Kukułka krwista żółtawa
).JPG) Kwiatostan | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | |||
| Podgatunek |
kukułka krwista żółtawa | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) P.F.Hunt & Summerh. Watsonia 6: 130 1965[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Kukułka krwista żółtawa, storczyk krwisty żółtawy, stoplamek krwisty żółtawy[4] (Dactylorhiza incarnata subsp. ochroleuca (Wüstnei ex Boll) P.F.Hunt & Summerh.) – podgatunek kukułki krwistej (Dactylorhiza incarnata).
Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]
Występuje tylko w Europie Środkowej. Według ostatnich badań ma dwa duże i izolowane od siebie obszary zwartego zasięgu. Jeden znajduje się w Alpach, drugi ciągnie się od północno-wschodnich Niemiec poprzez Polskę do Estonii, Łotwy, Litwy i zachodniej Ukrainy. Wschodnia granica zasięgu nie jest dokładnie znana. Ponadto występuje wyspowo w Skandynawii. Sprawdzenia wymagają natomiast podawane stanowiska w Anglii, Belgii i Rumunii. W Polsce obserwowano występowanie tego gatunku na 35 stanowiskach, jednak w latach 1998–2008 potwierdzono tylko 40% tych stanowisk. Najwięcej jest ich w Wigierskim Parku Narodowym, nad Biebrzą, Rospudą i w Poleskim Parku Narodowym. Na jedynym znanym stanowisku w Karpatach nie został odszukany[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Łodyga
- Wzniesiona, sztywna i pusta, dość gruba i mięsista o wysokości 40–60 cm[6].
- Liście
- W liczbie 5–8, pochwiasto obejmujące łodygę, ustawione skrętolegle. Są węższe od podgatunku typowego (ich szerokość przy podstawie wynosi 1,2–2,5 cm). Nie posiadają plamek, są jasnozielone i kapturkowato zwinięte na szczycie. Dolne są równowąskolancetowate, wzniesione sztywno i ostro zakończone[6].
- Kwiaty
- Zebrane w gęsty, wąskowalcowaty kłos długości 15–20 cm. Znajduje się w nim 40–60 zawsze jasnożółtych kwiatów. Wyrastają w kątach lancetowatych przysadek. Dolne z nich są dwukrotnie dłuższe od zalążni. Listki boczne w zewnętrznym okółku są skierowane pionowo do góry, a dwa listki wewnętrzne mają jajowaty kształt. Ostroga jest stożkowa, ma ½ długości skręconej zalążni i skierowana jest w dół. Warżka romboidalna, trójłatkowa, o wyciągniętym wierzchołku. Szerokość warżki 5–7,5 mm,długość 6,5–9,5 mm[6].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Bylina, geofit. W Polsce kwitnie od drugiej połowy czerwca do początku lipca[5]. Kwiaty zwabiają owady barwą i kształtem, jednak nie wydzielają nektaru. Rośnie na torfowiskach niskich i przejściowych oraz na obrzeżach zarastających jezior. W Europie jej zasięg pionowy wynosi 0–850 m n.p.m.[6], w Polsce najwyższe stanowisko występuje na wysokości 500 m n.p.m. Liczba chromosomów 2n = 40[5].
Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową[7]. W latach 1983–2014 jako podgatunek kukułki krwistej znajdowała się pod ochroną ścisłą[8]. Zamieszczona została w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin oraz na polskiej czerwonej liście jako takson zagrożony wymarciem (kategoria zagrożenia EN)[9][10][11]. Najbardziej zagrażają roślinie melioracje[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
- ↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-20].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ a b c d Helmut Baumann: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-698-9.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 30 kwietnia 1983 r. w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1983 r. nr 27, poz. 134).
- ↑ R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki (red.): Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.