstwa po wygaśnięciu miejscowej linii książęcej przeszły we władanie dynastii Oldenburgów i zostały połączone unią personalną z Danią.

W późniejszych latach podzielony między różne gałęzie rodziny panującej (zobacz Księstwo Holsztynu), a w 1773 zjednoczony. Po wejściu Holsztynu do Związku Niemieckiego (1815) zaostrzyły się antagonizmy duńsko-niemieckie. W latach 1848–1850 (I wojna o Szlezwik) i 1864 Austria i Prusy wystąpiły przeciwko Danii (II wojna o Szlezwik) dążącej do wcielenia Szlezwiku i zajęły całe terytorium Szlezwiku-Holsztynu i Księstwa Saksonii-Lauenburga. Na mocy traktatu wiedeńskiego ustanowiono kondominium trzema księstwami. Już 14 sierpnia 1865 obydwa mocarstwa zawarły w Gastein umowę przyznającą Lauenburg Prusom w zamian za kwotę 2,5 mln koron duńskich. Zlikwidowano także kondominium przyznając zarząd nad Holsztynem Austrii, a nad Szlezwikiem Królestwu Prus. W 1866 wybuchła wojna austriacko-pruska, po której na mocy pokoju w Pradze Szlezwik-Holsztyn stał się prowincją Prus. Oznaczało to ostateczną likwidację obydwu księstw.

Terytorium dawnego księstwa zostało podzielone po referendum w 1920, po którym północna część regionu została przyłączona do Danii (okręg Jutlandia Południowa, potem Dania Południowa), a południowa została w Niemczech (dzisiejszy kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn).

Książęta Szlezwiku[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Władcy Szlezwika-Holsztynu.

Namiestnicy[edytuj | edytuj kod]

Królowie Danii dla administrowania podległymi sobie terytoriami Księstw Szlezwiku i Holsztynu mianowali namiestników (duń. statholder niem. Statthalter, łac. produx)

  • 1523/45–1550: Johan Rantzau
  • 1550–1556: hr. Bertram von Ahlefeldt
  • 1556–1598: Heinrich Rantzau
  • 1598–1600: wakat
  • 1600–1627: Geerd Rantzau (1558–1627)[3]
  • 1627–1647: wakat[3]
  • 1647–1648: Fryderyk Duński[3], późniejszy król Danii Fryderyk III
  • 1648–1663: Christian zu Rantzau
  • 1663–1685: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1623–1686), zastępca namiestnika od 1660
  • 1685–1697: Detlev zu Rantzau (1644-1697)
  • 1697–1708: Friedrich von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1662–1708), zastępca namiestnika od 1686
  • 1708–1722: Carl von Ahlefeldt, hrabia Langeland (1708–1722)
  • 1722–1730: (?)
  • 1730–1731: marg. Charles Augustus Brandenburg-Kulmbach (1663–1731)
  • 1731–1762: marg. Frederick Ernest Brandenburg-Kulmbach (1703–1762)
  • 1762–1768: hr. Friedrich Ludwig von Ahlefeldt-Dehn (1697–1771)
  • 1768–1836: ks. Karol Hessen-Kassell
  • 1836–1842: ks. Fryderyk Hessen-Kassell
  • 1842–1851: ks. Fryderyk Schleswig-Holstein-Sonderburg-Augustenburg
  • 1851–1864: Christian zu Rantzau (?)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Adam Turasiewicz: Dzieje polityczne Obodrzyców od IX wieku do utraty niepodległości w latach 1160–1164, Warszawa 2004, ISBN 83-88508-65-2
  2. ↑ Jerzy Strzelczyk: Słowianie Połabscy, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2002, ISBN 83-7177-087-1 (OCLC 830378923).
  3. ↑ a b c Dietrich Hermann Hegewisch, Schleswigs und Holsteins Geschichte unter dem Könige Christian IV und den Herzogen Friedrich II, Philipp, Johann Adolf und Friedrich III oder von 1588 bis 1648, Kiel: Neue Academische Buchhandlung, 1801, (=Wilhelm Ernst Christiani's Königlich-Dänischen wirklichen Justizraths und ordentlichen Professors der Weltweisheit, Beredsamkeit und Geschichte auf der Königl. Christian-Albrechts-Universität zu Kiel, Geschichte der Herzogthümer Schleswig und Holstein unter dem Oldenburgischen Hause; part 3), p. XIV. No ISBN.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Lauring, Palle, A History of Denmark, 3rd ed. Copenhagen: Høst, 1995
  • Jespersen, Knud J. V, A History of Denmark (Palgrave Essential Histories), 2004
Państwa członkowie Związku Niemieckiego (1815–1866)
Cesarstwa
Królestwa
Elektoraty
Wielkie księstwa
Księstwa (Herzogtum)
Księstwa (Fürstentum)
Landgrafostwa
Wolne miasta

Mapa Związku Niemieckiego

  1. ↑ a b W części terytorium poza związkiem.
  2. ↑ Od 1863.
  3. ↑ a b Połączone z Księstwem Anhalt od 1863.
  4. ↑ Do 1847.
  5. ↑ Od 1839.
  6. ↑ Od 1864 pod okupacją związku.
  7. ↑ a b Od 1826.
  8. ↑ a b c Do 1826.
  9. ↑ a b Do 1850.
  10. ↑ Od 1817.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Księstwo_Szlezwiku&oldid=69464552”