Lucjan Rydel (poeta)

Lucjan Rydel
	; Lucjan Rydel (przed 1906)
Data i miejsce urodzenia	17 maja 1870 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	8 kwietnia 1918 ; Bronowice Małe
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	Młoda Polska
Muzeum artysty	Rydlówka
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Lucjan Antoni Feliks Rydel (ur. 17 maja 1870 w Krakowie, zm. 8 kwietnia 1918 w Bronowicach Małych) – poeta, prozaik i dramatopisarz okresu Młodej Polski.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Lucjana (okulisty, profesora i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego) i Heleny z Kremerów oraz wnukiem Józefa Kremera. W 1888 zdał egzamin dojrzałości w C.K. Gimnazjum św. Jacka w Krakowie^[1]. W latach 1888–1894 studiował na Wydziale Prawa UJ – studia te podjął na stanowcze życzenie ojca. Po uzyskaniu stopnia doktora poświęcił się twórczości literackiej i zagadnieniom z dziedziny historii i historii sztuki. Jesienią 1895 zamieszkał w Warszawie. Publikował felietony i artykuły z historii sztuki oraz krytyki literackie na łamach gazet warszawskich i krakowskich, między innymi w Gazecie Polskiej. W 1896 uzyskał stypendium przyznane przez Akademię Umiejętności, dzięki któremu wyjechał do Paryża. Uczęszczał na wykłady w Collège de France, Sorbonie i École des Beaux-Arts. Pracował w Bibliotece Polskiej.

Po powrocie zamieszkał w Krakowie. Ślub Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną (1883–1936), córką gospodarza z Bronowic, który odbył się 20 listopada 1900, stał się tematem Wesela, słynnego dramatu autorstwa Stanisława Wyspiańskiego – jednego z zaproszonych gości. Ślub był przedmiotem kontrowersji^[2]. W 1901 zamieszkali z żoną w dworku w podkrakowskiej wsi Tonie (obecnie dwór przy ul. Kaczorówka 10). Mieszkając tam, zakładał czytelnie, prowadził wykłady i organizował przedstawienia ludowe. Przyczynił się do odkrycia i rozwinięcia talentu Antoniego Kucharczyka, wiejskiego poety samouka. W 1907 podróżował po Grecji. Wykłady o sztuce i kulturze greckiej, które prowadził później niemal do końca życia w ASP w Krakowie, przyciągały licznych słuchaczy.

W 1908 zakupił od Włodzimierza Tetmajera dworek w Bronowicach Małych i poddał przebudowie, która trwała cztery lata. Zamieszkał w nim razem z rodziną w 1912^[3]. W 1908 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Franciszka Józefa^[4].

