Galileuszowe księżyce Jowisza

Galileuszowe księżyce Jowisza – cztery największe księżyce Jowisza odkryte przez Galileusza w styczniu 1610 roku — Io, Europa, Kallisto i Ganimedes. Obserwacje, które dowiodły istnienia pierwszych obiektów orbitujących inne ciało niebieskie Układu Słonecznego niż Ziemia. Galileusz prowadził je przy pomocy skonstruowanej przez siebie lunety. Uważa się, że księżyce te zaobserwował niezależnie, w tym samym czasie, niemiecki astronom Simon Marius.

Nazwy[edytuj | edytuj kod]

Księżyce noszą nazwy (w kolejności od planety): Io, Europa, Ganimedes i Kallisto. Zostały one zaproponowane przez Mariusa, Galileusz nazywał je „gwiazdami medycejskimi” (Sidera Medicea), na cześć rodu Medyceuszy. Dziś używane nazwy pochodzą od imion kochanek (i kochanka) Zeusa, greckiego odpowiednika boga Jupitera, czyli Jowisza: Io, Europy, Ganimedesa i Kallisto.

Na podstawie swoich obserwacji Galileusz uznał, że księżyce krążą wokół Jowisza. Odkrycie to wspierało heliocentryczną teorię Kopernika, pokazując że nie wszystkie ciała niebieskie krążą wokół Ziemi.

Rezonans orbitalny[edytuj | edytuj kod]

Rezonans orbitalny księżyców galileuszowych.

Księżyce galileuszowe pozostają wobec siebie w rezonansie orbitalnym (4:2:1). Na cztery obiegi Io wokół Jowisza przypadają dwa obiegi Europy i jeden Ganimedesa. Dodatkowo Kallisto znajduje się w rezonansie (3:7) z Ganimedesem. Efektem tego rezonansu jest wymuszona eliptyczność orbity i deformacje pływowe generujące energię cieplną wewnątrz satelitów.

Parametry fizyczne księżyców galileuszowych[edytuj | edytuj kod]

W kolejności rosnącej odległości od Jowisza, zdjęcia nie są w skali.

Numer	Nazwa	Jasność^[1]	Średnica^[1] [km]	Półoś wielka^[1] [tys. km]	Okres obiegu^[1] [dni]	Mimośród orbity	Nachylenie orbity	Rok odkrycia^[1]
I	Io	5,0	3643	421,8	1,77	0,0041	0,036	1610
II	Europa	5,3	3122	671,1	3,55	0,0094	0,467	1610
III	Ganimedes	4,6	5262	1 070,4	7,16	0,0011	0,172	1610
IV	Kallisto	5,7	4821	1 882,7	16,69	0,0074	0,307	1610

Prawie do końca XIX wieku uważano, że Jowisz ma tylko cztery księżyce. Dopiero w 1892 amerykański astronom Edward Emerson Barnard odkrył piąty księżyc – Amalteę, krążącą bliżej Jowisza niż księżyce galileuszowe. W grudniu 2018 znanych było 79 satelitów planety, w większości bardzo małych^[2].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

księżyce Jowisza – lista satelitów planety
galileoskop

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ScottS. Sheppard ScottS., Moons of Jupiter [online], Carnegie Science [dostęp 2020-03-14] (ang.).
↑ How Many Solar System Bodies. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Overview: Jupiter Moons. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

[sheppard-1] ScottS. Sheppard ScottS., Moons of Jupiter [online], Carnegie Science [dostęp 2020-03-14] (ang.).

[2] How Many Solar System Bodies. [dostęp 2018-12-15]. (ang.).

[1]

[2]

Grupa Amaltei (4)	Metis Adrastea Amaltea Tebe
Księżyce galileuszowe (4)	Io Europa Ganimedes Kallisto
(1)	Temisto
Grupa Himalii (9)	Leda Himalia Ersa S/2018 J 2 Pandia Lizytea Elara S/2011 J 3 Dia
Grupa Karpo (2)	S/2018 J 4 Karpo
(1)	Valetudo
Grupa Ananke (26)	Euporie Jowisz LV Jowisz LII S/2003 J 16 S/2003 J 2 Jowisz LXVIII Jowisz LIV Jowisz LXIV S/2021 J 1 Euanthe Orthosie Thyone S/2022 J 3 Mneme Harpalyke Hermippe Praxidike Thelxinoe S/2021 J 2 Eufeme Helike Jokasta Ananke Jowisz LXX S/2021 J 3 S/2003 J 12
Grupa Karme (30)	S/2022 J 1 S/2016 J 3 Jowisz LXXII S/2022 J 2 Jowisz LXI S/2018 J 3 S/2021 J 5 S/2003 J 10 Arche S/2021 J 4 Pasithee Herse S/2003 J 24 Chaldene Kale Isonoe Aitne Jowisz LXVI Jowisz LXIX Erinome Jowisz LXIII Jowisz LI Taygete Karme S/2021 J 6 Kalyke Eukelade Eirene Kallichore S/2003 J 9
Grupa Pazyfae (18)	S/2003 J 4 Jowisz LXVII Filofrosyne Eurydome Autonoe Jowisz LVI Sponde Jowisz LIX Pazyfae S/2016 J 4 Megaclite Sinope Hegemone Aoede Callirrhoe Cyllene Kore S/2003 J 23

Księżyce galileuszowe	Io Europa Ganimedes Kallisto
Charakterystyka	Masa Jowisza Promień Jowisza Księżyce Pierścienie Wielka Czerwona Plama Owal BA
Badania Jowisza	Program Pioneer Program Voyager Galileo Juno Europa Jupiter System Mission
Inne	Planetoidy przecinające orbitę Jowisza Trojańczycy Ziemskie gałęzie Shoemaker-Levy 9