Lewizja

Lewizja
	; Lewizja trwała
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	zdrojkowate
Rodzaj	lewizja
	Nazwa systematyczna
	Lewisia Pursh; Fl. Amer. Sept. 360. Dec (sero) 1813-Jan 1814
	Typ nomenklatoryczny
	L. rediviva Pursh
Synonimy
	Erocallis Rydberg; Oreobroma Howell;
	Erocallis Rydberg; Oreobroma Howell;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lewizja (Lewisia) – rodzaj roślin wieloletnich z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae). Obejmuje ok. 16^[4]^[6]–20^[7] gatunków występujących w zachodniej części kontynentu północnoamerykańskiego^[7]. Rosną one zwykle w postaci niewielkich izolowanych populacji w miejscach skalistych lub na rumoszu skalnym w kanionach i na wysoczyznach górskich^[4]. Nazwa rodzaju upamiętnia amerykańskiego podróżnika i odkrywcę – Meriwethera Lewisa (1774–1809). Wiele gatunków i mieszańców (zwłaszcza z lewizją zagłębioną) uprawianych jest jako rośliny ozdobne^[7]. Rośliny uprawiane są głównie w ogrodach skalnych i przez miłośników sukulentów^[4]. Lewizja trwała słynie z odporności (stąd nazwa gatunkowa) – udało się przywrócić do rozwoju rośliny przechowywane długi czas wysuszone w zielnikach^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Zwykle niewielkie (do 10 cm) byliny, z grubymi korzeniami i rozetami mięsistych liści^[7]. Łodygi płożące lub wzniesione, bezlistne w górze, pojedyncze lub rozgałęzione^[4].
Liście: Mięsiste, skupione w przyziemnej rozecie liściowej, u niektórych gatunków obecne są także liście łodygowe, skrętoległe, naprzeciwległe lub okółkowe. Zwykle siedzące, czasem zwężone u nasady. Blaszka jest całobrzega lub ząbkowana^[4].
Kwiaty: Pojedyncze lub liczne, zebrane w kwiatostany groniaste lub baldachokształtne wierzchotki. Wsparte trwałymi przysadkami, zwykle wyrastającymi po dwie w węzłach w obrębie kwiatostanu. Mogą one być zielone lub łuskowate, całobrzegie lub ząbkowane, także gruczołowato. W obrębie kwiatostanu kwiaty wyrastają na szypułkach lub są siedzące. Kielich tworzą także trwałe dwie działki, rzadko jest ich więcej (do 9). Płatków korony jest zazwyczaj od 5 do 10. Pręcików jest od 1 do 50, podobnie jak zalążków w słupku, który jest rozgałęziony i zwieńczony 2–8 znamionami^[4].
Owoce: Torebki otwierające się od nasady ku wierzchołkowi, zawierające od 1 do 50 brązowych lub czarnych nasion^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016) jest to rodzaj z rodziny zdrojkowatych (Montiaceae) w obrębie rzędu goździkowców^[2]. W niektórych, dawniejszych ujęciach systematycznych klasyfikowany do rodziny portulakowatych (Portulacaceae)^[5].

Wykaz gatunków^[6]^[4]

Klasyfikacja w obrębie rodzaju nie jest ustalona i pewna ze względu na dużą zmienność morfologiczną taksonów i łatwość tworzenia przez nie mieszańców^[4].

Lewisia brachycalyx Engelm. ex A.Gray – lewizja krótkokielichowa^[8]
Lewisia cantelovii J.T.Howell
Lewisia columbiana (Howell ex A. Gray) B.L. Rob. – lewizja sina^[9]
Lewisia congdonii (Rydb.) S.Clay
Lewisia cotyledon (S. Watson) B.L. Rob. – lewizja zagłębiona^[9], lewizja liścieniowa^[8]
Lewisia disepala Rydb.
Lewisia kelloggii K.Brandegee
Lewisia leeana (Porter) B.L.Rob. – lewizja Leego^[8]
Lewisia longipetala (Piper) S.Clay – lewizja długopłatkowa^[8]
Lewisia maguirei A.H.Holmgren
Lewisia nevadensis (A.Gray) B.L.Rob. – lewizja newadeńska^[8]
Lewisia oppositifolia (S.Watson) B.L.Rob.
Lewisia pygmaea (A. Gray) B.L. Rob. – lewizja drobna^[9], lewizja karłowata^[8]
Lewisia rediviva Pursh – lewizja trwała^[9]^[8]
Lewisia sacajaweana B.L.Wilson
Lewisia stebbinsii Gankin & W.R.Hildreth
Lewisia × whiteae Purdy

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-19] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Mark A. Hershkovitz, Sean B. Hogan: Lewisia Pursh. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-30]. (ang.).
↑ ^a ^b Genus: Lewisia Pursh. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-11-30].
↑ ^a ^b Lewisia Pursh, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-11-05] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 88. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 537-538. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Caryophyllales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-19] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-30].

[america-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Mark A. Hershkovitz, Sean B. Hogan: Lewisia Pursh. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-30]. (ang.).

[grin-5] Genus: Lewisia Pursh. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2013-11-30].

[powo-6] Lewisia Pursh, [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-11-05] .

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 88. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 537-538. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).

[gawrys-9] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych łacińsko-polski. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]