Lampart plamisty

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez CommonsDelinker (dyskusja | edycje) o 04:28, 4 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Lampart plamisty
Panthera pardus[1]
(Linnaeus, 1758)[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Rodzina

kotowate

Rodzaj

lampart

Gatunek

lampart plamisty

Podgatunki
  • P. p. pardus (Linnaeus, 1758)
  • P. p. nimr (Hemprich & Ehrenberg, 1833)
  • P. p. saxicolor Pocock, 1927
  • P. p. pardus melas (Cuvier, 1809)
  • P. p. kotiya Deraniyagala, 1956
  • P. p. fusca (Meyer, 1794)
  • P. p. delacourii Pocock, 1930
  • P. p. japonensis (Gray, 1862)
  • P. p. orientalis (Schlegel, 1857)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Występowanie lamparta:

     dawny zasięg

     występowanie niepewne

     występuje, ale siedliska są silnie pofragmentowane

     występuje na całym obszarze

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Lampart plamisty[4], lampart[5][a], pantera[5][b], leopard[5] (Panthera pardus) – gatunek ssaka z rodziny kotowatych (Felidae). Czwarty pod względem wielkości kot świata (po tygrysie, lwie i jaguarze). Występuje w Afryce i Azji. Według badania z 1988 w Afryce żyło 700 000 leopardów, jest jednak ono uznane za niewiarygodne[3]. Również krytykowane badanie określiło populację w Indiach na około 10 000[3].

Występowanie

Występuje w całej Afryce (z wyjątkiem pustyń) oraz południowej i środkowej Azji. Zamieszkuje wilgotne, zwarte lasy i suchą sawannę, tereny górzyste i równiny.

W plejstocenie lamparty żyły również w Europie[6]. W Polsce skamieniałości lamparta odkryto w Jaskini na Biśniku[7].

Charakterystyka

Lampart to średniej wielkości kot, posiada okrągłe uszy osadzone na głowie o krótkim pysku. Szerokie łapy wyposażone są w ostre pazury.

Samiec w RPA

Sierść jest błyszcząca, na grzbiecie i bokach usiana ciemnymi plamami o wielkości grochu albo orzecha. Plamy te układają się w rozetki bez plamek w środku. Jest to istotna cecha w rozpoznawaniu różnicy między lampartem (panterą) a jaguarem amerykańskim, gdyż jaguar w środku tych plam posiada dwie, czasem trzy plamki.

Pantery żyjące w lasach są mniejsze od tych, które żyją na sawannach. Różnią się też ubarwieniem. Koty zamieszkujące tereny otwarte mają jaśniejsze i rzadziej rozmieszczone cętki.

Melanistyczny lampart, „czarna pantera”

Oprócz osobników cętkowanych spotyka się również osobniki melanistyczne, tzw. czarne pantery[8]. Swoją barwę zawdzięczają większej ilości pigmentu (melaniny). Przy dobrym świetle można zauważyć charakterystyczne cętki.

Wielkość

  • wysokość: 60-80 cm[9]
  • długość ciała: przeciętnie 100-150 cm; niekiedy do 190 cm[9]
  • długość ogona: 54-110 cm[9]
  • waga: samica 60-80 kg, samiec 70-90 kg[9]

Tryb życia

Zwierzęta te są samotnikami (choć nieraz grupy rodzinne mogą wynosić od dwóch do sześciu osobników). Polują w nocy, a za dnia odpoczywają, często drzemiąc wyciągnięte na gałęzi drzewa. Z reguły prowadzą osiadły tryb życia, lecz w poszukiwaniu nowych terenów łowieckich mogą się przemieszczać. Unikają człowieka. Terytorium samca może osiągać od pięciu do czterdziestu kilometrów kwadratowych.

Lamparty charakteryzują się niebywałą zwinnością i siłą. Potrafią wykonywać 6-8-metrowe skoki. W polowaniu za zwierzyną są bardzo zwinne.

Potrafią się wspinać i nie boją się stąpać po dość cienkich gałązkach. Niejednokrotnie wciągają wysoko w koronę drzew ofiary trzy razy cięższe od siebie, a nawet młode żyrafy. Choć nie przepadają za wodą, potrafią świetnie pływać.

Średnia życia lamparta na wolności to 12 lat. Rekord oficjalny 17 lat. W niewoli żyje nawet do 25.

Pokarm

Lamparty polują na lisy, zające, mangusty, perliczki, węże, jaszczurki, ryby, młode antylopy, świnie rzeczne, szakale, gryzonie czasem nawet na małpy (najczęściej szympansy) i wiewiórki. Rzadziej polują na większe zwierzęta takie jak bawoły i antylopy nilgau indyjski.

Lamparty wolą naturalną zdobycz, ale jej brak zmusza je do polowania na zwierzęta hodowlane. Zdarzają się lamparty ludojady, ale najczęściej są to osobniki stare, chore, niezdolne do polowań albo samice wychowujące młode.

Mimo swojej dużej siły, potężnych kłów i pazurów lamparty są niekiedy zmuszane do wycofania się z polowania i ataku w obliczu takich przeciwników jak pawiany w grupie.

