Lugrotrawlery typu B 11

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Lugotrawler serii B-11)
„Cyranka”

Lugrotrawlery typu B 11 – polskie statki rybackie z serii tzw. «ptaszków» (wszystkim, także późniejszego typu B 17, nadano nazwy ptaków) budowane w latach 1951–1954 w Stoczni Północnej w Gdańsku dla PPDiUR „Gryf” w Szczecinie i PPDiUR „Odra” w Świnoujściu i w jednym przypadku dla PPD „Dalmor” w Gdyni. W sumie oddano do eksploatacji 31 sztuk[1].

Dane techniczne[edytuj | edytuj kod]

Lugrotrawlery to statki do prowadzenia połowów zarówno sieciami dryfującymi (pławnicami), jak i holowanymi (włokami). Są mniejsze od trawlerów, ale mają silniejsze maszyny od lugrów[2]. Statki typu B 11 dostosowane były do solenia złowionych ryb w beczkach. Pierwsze 14 statków otrzymało silniki June Munktell, a pozostałe Buckau Wolf (po 1962 część jednostek wyposażono w nowe silniki o mocy 400 KM). Łowiły głównie na Morzu Północnym, rzadziej na Szelfie Celtyckim[1].

W latach 1955–1957 zbudowano w Stoczni Północnej drugą serię dwudziestu sześciu «ptaszków», tym razem nieco odmiennego typu B 17[3].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Lugrotrawlery typu B 11 oraz ich rozwinięcie B 17 zostały zaprojektowane jako statki rybackie mające operować na Bałtyku, ale wkrótce po rozpoczęciu produkcji okazało się, że są na Bałtyk za duże, przy tym łowiły tyle co zwykłe kutry, a tym samym okazały się zbyt drogie w eksploatacji i niewydajne[4]. Postanowiono więc skierować je na Morze Północne, gdzie jednak musiały spełniać inne warunki. Przede wszystkim musiały im towarzyszyć statki-bazy, z których można było uzupełniać paliwo, wodę, żywność, sprzęt i które mogły odbierać złowioną rybę. By jednak mogły wyjść poza Bałtyk, trzeba je było przebudować, dodając m.in. ciężki ster dziobowy[4]. W rezultacie stały się za ciężkie, a niektóre z nich miały stały kilkustopniowy przechył na jedną z burt lub przegłębienie na rufę, co zmniejszało ich stateczność[4]. Również parametry połowowe nie były zadowalające – zarówno przy połowach włokami, jak i pławnicami osiągano rezultaty niższe od jednostek przystosowanych tylko do połowów jedną z tych metod[1].

Ponadto załogi były dobierane szybko i czasem z przypadkowych protegowanych niedoświadczonych ludzi, w tym szukających okazji do nielegalnego zarobku. W efekcie, ze statkami tymi związany był szereg katastrof i incydentów. 4 listopada 1953 roku dowodzony przez mało doświadczonych ludzi, którzy pomylili światła latarń morskich, lugrotrawler „Sójka” wszedł na skały u wybrzeży Szwecji w cieśninie Kattegat i tylko dzięki alarmowej akcji holownika „Herkules” udało się, w narastającym sztormie, uratować statek i załogę[a][4].

9 maja 1955 roku zaginęła w sztormie na Morzu Północnym „Czubatka”. Po trzech dniach norweski kuter „Arnholm” wyłowił tratwę ratunkową ze zwłokami kapitana i jednego z marynarzy polskiego lugrotrawlera[b]. Statek najprawdopodobniej wywrócił się pod uderzeniem fali i zatonął. Nikt nie ocalał. 4 października 1956 roku, w bardzo podobnych okolicznościach, doszło do zatonięcia „Cyranki”. I w tym wypadku źle prowadzony statek uderzony został przez sztormową falę, przewrócił się i poszedł na dno. Zginęło 12 ludzi[5].

Po tej katastrofie ściągnięto wszystkie lugrotrawlery typów B 11 i B 17 z łowisk, wycofano z eksploatacji i skierowano do stoczni na przebudowę. Zmodernizowane i wyremontowane wróciły na morze, ale problemy nie ustawały. 26 lipca 1963 roku zatonął w sztormie na Kattegacie MT „Mazurek” (6 ofiar, 12 uratowanych), 23 listopada 1965 roku poszedł na dno przy dość wysokiej fali w Rynnie Norweskiej MT „Głuszec” (bez ofiar)[c], a 17 lutego 1969 roku MT „Gawron” (również bez ofiar w ludziach) uległ samozatopieniu przy Nabrzeżu Bułgarskim portu w Szczecinie. Wszystkie trzy były lugrotrawlerami typu B 17 i wszystkie stracono z winy ich załóg[6].

Z końcem lat sześćdziesiątych postanowiono flotyllę «ptaszków» zlikwidować. Niektóre zakupili armatorzy południowoamerykańscy i afrykańscy, część została przebudowana na statki badawcze i szkolne. MT „Cietrzew”, po dodaniu stępki balastowej i omasztowaniu stał się harcerskim jachtem szkolnym „Zawisza Czarny”[7]. Przeznaczenie zmienił również MT „Jarząbek”, którego kupił J. Seward Johnson, właściciel firmy farmaceutycznej Johnson & Johnson i przebudował w stoczni Gryfia na luksusowy jacht motorowo-żaglowy „Mazurka” dla żony Barbary Piaseckiej Johnson. Resztę skasowano i oddano na złom[8].

