Lista kraterów uderzeniowych na Ziemi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Lista kraterów uderzeniowych na Ziemi. Główna lista zawiera wszystkie potwierdzone struktury pochodzenia impaktowego na Ziemi wymienione w bazie Earth Impact Database według stanu na dzień 1 września 2016[1], o średnicy większej niż 10 km.

Ziemia doświadcza bombardowania meteorytowego od 4,5 miliarda lat, podobnie jak jej Księżyc, którego powierzchnia jest zryta kraterami. Ze względu na większą masę i powierzchnię musiało na nią upaść nawet więcej meteorytów, małych planetoid i komet. Powstawanie kraterów jest jednak na Ziemi utrudnione przez obecność atmosfery, w której wyhamowują małe ciała, a najmniejsze ulegają spaleniu; ze względu na istnienie oceanów i innych zbiorników, w ponad 70% przypadków spadający obiekt uderza w wodę, a nie w stały ląd. Krater który już powstanie, podlega erozji na skutek działania wody, wiatru i czynników biologicznych, a w wielu miejscach jest niszczony także przez procesy wulkaniczne i tektoniczne. Większość dużych kraterów na Ziemi jest położona w obrębie starych tarcz kontynentalnych, na których zapis zjawisk geologicznych jest najdłuższy.

Potwierdzone kratery uderzeniowe na Ziemi[edytuj | edytuj kod]