Rozmnażanie

Młode

Dojrzałość płciową lampart osiąga w wieku od 2,5 do 3 lat. Okres godowy u lampartów trwa wiosną, a w tropikach cały rok. Po ciąży trwającej 90-112 dni rodzi się od jednego do sześciu młodych, które opuszczają matkę po ok. 2-3 latach w poszukiwaniu własnego terytorium.

Systematyka

Takson po raz pierwszy opisany przez Linneusza w 1758 roku pod nazwą Felis Pardus[2]. Jako lokalizację holotypu autor wskazał Indie[10], zmienioną na Egipt przez O. Thomasa[11]. Na podstawie badań genetycznych wyróżniono dziewięć podgatunków P. pardus[3][12][13][14][4]:

Status P. p. melas i P. p. nimr jest niepewny, ponieważ badania oparte były na bardzo małej ilości próbek. Ponadto uważa się P. p. ciscaucasica za młodszy synonim P. p. saxicolor[3]. Na podstawie analizy morfologicznej niektórzy autorzy uznają jeszcze dwa podgatunki[20]:

  • Panthera pardus tulliana (Valenciennes, 1856) – zachodnia Turcja
  • Panthera pardus sindica (Pocock, 1930) – Pakistan, ewentualnie część Afganistanu i Iranu

Ochrona

Niektóre podgatunki lamparta są skrajnie zagrożone wyginięciem: Panthera pardus orientalis, Panthera pardus nimr, Panthera pardus tulliana, Panthera pardus panthera lub wytępione jak lampart zanzibarski (Panthera pardus adersi). Podgatunki zagrożone: Panthera pardus japonensis, Panthera pardus melas, Panthera pardus kotiya, Panthera pardus saxicolor, Panthera pardus jarvisi i Panthera pardus ciscaucasica i Panthera pardus dathei z centralnego Iranu.

Lampart jest objęty konwencją CITES (I załącznik). W ramach programów hodowlanych opracowanych dla ratowania zwierząt ginących, m.in. EEP pantery hodowane są w ogrodach zoologicznych.

Ciekawostki

Uwagi

  1. ↑ Nazwa lampart używana jest również w odniesieniu do rodzaju Panthera (zob. lampart).
  2. ↑ Nazwa pantera używana jest również w odniesieniu do rodzaju Neofelis (zob. pantera).

Przypisy

  1. ↑ Panthera pardus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b Linnaeus 1758 ↓, s. 41.
  3. ↑ a b c d e f Panthera pardus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 138. ISBN 978-83-88147-15-9.
  5. ↑ a b c K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 160, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  6. ↑ Darren Naish: Europe, where the sabre-tooths, lions and leopards are. Tetrapod Zoology. [dostęp 3 stycznia 2012]. (ang.).
  7. ↑ Adrian Marciszak, Maciej T. Krajcarz, Magdalena Krajcarz i Krzysztof Stefaniak. The first record of leopard Panthera pardus LINNAEUS, 1758 from the Pleistocene of Poland. „Acta zoologica cracoviensia”. 54A (1–2), s. 39–46, 2011. DOI: 10.3409/azc.54a_1-2.39-46. (ang.). 
  8. ↑ Nazwa "czarna pantera" jest niejednoznaczna i może dotyczyć także np. melanistycznych jaguarów
  9. ↑ a b c d Beata Pawlikowska: Blondynka na safari. Warszawa: National Geographic, 2009, s. 114. ISBN 978-83-7596-040-2.
  10. ↑ Linnaeus 1758 ↓, s. 42.
  11. ↑ O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”, s. 135, 1911. (ang.). 
  12. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Panthera pardus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 7 sierpnia 2011]
  13. ↑ Olga Uphyrkina, Warren E. Johnson, Howard Quigley, Dale Miquelle, Laurie Marker, Mitchel Bush, Stephen J. O’Brien. Phylogenetics, genome diversity and origin of modern leopard, Panthera pardus. „Molecular Ecology”. 10, s. 2617-2633, 2001. PMID: 11883877. (ang.). 
  14. ↑ Sriyanie Miththapala, John Seidensticker, Stephen J. O'Brien. Phylogeographic subspecies recognition in leopards (Panthera pardus): Molecular genetic variation. „Conservation Biology”. 10 (4), s. 1115-1132, 1996. (ang.). 
  15. ↑ Panthera pardus ssp. nimr, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  16. ↑ Panthera pardus ssp. saxicolor, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  17. ↑ Panthera pardus ssp. melas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  18. ↑ Panthera pardus ssp. kotiya, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  19. ↑ Panthera pardus ssp. orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  20. ↑ Igor G. Khorozyan, Gennady F. Baryshnikov, Alexei V. Abramow. Taxonomic status of the leopard, Panthera pardus (Carnivora, Felidae) in the Caucasus and adjacent areas. „Russian Journal of Theriology”. 5 (1), s. 41-52, 2006. (ang.). 

Bibliografia

  1. C. Linneaus: Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Sztokholm: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 6-821. (łac.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lampart_plamisty&oldid=53067071”