Lipno
Szablon:POL miasto infobox Lipno – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, siedziba powiatu lipnowskiego oraz gminy wiejskiej Lipno.
Do 1954 r. siedziba wiejskiej gminy Jastrzębie. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa włocławskiego. Od 1999 r. po reformie administracyjnej, siedziba powiatu lipnowskiego.
Według danych z 31.12.2013 r.[1] miasto miało 14 305 mieszkańców.
Miejsce popisów szlachty ziemi dobrzyńskiej I Rzeczypospolitej[2].
Położenie
Miasto znajduje się w ziemi dobrzyńskiej, które jako trzecie uzyskało prawa miejskie i w którym odbywały się sejmiki ziemskie. Geograficznie Lipno usytuowane jest na Pojezierzu Dobrzyńskim. Odległość od stolicy wynosi 160 km, od Torunia 54 km, Płocka 50 km, a od Włocławka 23 km.
Przez miasto przepływa rzeka Mień.
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 10,99 km²[1]. Miasto stanowi 1,07% powierzchni powiatu.
Według danych z 2002[3] Lipno ma obszar 10,88 km², w tym:
- użytki rolne: 52%
- użytki leśne: 13%
Demografia
Dane z 31 grudnia 2011
| Opis | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 15027 | 100 | 7209 | 47,97 | 7818 | 52,03. |
| zameldowanych na stałe | 14517 | 100 | 6961 | 47,95 | 7556 | 52,05. |
| zameldowanych czasowo | 510 | 100 | 248 | 48,63 | 262 | 51,37. |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
1367 | 656 | 711. | |||
Ludność
- 1800 – 480 mieszkańców
- 1808 – 917
- 1825 – 3008
- 1827 – 2891
- 1857 – 3884
- 1897 – 6214
- 1919 – 8467
- 1921 – 8630
- 1939 – 12 018
- 1946 – 8389
- 1991 – 14 300
- 2004 – 14 872
- 2006 – 15 014
- 2009 – 15 806
- 1 stycznia 2010 – 14 791
- 31 grudnia 2011 – 14 517 osób zameldowanych na pobyt stały oraz 510 osób zameldowanych na pobyt czasowy
- 31 grudnia 2012 – 14 485 osób zameldowanych na pobyt stały oraz 557 osób zameldowanych na pobyt czasowy
Miasto nawiedziły epidemie w latach: 1348, 1623, 1626-1629, oraz 1708–1709. Przed wybuchem II wojny światowej 40% mieszkańców Lipna stanowiła ludność pochodzenia żydowskiego[4].
- Piramida wieku mieszkańców Lipna w 2014 roku [5].
Historia
- 1349 – nadanie praw miejskich,
- 1411 – Lipno wraz z Ziemią dobrzyńską powraca do Rzeczypospolitej na mocy I Pokoju toruńskiego,
- 1466 – Lipno wraz z Ziemią dobrzyńską powraca do Rzeczypospolitej na mocy II Pokoju toruńskiego,
- XV i XVI – duży ośrodek wytwórczy,
- XV-XVIII w. - siedziba sądu ziemskiego,
- 1793 – miasto pod administracją zaboru pruskiego,
- 1807 – miasto w Księstwie Warszawskim,
- 1815 – miasto w Królestwie Polskim,
- 1939 – początek niemieckiej okupacji, liczne zbrodnie na ludności polskiej i żydowskiej,
- 1941-1945 – podczas okupacji niemieckiej była używana nazwa niem. Leipe,
- 1946 – 5 lipca oddział Narodowego Zjednoczenia Wojskowego rozbił tutejszy posterunek Milicji Obywatelskiej[6]
- 1375-, 1919-75 i od 1999 – siedziba powiatu
Zabytki
Założony w 1914 położony jest w południowo-wschodniej części miasta zajmując wzgórze morenowo-czołowe o powierzchni ok. 11 ha. Jego postać stanowi przejście między drzewostanem naturalnym a założeniem parkowym. Najliczniej reprezentowane gatunki stanowią sosny, dęby szypułkowe. Zabór rosyjski to okres, gdy wejście do Parku było płatne. Dąb Wolności, został posadzony w 1918 jako symbol uwolnienia spod jarzma zaborcy. W latach 20. XX w Parku odsłonięty został Pomnik Poległych, który usunięty został przez niemieckiego okupanta. Przy północnym wejściu znajduje się pomnik Niepodległości. Głównym elementem kompozycyjnym jest polana przylegająca do alei poprzecznej, utrzymana w formie parteru kwiatowego, gdzie dawniej znajdował się zegar kwiatowy i herb, kawiarnia, a także staw, po którym pływały łabędzie. Centralnym punktem polany jest okrągły kwietnik, a nieco dalej znajduje się zabytkowa drewniana altana z 1924. Część zachodnia utrzymana jest w stylu naturalistycznym ze swobodnie prowadzonymi alejami, a najwyższy punkt zajmuje amfiteatr z muszlą koncertową zbudowany w końcu lat 70. W okresie międzywojennym park otrzymał czwartą lokatę w kraju za nasadzenia drzew i był wysoko notowany w rankingach europejskich.
Zbudowany w 1388 w stylu gotyckim, najprawdopodobniej na miejscu wcześniej istniejącego. Zamknięty pod koniec XVIII, a ponownie otwarty w 1819. Po remoncie cały budynek został obniżony, co wpłynęło na utratę cech charakterystycznych dla stylu gotyckiego. W drugiej połowie XIX dobudowano kaplice św. Barbary i św. Teresy, przebudowano kruchtę. Okna ostrołukowe w prezbiterium i nawie zdobione są witrażami. Ołtarz wykonany w pierwszej połowie XVIII, a przeniesiony z klasztoru Ojców Bernardynów w Skępem ok. 1762. Odnawiany był w latach 1952 i 1975. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne rokokowe z fragmentami barokowymi z XVIII.
- neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1865-1868
- neogotycka kaplica cmentarna z 1837
- ratusz klasycystyczny zbudowany po 1831
- domy z XIX
- Od początku wieku XX działała w Lipnie parafia prawosławna z murowaną cerkwią przy ul. Gdańskiej. Po przebudowie w latach 20. i 30. XX wieku budynek przeznaczono na Dom Ludowy, obecnie mieści się w niej kino „Nawojka”
- stara synagoga z XIX, obecnie na jej miejscu znajduje się apteka „Nowa”
- nowa synagoga z pocz. XX, obecnie dom towarowy.
Edukacja
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
- Szkoła Podstawowa nr 5 im. Jana Pawła II
- Publiczne Gimnazjum im. Noblistów Polskich
- Gimnazjum Prywatne im. Jadwigi Jałowiec
- Zespół Szkół im. Romualda Traugutta
- Zespół Szkół Technicznych im. Ziemi Dobrzyńskiej
Sport w mieście
Klub piłkarski Mień
Jego założycielem był w 1922 nauczyciel miejscowego gimnazjum Jan Horowica. W 1934 na peryferiach miasta do użytku oddano stadion. Największe sukcesy drużyna odnosiła w latach 1983-1984 i 1990-2001 grając w III lidze i mając za przeciwników drużyny z Pomorza, Śląska czy Wielkopolski. Od sezonu 2001-2002 drużyna gra w IV lidze kujawsko-pomorskiej. Mień Lipno na swoim boisku podejmowała m.in.: Legię Warszawa, Polonię Warszawa, Widzew Łódź oraz Wisłę Płock. Aktualnie występuje w V lidze kujawsko-pomorskiej.
Motocross
W mieście istnieje również motocrossowy klub Jastrząb. Z lipnowskim motocrossem związany jest tor przy ul. Wyszyńskiego, który jest jednym z najatrakcyjniejszych w Europie. Uczestnikami zawodów byli m.in. sportowcy z Białorusi, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji. Z zawodników klubowych należy wymienić m.in. Jacka Olszewskiego, Marcina Abramowskiego, Michała Stępińskiego i Mateusza Ognistego[7].
Karate
Od dziesięciu lat w Lipnie działa klub Kyokushin Karate zrzeszając ok. 80 osób. Lipnowscy karatecy posiadają liczne osiągnięcia w działalności sportowej, do których zaliczyć można m.in. tytuł mistrza europy
Lipnowiak Lipno
Od 2005 roku funkcjonuje Międzyszkolny Klub Sportowy siatkówki dziewcząt „Lipnowiak” w Lipnie.
Wspólnoty religijne
Komunikacja
Kolejowa
W Lipnie znajduje się jedna stacja kolejowa Lipno, leżąca na linii kolejowej nr 27. Linia jest obsługiwana w okolicy Lipna przez spółkę Arriva PCC Rail w rozkładzie 2009/2010 przewidziano 5 par pociągów relacji Toruń Główny – Lipno dodatkowo jedna kursuje tylko do Torunia Wschodniego. 3 pary do Sierpca oraz jedna dodatkowa kursująca tylko do stacji Skępe jeden pociąg dodatkowo jedzie od stacji Skępe do Torunia. Jedna para relacji Toruń Główny – Sierpc kursuje tylko w wybrane dni podczas wakacji[9]. Kolej wąskotorowa dotarła do Lipna w 1916. Była to linia łącząca leżących koło Torunia Lubicz z Lipnem. Krótko przed II wojną światową powstała linia normalnotorowa łącząca Toruń z Nasielskiem. Stacja Lipno została otwarta 23 stycznia 1937[10].
Samochodowa
Znajduje się również dworzec PKS, który ma bardzo dobrą komunikację z innymi miastami np. z Bydgoszczą, Gdańskiem, Kołobrzegiemi Warszawą. Miasto jest ważnym węzłem drogowym. Znajduje się przy drodze krajowej nr 10 (Szczecin – Bydgoszcz – Lipno – Płońsk) i nr 67 (Włocławek – Fabianki – Lipno) oraz na drodze wojewódzkiej nr 557 (Lipno – Rypin), nr 558 (Lipno – Wielgie – w stronę Dobrzynia nad Wisłą i nr 559 (Lipno – Płock).
Honorowi Obywatele Lipna
Urodzeni w Lipnie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. stat.gov.pl, 20 sierpnia 2010. [dostęp 4 marca 2011]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-06)]. (pol.).
- ↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 8.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Lipno w liczbach. http://www.umlipno.pl.+[dostęp 27 kwietnia 2010]. (pol.).
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwiepopulacja2016BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Tadeusz Swat, „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944-1956. Mazowsze. Warszawa 2003, s. 19.
- ↑ Sport w mieście. http://www.umlipno.pl.+[dostęp 27 kwietnia 2010]. (pol.).
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 5 czerwca 2014.
- ↑ tabela 410 z dnia 01.03.2010.pdf. przewozyregionalne.pl. [dostęp 2010-04-18].
- ↑ Lipno. kolej.one.pl. [dostęp 2010-04-18].
Linki zewnętrzne
- Lipno – miasto z przeszłością
- Lipno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 277.
Bibliografia
- Mirosław Krajewski: Dobrzyński słownik biograficzny. Ludzie europejskiego regionu, Włocławek 2002
- Mirosław Krajewski (red.): Wartości kulturowe ziemi dobrzyńskiej, Dobrzyń nad Wisła 2011
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne do 8 tys. mieszkańców |
|
| Miasta gminne powyżej 8 tys. mieszkańców |