Pozostałość krateru Vredefort, widziana z promu kosmicznego
Obraz radarowy kraterów Sudbury (większy, u dołu) i Wanapitei (jezioro meteorytowe po prawej)
Zdjęcie satelitarne krateru Popigaj na północy Syberii
Wybrzeże Australii Południowej z widocznymi słonymi jeziorami, w tym kolistym jeziorem w kraterze Acraman
Nazwa Położenie Średnica krateru (km) Wiek (miliony lat) Współrzędne geograficzne
Vredefort Wolne Państwo, Republika Południowej Afryki 160¹ 2023 ± 4 27°00′S 27°30′E/-27,000000 27,500000
Chicxulub Jukatan, Meksyk 150¹ 64,98 ± 0,05 21°20′N 89°30′W/21,333333 -89,500000
Sudbury Ontario, Kanada 130¹ 1850 ± 3 46°36′N 81°11′W/46,600000 -81,183333
Popigaj Kraj Krasnojarski, Rosja 90¹ 35,7 ± 0,2 71°39′N 111°11′E/71,650000 111,183333
Acraman Australia Południowa 90 ~590 32°01′S 135°27′E/-32,016667 135,450000
Manicouagan Quebec, Kanada 85¹ 214 ± 1 51°23′N 68°42′W/51,383333 -68,700000
Morokweng Pustynia Kalahari, Republika Południowej Afryki 70 145,0 ± 0,8 26°28′S 23°32′E/-26,466667 23,533333
Kara Nieniecki Okręg Autonomiczny, Rosja 65 70,3 ± 2,2 69°06′N 64°09′E/69,100000 64,150000
Beaverhead Idaho i Montana, Stany Zjednoczone 60 ~600 44°15′N 114°00′W/44,250000 -114,000000
Tookoonooka Queensland, Australia 55 128 ± 5 27°07′S 142°50′E/-27,116667 142,833333
Charlevoix Quebec, Kanada 54 342 ± 15 47°32′N 70°18′W/47,533333 -70,300000
Siljan Dalarna, Szwecja 52 376,8 ± 1,7 61°02′N 14°52′E/61,033333 14,866667
Kara-kul Góry Pamir, Tadżykistan 52 <5 39°01′N 73°27′E/39,016667 73,450000
Montagnais Nowa Szkocja, Kanada 45 50,5 ± 0,76 42°53′N 64°13′W/42,883333 -64,216667
Woodleigh Australia Zachodnia 40 364 ± 8 26°03′S 114°40′E/-26,050000 114,666667
Saint Martin Manitoba, Kanada 40 220 ± 32 51°47′N 98°32′W/51,783333 -98,533333
Puczeż-Katunski Obwód niżnonowogrodzki, Rosja 40¹ 167 ± 3 56°58′N 43°43′E/56,966667 43,716667
Mjølnir Morze Barentsa, Norwegia 40 142,0 ± 2,6 73°48′N 29°40′E/73,800000 29,666667
Chesapeake Bay Wirginia, Stany Zjednoczone 40¹ 35,5 ± 0,3 37°17′N 76°01′W/37,283333 -76,016667
Araguainha Centralna Brazylia 40 244,40 ± 3,25 16°47′S 52°59′W/-16,783333 -52,983333
Carswell Saskatchewan, Kanada 39 115 ± 10 58°27′N 109°30′W/58,450000 -109,500000
Clearwater West Quebec, Kanada 36 290 ± 20 56°13′N 74°30′W/56,216667 -74,500000
Manson Iowa, Stany Zjednoczone 35 73,8 ± 0,3 42°35′N 94°33′W/42,583333 -94,550000
Saqqar Arabia Saudyjska 34 410 – 70 29°35′N 38°42′E/29,583333 38,700000
Keurusselkä Finlandia ~30 <1800 62°08′N 24°36′E/62,133333 24,600000
Yarrabubba Australia Zachodnia 30 ~2000 27°10′S 118°50′E/-27,166667 118,833333
Slate Islands Ontario, Kanada 30 ~450 48°40′N 87°00′W/48,666667 -87,000000
Shoemaker Australia Zachodnia 30 1630 ± 5 25°52′S 120°53′E/-25,866667 120,883333
Mistastin Nowa Fundlandia i Labrador, Kanada 28 36,4 ± 4 55°53′N 63°18′W/55,883333 -63,300000
Clearwater East Quebec, Kanada 26 290 ± 20 56°04′N 74°06′W/56,066667 -74,100000
Strangways Terytorium Północne, Australia 25 646 ± 42 15°12′S 133°35′E/-15,200000 133,583333
Steen River Alberta, Kanada 25 91 ± 7 59°30′N 117°38′W/59,500000 -117,633333
Kamieńsk Obwód rostowski, Rosja 25 49 48°21′N 40°30′E/48,350000 40,500000
Tunnunik (Prince Albert) Terytoria Północno-Zachodnie, Kanada ~25 450 – 130 72°28′N 113°58′W/72,466667 -113,966667
Nördlinger Ries Bawaria, Niemcy 24 15,1 ± 0,1 48°53′N 10°34′E/48,883333 10,566667
Presqu'île Quebec, Kanada 24 <500 49°43′N 74°48′W/49,716667 -74,800000
Bołtysz Obwód kirowohradzki, Ukraina 24 65,17 ± 0,64 48°54′N 32°15′E/48,900000 32,250000
Rochechouart Francja 23 214 ± 8 45°49′27″N 0°46′54″E/45,824167 0,781667
Lappajärvi Finlandia 23 77,85 ± 0,78 63°12′N 23°42′E/63,200000 23,700000
Haughton Nunavut, Kanada 23 39 75°23′N 89°40′W/75,383333 -89,666667
Gosses Bluff Terytorium Północne, Australia 22 142,5 ± 0,8 23°49′15″S 132°18′28″E/-23,820833 132,307778
Amelia Creek Terytorium Północne, Australia ~20 1640 – 600 20°55′S 134°50′E/-20,916667 134,833333
Obołoń Obwód połtawski, Ukraina 20 169 ± 7 49°35′N 32°55′E/49,583333 32,916667
Łogancza Kraj Krasnojarski, Rosja 20 40 ± 20 65°31′N 95°56′E/65,516667 95,933333
Glikson Australia Zachodnia ~19 <508 23°59′S 121°34′E/-23,983333 121,566667
Dellen Gävleborg, Szwecja 19 89,0 ± 2,7 61°48′N 16°48′E/61,800000 16,800000
Oasis Libia 18 <120 24°35′N 24°24′E/24,583333 24,400000
Lawn Hill Queensland, Australia 18 >515 18°40′S 138°39′E/-18,666667 138,650000
Elgygytgyn Czukocki Okręg Autonomiczny, Rosja 18 3,5 ± 0,5 67°30′N 172°05′E/67,500000 172,083333
Luizi Katanga, Demokratyczna Republika Konga 17 <573 10°10′S 28°00′E/-10,166667 28,000000
Suawjarwi Karelia, Rosja 16 ~2400 63°07′N 33°23′E/63,116667 33,383333
Ames Oklahoma, Stany Zjednoczone 16 470 ± 30 36°15′N 98°12′W/36,250000 -98,200000
Łohojski Obwód miński, Białoruś 15 42,3 ± 1,1 54°12′N 27°48′E/54,200000 27,800000
Kałuski Obwód kałuski, Rosja 15 380 ± 5 54°30′N 36°12′E/54,500000 36,200000
Żamanszyng Obwód aktobski, Kazachstan 14 0,9 ± 0,1 48°24′N 60°58′E/48,400000 60,966667
Janisjarwi Karelia, Rosja 14 700 ± 5 61°58′N 30°55′E/61,966667 30,916667
Gweni-Fada Region Ennedi, Czad 14 <345 17°25′N 21°45′E/17,416667 21,750000
Spider Australia Zachodnia 13 >570 16°44′S 126°05′E/-16,733333 126,083333
Sierra Madera Teksas, Stany Zjednoczone 13 <100 30°36′N 102°55′W/30,600000 -102,916667
Kentland Indiana, Stany Zjednoczone 13 <97 40°45′N 87°24′W/40,750000 -87,400000
Deep Bay Saskatchewan, Kanada 13 99 ± 4 56°24′N 102°59′W/56,400000 -102,983333
Marquez Teksas, Stany Zjednoczone 12,7 58 ± 2 31°17′N 96°18′W/31,283333 -96,300000
Aorounga Region Borku, Czad 12,6 <345 19°06′N 19°15′E/19,100000 19,250000
Nicholson Terytoria Północno-Zachodnie, Kanada 12,5 <400 62°40′N 102°41′W/62,666667 -102,683333
Wells Creek Tennessee, Stany Zjednoczone 12 200 ± 100 36°23′N 87°40′W/36,383333 -87,666667
Vargeão Santa Catarina, Brazylia 12 123 ± 1,4 26°50′S 52°07′W/-26,833333 -52,116667
Serra da Cangalha Tocantins, Brazylia 12 <300 8°05′S 46°52′W/-8,083333 -46,866667
Avak Alaska, Stany Zjednoczone 12 95 – 3 71°15′S 156°38′W/-71,250000 -156,633333
Ternowka Obwód dniepropetrowski, Ukraina 11 280 ± 10 48°08′N 33°31′E/48,133333 33,516667
Dhala Madhya Pradesh, Indie 11 2100 – 1700 25°17′59,7″N 78°08′03,1″E/25,299917 78,134194
Bosumtwi Ghana 10,5 1,07 6°30′N 1°25′W/6,500000 -1,416667
Upheaval Dome Utah, Stany Zjednoczone 10 <170 38°26′N 109°54′W/38,433333 -109,900000
Paasselkä Finlandia 10 <1800 62°02′N 29°05′E/62,033333 29,083333
Kelly West Terytorium Północne, Australia 10 >550 19°56′S 133°57′E/-19,933333 133,950000
Karła Tatarstan, Rosja 10 5 ± 1 54°55′N 48°02′E/54,916667 48,033333
Flaxman Australia Południowa 10 >35 34°37′S 139°04′E/-34,616667 139,066667
Eagle Butte Alberta, Kanada 10 <65 49°42′N 110°30′W/49,700000 -110,500000

