Kamieniołom Libana
50°02′07″N 19°57′25″E/50,035278 19,956944 Roślinność w kamieniołomie Libana | |
| użytek ekologiczny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Data utworzenia |
2022 |
| Akt prawny |
Uchwała nr NR XCIII/2557/22 Rady Miasta Krakowa z dnia 31 sierpnia 2022 r. w sprawie użytku ekologicznego "Kamieniołom Libana"[1] |
| Powierzchnia |
14,82 ha |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
| 50°02′07″N 19°57′25″E/50,035278 19,956944
| |
Kamieniołom Libana[2] – nieczynny kamieniołom wapienia w Dzielnicy XIII Podgórze w Krakowie. Znajduje się między aleją Powstańców Śląskich, ulicą Swoszowicką, Kopcem Krakusa i cmentarzem Podgórskim[3]. Od sierpnia 2022 r. teren dawnego kamieniołomu chroniony jest jako użytek ekologiczny[4].
Geologia[edytuj | edytuj kod]
Wapienie budujące zrębowe wzgórza Krakowa pochodzą z jury późnej, z piętra oksford. Powstały jako osad na dnie płytkiego i ciepłego morza epikontynentalnego. Tworzyły się w kilku wyraźnie różniących się facjach, a ich miąższość dochodzi do 250-300 m. Dolną część profilu stanowiły wapienie płytowe, wyżej były wapienie cienkoławicowe, skaliste gruboławicowe z krzemieniami i skaliste. Największą wartość użytkową miały gruboławicowe wapienie skaliste z krzemieniami. Główną ich część stanowią wapienie drobnodetrytyczne, prócz nich występują wapienie grubodetrytyczne, pelityczne i kredowe[2].
Kamieniołom Libana jest jednym z ośmiu kamieniołomów na zrębie Krzemionek. Pozostałe to Szkoła Twardowskiego, Łom Redemptorystów, Kamieniołom pod św. Benedyktem, Kamieniołom Miejski, Bonarka oraz kamieniołomy obozu Plaszow i kamieniołom przy Rynku Podgórskim. Ostatni z kamieniołomów zamknięto w 1986 r.[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W kamieniołomie Libana wapienie wydobywano już od XIV wieku. Najstarsza część tego kamieniołomu to łom „Za Torem”. Przy wejściu do niego znajduje się niewielki budynek z napisem „Szczęść Boże".
Nazwa kamieniołomu pochodzi od żydowskiego przedsiębiorcy o nazwisku Bernard Liban. Jego firma produkowała kamień łamany fundamentowy i brukowy oraz wapno budowlane i nawozowe. Pod koniec XIX wieku jako firma „Kamieniołomy i wapienniki Libana i Ehrenpreisa” była największą w tej branży firmą w Krakowie. W latach 1928–1941 działała pod nazwą „Krakowskie Wapienniki i Kamieniołomy SA w Krakowie”. W październiku 1942 r. przejęli ją okupanci niemieccy i założyli Obóz Karny Służby Budowlanej, znany pod potoczną nazwą Liban, a więźniowie tego obozu pracowali w kamieniołomie. Jedna z więźniarek pisze: Mrozy były ostre, wiatr dął i ścinał nam skórę na policzkach. 70 kobiet więźniarek ze mną na czele ciągło pięć lorek pełnych kamieni zamiast maszyny parowej. Droga pod górę 4 km[5].
Kamieniołom funkcjonował również po II wojnie światowej. Ostatecznie zamknięto go w 1986 r. i przekazano nowo powstałej fundacji miejskiej „Centrum Edukacji Kulturowej i Ekologicznej”. Planowała ona przekształcić kamieniołom w „Podgórski Zespół Wypoczynkowy”. Brak środków finansowych i protesty przeciwników tego centrum spowodowały, że projektu nie zrealizowano, a kamieniołom przekazano Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej, które nieudolnie zarządzało nim w latach 1988–2004. Do 2019 roku w kamieniołomie nic się nie dzieje. Piece do wypalania wapieni, stalowe młyny i inny sprzęt niszczeją, a kamieniołom zarasta drzewami[2].
Wyrobisko kamieniołomu ma powierzchnię 18 ha. W 1993 roku na terenie kamieniołomu realizowano sceny do filmu „Lista Schindlera”[2].
W 2022 r. teren kamieniołomu został uznany przez Radę Miasta Krakowa za użytek ekologiczny, którego głównym celem jest "ochrona mozaiki ekosystemów samorzutnie wykształconych w dawnym kamieniołomie wapieni, ze szczególnym uwzględnieniem siedlisk przyrodniczych ze stanowiskami rzadkich lub chronionych gatunków zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym oraz murawami kserotermicznymi, ich ostoi oraz miejsc rozmnażania, sezonowego przebywania".[4]
Wspinaczka[edytuj | edytuj kod]
Wejście do kamieniołomu znajduje się przy ulicy Za Torem. Pionowe ściany kamieniołomu są miejscem wspinaczki skalnej. W 2005 r. wspinacze zamontowali na fragmencie jego ścian punkty asekuracyjne (ringi i stanowiska zjazdowe), a ścianie nadali nazwę El Pułkownik. Ma wysokość 30 m. Kamieniołom jest strzeżony. Wspinaczka wymaga okazania ochronie dowodu tożsamości i specjalnego oświadczenia wydanego przez Inicjatywę Środowisk Wspinaczkowych „Nasze Skały”[6].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Miasto Kraków: UCHWAŁA NR XCIII/2557/22 RADY MIASTA KRAKOWA z dnia 31 sierpnia 2022 r. w sprawie użytku ekologicznego "Kamieniołom Libana". 2022-08-31. [dostęp 2023-06-15]. (pol.).
- ↑ a b c d e Jerzy Górecki, Edyta Sermet, Kamieniołomy Krakowa – dziedzictwo niedocenione, [w:] P.P. Zagożdżon, M. Madziarz (red.), Dzieje górnictwa – element europejskiego dziedzictwa kultury, t. 3, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2010, s. 123–138, ISBN 978-83-7493-512-8, OCLC 750665498 [dostęp 2022-02-06], patrz s. 131–133.
- ↑ Geoportal. Mapa topograficzna i lotnicza [online] [dostęp 2019-10-03].
- ↑ a b Miasto Kraków: Użytki ekologiczne. 2022-01-25. [dostęp 2022-02-20]. (pol.).
- ↑ Tekst na jednej z tablic informacyjnych obozu Plaszow
- ↑ Paweł Haciski, Południowa część Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Przewodnik wspinaczkowy, Warszawa, RING, 2015, ISBN 978-83-937960-0-7