Kwiczoł

Kwiczoł
	Turdus pilaris
	Linnaeus, 1758
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	drozdowate
Podrodzina	drozdy
Rodzaj	Turdus
Gatunek	kwiczoł
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 6 kwi 2018, była oparta na tej wersji.

Kwiczoł^[3] (Turdus pilaris) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny drozdowatych (Turdidae), zamieszkujący północną i środkowo-wschodnią Europę na wschód od Renu i północ od Alp oraz Azję do środkowej Syberii (aż do rzeki Ałdan). W II poł. XX wieku skolonizował też część zachodniej Europy i Wyspy Brytyjskie. Zimuje w południowej i zachodniej Europie, Azji Mniejszej i Indiach.

W Polsce dawniej nieliczny, do końca XVIII w. gniazdował tylko na północnym wschodzie kraju, głównie na Mazurach. W XIX i XX wieku rozszerzał zasięg występowania i stale zwiększał swoją liczebność. Obecnie lęgowy w całym kraju i miejscami dość liczny. Podczas zimowych przelotów bywa bardzo liczny, co roku też pewna część osobników zimuje.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Ptak wielkości kosa, o nieco dłuższych skrzydłach. Obie płci ubarwione podobnie, samce jedynie nieco intensywniej. Charakterystyczne, trójbarwne upierzenie: szara głowa i kark, brązowy grzbiet i wierzch skrzydeł oraz czarnobrunatny ogon. W locie widoczny biały spód skrzydeł, wyraźnie odcinający się od szarego kupra i ciemnego ogona. Pierś żółtawa lub pomarańczowa, brzuch biały. Na piersi i bokach gęste czarne kreskowanie, plamy mają kształt grotów. Dziób u samców w szacie godowej żółty, a w szacie spoczynkowej ciemnieje na czubku i z wierzchu, upodabniając do dziobów samic i młodych. Wokół oczu i dzioba zaczernienie, różnej wielkości i intensywności. Młode mają z wierzchu bardziej jednolite, brązowawe upierzenie z jasnym kreskowaniem.
Rozmiary: długość ciała ok. 24–27 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 39–43 cm.
Masa ciała: ok. 80–140 g.
Głos: Charakterystyczne, skrzeczące „czak czak czak”, podobne nieco do głosu sroki. W locie odzywa się miękkim, zduszonym „łiii..” (od tego kwiczącego głosu pochodzi polska nazwa ptaka). Śpiew szorstki, świergoczący, pozbawiony melodii. Śpiewa siedząc lub w locie.
Zachowanie: Towarzyski i hałaśliwy, zwłaszcza zimą przemieszcza się w dużych stadach po otwartych przestrzeniach.; Wędrowny, przeloty III–IV i X–XI. Część populacji w Europie środkowej osiadła.; Często zaciekle broni jaj i młodych przed drapieżnikami, opryskując napastnika swoimi odchodami. Mniejsze ptaki niekiedy zakładają gniazda blisko gniazd kwiczoła, korzystając ze swoistej „ochrony”.

Środowisko

Skraje wilgotnych lasów łęgowych, zwłaszcza topolowych, zadrzewione brzegi rzek i inne niewielkie zadrzewienia. Obecnie gniazduje również coraz liczniej w miejskich parkach, w ogrodach, sadach, alejach i na cmentarzach z wysokimi drzewami. Na północy lęgowy także w górskich brzezinach, a nawet w tundrze, gdzie z braku drzew zakłada gniazda na budynkach i innych konstrukcjach. Na zimowiskach preferuje krajobraz rolniczy oraz miasta.

Pożywienie

Odżywia się drobnymi bezkręgowcami wyszukiwanymi w ziemi, głównie owadami i ich larwami oraz dżdżownicami, a także nasionami i owocami. Na ziemi żeruje w charakterystycznej dla drozdów pozie - z opuszczonymi skrzydłami i uniesionym ogonem. Jesienią i zimą zjada głównie jagody i owoce, np. jałowca, głogu oraz jarzębinę, jabłka.

Lęgi

W ciągu roku wyprowadza jeden lub dwa lęgi, pierwszy w kwietniu, ewentualny drugi na przełomie maja i czerwca.

Gniazdo: Gnieździ się pojedynczo lub w luźnych koloniach (zwykle kilka–kilkanaście par, maksymalnie do 40–50 par). Gniazdo jest umieszczone wśród gałęzi drzew, zwykle w rozwidleniu pnia na wysokości 4 do 7 m. Zbudowane jest z liści i trawy zlepionych gliną lub iłem, a wysłane miękkimi częściami roślin.
Jaja: Samica składa 5–6 bladoniebieskich, brązowo nakrapianych jaj o średnich wymiarach 29x21 mm.
Wysiadywanie: Samica wysiaduje jaja przez 12–14 dni.
Pisklęta: Młode są karmione przez oboje rodziców. Opuszczają gniazdo po około dwóch tygodniach (12–16 dni), będąc jeszcze nielotne. Biegają pod kontrolą rodziców, często niewidocznych dla ludzi, oczekując na pokarm. Jeżeli tracą z nimi kontakt, zatrzymują się w bezruchu. Nie boją się ludzi. Po dwóch tygodniach stają się już samodzielne, choć czasami bywają jeszcze dokarmiane.

Status i ochrona

Nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern).

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[4].

Dawniej polowano na kwiczoły w celach konsumpcyjnych. Zjadane przez te ptaki jagody jałowca i jarzębiny nadawały mięsu charakterystyczny aromat, dzięki czemu były wysoko cenione przez dawnych myśliwych. W XIX wieku na samym Śląsku odławiano każdej jesieni i zimy ok. 100 tys. kwiczołów^[5].

Przypisy

↑ Turdus pilaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Turdus pilaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 (ang.).
↑ P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 - drozdy (wersja: 2016-01-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2016-04-27].
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237
↑ L. Tomiałojć, T. Stawarczyk, 2003, Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP „pro Natura”, Wrocław, s. 614

Bibliografia

Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: MULTICO, 2007, s. 204-205. ISBN 978-83-7073-474-9.

Linki zewnętrzne

Gniazdo kwiczołów w mieście - fotogaleria

[itis-1] Turdus pilaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Turdus pilaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turdinae Rafinesque, 1815 - drozdy (wersja: 2016-01-27). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2016-04-27].

[4] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237

[5] L. Tomiałojć, T. Stawarczyk, 2003, Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP „pro Natura”, Wrocław, s. 614

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]