¹ Podana średnica jest najlepszym obecnym oszacowaniem średnicy mierzonej od krawędzi do krawędzi krateru i nie obejmuje strefy całkowitych zniszczeń na zewnątrz krateru. W literaturze często można znaleźć inne wartości, wynikające z przyjęcia innej definicji, np. z uwzględnienia zewnętrznego pierścienia struktury wielopierścieniowej.

Domniemane kratery uderzeniowe[edytuj | edytuj kod]

Lista zawiera wybrane struktury na Ziemi, które są podejrzewane o pochodzenie meteorytowe, ale nie ma co do tego zgody w środowisku naukowym.

Postulowany obszar krateru pod lądolodem na Ziemi Wilkesa
Nazwa Położenie Średnica (km) Wiek (miliony lat) Współrzędne geograficzne
Śiwa Morze Arabskie, Indie 500 65 18°40′N 70°14′E/18,666667 70,233333
Wilkes Land[2] Ziemia Wilkesa, Antarktyda 480-500 <500, przypuszczalnie ~250 70°S 120°E/-70,000000 120,000000
Tai Jiangsu, Chiny 68,5 360-375? 31°02′N 120°02′E/31,033333 120,033333
Kabira Libia i Egipt 31 ? 24°40′N 24°58′E/24,666667 24,966667
Krater East Warburton Australia Południowa ≥200 ≥300 28°00′S 140°30′E/-28,000000 140,500000

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Earth Impact Database. Planetary and Space Science Centre, University of New Brunswick. [dostęp 2016-09-01]. (ang.).
  2. C. Kazan, R. Sato: Antarctica: Site of the Biggest Impact Crater on Earth Revealed. [w:] The Daily Galaxy [on-line]. 2010-08-17. [dostęp 2012-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-25)]. (ang.).

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]