Po wybuchu I wojny światowej, od września 1914 do czerwca 1915, przebywał wraz z rodziną Pardubicach i Pradze. Był zastępcą przewodniczącego Prezydium Komitetu Obywatelskiego Polskiego Skarbu Wojskowego w sierpniu 1914^[5]. Po powrocie do Krakowa od września 1915 do sierpnia 1916 był dyrektorem Teatru im. Słowackiego. W 1917 choroba nerek spowodowała konieczność usunięcia jednej z nich. W marcu 1918 zachorował na zapalenie płuc. Zmarł w Rydlówce 8 kwietnia 1918 roku. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera KA). Nagrobek ma kształt przydrożnej kapliczki z podkrakowskiej wsi. Razem z pisarzem spoczywają: żona, bracia Stanisław (19-letni, zm. 1909) i Adam oraz siostra Helena Lange, a także członkowie rodziny Sedlmayerów, z którymi Rydlowie byli spowinowaceni.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Zaczarowane koło^[6] – baśń dramatyczna z 1900 (na jej podstawie Konstanty Gorski skomponował poemat symfoniczny pod tym samym tytułem, a Jerzy Gablenz operę)
Betlejem polskie – jasełka wystawione w 1904
Zygmunt August – trylogia dramatyczna z 1912 (Królewski jedynak, Złote więzy^[7], Ostatni)^[8]
Ferenike i Pejsidoros – opowiadanie z 1909
Poezje – zbiór, wyd. 1899, wyd. kolejne (rozszerzone) 1901 i 1909^[9]
jednoaktówki: dramat Matka z 1893, misterium fantastyczne Dies irae 1893^[10], Na marne 1895
poematy bajeczne: Bajka o Kasi i królewiczu 1903, Pan Twardowski 1906, Madejowe łoże 1909^[11].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Ulice L. Rydla ustanowiono w Warszawie (Bielany), Krakowie, Łodzi, Szczecinie, Tychach, Elblągu, Ostrowcu Świętokrzyskim, Zamościu, Bielsku-Białej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1888. Kraków: 1888, s. 90.
↑ Paniusie z mieszczańskiego Krakowa pluły jej pod nogi. „To ta małpa, co Rydla zbałamuciła” [online], Krowoderska.pl, 15 października 2021 [dostęp 2021-10-17] (pol.).
↑ Historia. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. [dostęp 2019-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-20)].
↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908.
↑ Józef Musiałek, Rok 1914. Przyczynek do dziejów brygady Józefa Piłsudskiego, Kraków 1915, s. 20.
↑ LucjanL. Rydel LucjanL., Zaczarowane koło : baśń dramatyczna w pięciu aktach, wyd. 1900. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .
↑ LucjanL. Rydel LucjanL., Zygmunt August : trylogia. Cz. 2, Złote więzy, wyd. 1913. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .
↑ LucjanL. Rydel LucjanL., Zygmunt August : trylogia. Cz. 3, Ostatni : dramat, wyd. 1913. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .
↑ LucjanL. Rydel LucjanL., Poezye / wyd. 1909, trzecie znacznie pomnożone. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .
↑ LucjanL. Rydel LucjanL., Dies irae : misteryum fantastyczne, wyd. 1893. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .
↑ Madejowe łoże : stara klechda dla młodych czytelników : w XX pieśniach, wyd. 1909.Lucjan Rydel [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Listy Stanisława Wyspiańskiego do Lucjana Rydla. T. 1 i 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979. ISBN 83-08-00100-9.
Stanisław Waltoś: Krajobraz "Wesela". Kraków: Exartim, 1992. ISBN 83-85474-13-7.
Literatura polska. T. II. Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-05369-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Utwory Lucjana Rydla w serwisie Wolne Lektury
Dzieła L. Rydla w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl
Dworek w Toniach

[1] Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1888. Kraków: 1888, s. 90.

[2] Paniusie z mieszczańskiego Krakowa pluły jej pod nogi. „To ta małpa, co Rydla zbałamuciła” [online], Krowoderska.pl, 15 października 2021 [dostęp 2021-10-17] (pol.).

[3] Historia. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. [dostęp 2019-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-20)].

[4] Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908.

[5] Józef Musiałek, Rok 1914. Przyczynek do dziejów brygady Józefa Piłsudskiego, Kraków 1915, s. 20.

[6] LucjanL. Rydel LucjanL., Zaczarowane koło : baśń dramatyczna w pięciu aktach, wyd. 1900. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[7] LucjanL. Rydel LucjanL., Zygmunt August : trylogia. Cz. 2, Złote więzy, wyd. 1913. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[8] LucjanL. Rydel LucjanL., Zygmunt August : trylogia. Cz. 3, Ostatni : dramat, wyd. 1913. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[9] LucjanL. Rydel LucjanL., Poezye / wyd. 1909, trzecie znacznie pomnożone. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[10] LucjanL. Rydel LucjanL., Dies irae : misteryum fantastyczne, wyd. 1893. [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[11] Madejowe łoże : stara klechda dla młodych czytelników : w XX pieśniach, wyd. 1909.Lucjan Rydel [online], polona.pl [dostęp 2018-07-13] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]