Kultura helladzka
Kultura helladzka – kultura epoki brązu występująca w Grecji kontynentalnej od ok. 3100 p.n.e. do ok. 1100 p.n.e., jedna z kultur egejskich. Od ok. 1600 p.n.e. w jej ramach rozwinęła się cywilizacja mykeńska istniejąca do końca epoki brązu.
Periodyzacja i chronologia[edytuj | edytuj kod]
Periodyzacja i chronologia kultury helladzkiej jest rozszerzeniem systemu stworzonego przez Arthura Evansa dla kultury minojskiej występującej na Krecie. Rozszerzenia tego dokonali Carl Blegen i Alan Wace, dzieląc okres istnienia kultury helladzkiej na trzy okresy: wczesny, średni, późny (od angielskich nazw oznaczane skrótowo: EH, MH, LH), z których każdy dzieli się na trzy podokresy (oznaczane I, II, III), a te na jeszcze mniejsze jednostki, zależnie od potrzeb[1]. Obok tego podziału wyróżnia się także kultury archeologiczne nazwane od ich cech charakterystycznych lub miejsca odkrycia.
Tabela chronologiczna[edytuj | edytuj kod]
Przedstawia periodyzację kultur egejskich, w tym helladzkiej (Grecja), według chronologii niskiej (wysoka w nawiasie), z dodatkową kolumną dla warstw Troi (wszystkie daty p.n.e., margines błędu do ok. 1350 r. p.n.e. to ok. 100 lat, później ok. 30 lat):[2]
| Kreta | Grecja | Cyklady | Troja |
|---|---|---|---|
| Nazwa okresu | Datowanie | ||
| Wczesny brąz | 3100(3500)-2000 | ||
| EM I 3100-2650 | EH I 3100-2650 | EC I 3100-2650 | I 3100-2600 |
| EM IIA 2650-2400 | EH IIA 2650-2400/2150 | EC IIA 2650-2400 | II 2600-2250 |
| EM IIB 2400-2150 | EH IIB 2400-2150[3] | EC IIB 2425-2150 | III 2250-2100 |
| EM III 2150-2000 | EH III 2150-2000 | EC III 2150-2000 | IV 2100-2000 |
| Średni brąz | 2000-1600(1700) | ||
| MM IA 2000-1925 | MH I 2000-1900 | MC I | V 2000-1900 |
| MM IB 1925-1850/1675 | |||
| MM II 1850-1675[4] | MH II 1900-1700 | MC II | VIa-c 1900-1600 |
| MM IIIA 1675-1630 | MH III 1700-1600 | MC III | |
| MM IIIB 1630-1600 | |||
| Późny brąz | 1600(1700)-1075/1050 | ||
| LM IA 1600-1500 | LH I 1600-1500 | LC I 1600-1450 | VId 1600-1500 |
| LM IB 1500-1450 | LH IIA 1500-1450 | VIe 1500-1400 | |
| LM II 1450-1400 | LH IIB 1450-1400 | LC II 1450-1400 | |
| LM IIIA1 1400-1365 | LH IIIA1 1400-1365 | LC III od 1400 | VIf-g 1400-1300 |
| LM IIIA2 1365-1330 | LH IIIA2 1365-1330 | VIh 1300-1250 | |
| LM IIIB1 1330-1225 | LH IIIB1 1330-1225 | VIIa 1250-1180 | |
| LM IIIB2 1225-1220 | LH IIIB2 1225-1220 | ||
| LM IIIC 1200-1100 | LH IIIC 1200-1100 | VIIb-c 1180-1050 | |
Wczesna epoka brązu (ok. 3100-2000 p.n.e.)[edytuj | edytuj kod]
Liczniejsze ślady archeologiczne pojawiają się w Grecji kontynentalnej dopiero w okresie EHIIA, kiedy tzw. kultura Korakou rozwinęła się głównie w Argolidzie, Attyce, Beocji i na Eubei. Są to ślady budowli, pochówków i używania metali (pochodzących głównie z góry Laureion w Attyce) oraz kontaktów z Kretą i wyspami Morza Egejskiego. Osadnictwo było gęste, lecz osady niewielkie[5].
W II połowie okresu EHIIB w Grecji pojawiła się kultura Lefkandi I, przyniesiona przez przybyszy z Azji Mniejszej. Jej cechami charakterystycznymi była toczona na kole ceramika i nowy typ budowli – megaron. Wyraźne jej ślady odnajdujemy na Eubei i w Beocji, w innych miejscach jej wytwory pojawiają się jako przedmiot wymiany handlowej[5].
Okres EHIII to (podobnie jak na całym Bliskim Wschodzie) czas kryzysu. Większość Grecji objęła wtedy kultura Tirynsu, prymitywniejsza i uboższa niż Korakou-Lefkandi I. Nastąpił spadek zaludnienia i liczby osad[6][7].
Średnia epoka brązu (ok. 2000-1600 p.n.e.)[edytuj | edytuj kod]
W okresach MHI i MHII utrzymywała się sytuacja niskiego zaludnienia i ubogiej kultury. Wyjątek stanowiła osada kultury Korakou – Kolonna na Eginie, która nie popadła w kryzys, zbudowała mocne fortyfikacje i utrzymywała szerokie kontakty handlowe z kontynentem i wyspami. Być może to Egina była źródłem wzorów kulturowych dla nowej fazy rozwoju w Grecji, rozpoznawanej przez pojawienie się bogatych i okazałych grobów szybowych, w których znaleziono liczną broń. Wyznacza ona początek cywilizacji mykeńskiej[8].
Cywilizacja mykeńska[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 180-181.
- ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 182.
- ↑ Na wielu stanowiskach kontynentalnych faza ta nie występuje.
- ↑ Ślady ceramiczne fazy MM II występują przede wszystkim w pałacach i sanktuariach, na innych stanowiskach jej brak.
- ↑ a b Ziółkowski 2009 ↓, s. 185.
- ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 186.
- ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 260.
- ↑ Ziółkowski 2009 ↓, s. 260-262.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Ziółkowski: Historia powszechna. Starożytność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 181-182. ISBN 978-83-01-15810-1.