Lista lugrotrawlerów typu B 11
Nazwa statku Wodowany Oddany do
eksploatacji 		Oznakowanie
wczesne/kolejne 		Uwagi
MT „Kulik” 25.06.1950 1.05.1951[9] Świ 105 / Szn 1 poprzednie nazwy „22 lipca” i „Perkoz”; przekazany w 1961 do Gdańskiego Urzędu Morskiego[9] i przebudowany na statek hydrograficzny „Hydrograf 11”
MT „Kaczor” 27.09.1950 11.09.1951[10] Świ 106 / Szn 2 sprzedany do Gwinei 1970/72
MT „Kania” 8.07.1950 22.07.1951[10] Świ 107 / Szn 5 sprzedany do Gwinei 1970/72
MT „Kwiczoł” 5.08.1950 30.10.1951[10] Świ 108 / Szn 4 sprzedany do Gwinei 1970/72
MT „Drozd” 14.04.1951 12.02.1952[10] Świ 97 / Szn 6 sprzedany do Argentyny 1972
MT „Derkacz” 14.06.1951 16.02.1952[10] Świ 100 / Szn 7 20 października 1961 uratował 14 członków załogi tonącego brytyjskiego trawlera „Arctic Viking”
sprzedany do Gwinei 1970/72
MT „Drop” 11.11.1950 25.03.1952[10] Świ 99 / Szn 10 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Dudek” 9.12.1950 26.04.1952[10] Świ 98 / Szn 9 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Dzięcioł” 11.03.1951 30.06.1952[10] Świ 96 / Szn 8 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Kos” 20.10.1950 10.03.1952[9] Świ 109 / Szn 3 przekazany w 1961 do Gdańskiego Urzędu Morskiego[9] i przebudowany na statek hydrograficzny „Hydrograf 10” (1961)
MT „Czajka” 16.06.1951 18.08.1952[10] Świ 111 / Szn 11 sprzedany do Argentyny 1972
MT „Cietrzew” 17.09.1951 17.09.1952[11] Świ 112 przekazany jako statek pomocniczy dla PRO (1957)
przebudowany na żaglowiec szkolny ZHP Zawisza Czarny (1960-61)[11]
MT „Czubatka” 31.07.1951 25.08.1952[12] Świ 110 zatonął 9 maja 1955 na Morzu Północnym (na skutek wad konstrukcyjnych) z całą załogą (14 ofiar)
MT „Birkut” 1.04.1952 30.12.1952[10] Gdy 201 przekazany jako statek badawczy MIR bez zmiany nazwy (1953)
MT „Bąk” 3.03.1952 12.12.1952[10] Świ 93 / Szn 41 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Bekas” 12.03.1952 23.12.1952[10] Świ 92 / Szn 42 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Błotniak” 31.03.1952 31.12.1952[10] Świ 94 / Szn 43 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Bocian” 17.04.1952 26.01.1953[10] Świ 91 / Szn 44 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Skowronek” 14.05.1952 31.03.1953[10] Świ 114 / Szn 33 przebudowany na statek badawczy „Hydromet” (1970)[13]
MT „Sikora” 26.11.1952 31.03.1953[10] Świ 116 / Szn 32 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Słowik” 21.11.1952 11.04.1953[10] Świ 115 / Szn 34 przebudowany na statek szkolno-badawczy Szkoły Rybołówstwa Morskiego „Azymut” (1965)
MT „Sowa” 31.12.1952 30.04.1953[10] Świ 117 / Szn 35 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Szpak” 30.11.1952 27.04.1953[10] Świ 118 / Szn 37 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Sójka” 31.12.1952 29.05.1953[10] Świ 95 / Szn 36 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Cyranka” 10.10.1951 20.09.1953[12] Świ 86 zatonął 4 października 1956 w sztormie na Morzu Północnym na skutek złej stateczności (12 ofiar, 5 uratowanych)
MT „Pingwin” 31.03.1953 31.07.1953[10] Świ 88 / Szn 30 przebudowany na statek szkolny PSM w Szczecinie „Nawigator” (1964)
MT „Puchacz” 25.05.1953 30.09.1953[10] Świ 89 / Szn 31 przebudowany na statek szkolny PSM w Gdyni „Horyzont” (1962)
MT „Puszczyk” 8.06.1953 26.11.1953[10] Świ 90 / Szn 46 przebudowany na statek szkolny PSM w Gdyni „Zenit” (1963)
MT „Perkoz” 4.05.1954 23.12.1954[10] Świ 119 / Szn 45 skasowany i zezłomowany (1971)
MT „Czapla” 25.08.1951 18.09.1952[14] Świ 113 przebudowany na statek ratowniczy PRO bez zmiany nazwy (1957)
MT „Pelikan” 23.02.1953 17.07.1953[10] Świ 87 / Szn 32

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Niekompletną. Jeden z marynarzy-rybaków poprosił w Szwecji o azyl.
  2. ↑ Zmarli z zimna i głodu, bowiem zamknięcia schowków z żywnością tratwy były zardzewiałe i nie dało się ich otworzyć.
  3. ↑ Nurek, który zszedł do wraku trzy tygodnie po katastrofie stwierdził, że luk jednej z ładowni był otwarty.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Izabella Dunin-Kwinta, Badania mocy łowczej polskich statków rybackich, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Szczecin, 1973, s. 22–24.
  2. ↑ Furmaga i Wójcicki 1993 ↓, s. 122.
  3. ↑ Piwowoński 1989 ↓, s. 218.
  4. ↑ a b c d Piwowoński 1989 ↓, s. 217.
  5. ↑ Piwowoński 1989 ↓, s. 218–219.
  6. ↑ Piwowoński 1989 ↓, s. 219.
  7. ↑ Zawisza Czarny – Polski Związek Żeglarski [online] [dostęp 2021-06-20].
  8. ↑ Piwowoński 1989 ↓, s. 221.
  9. ↑ a b c d Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 105.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 68.
  11. ↑ a b Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 115.
  12. ↑ a b Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 171.
  13. ↑ Jarek, Statek badawczy HYDROMET – Nautologia 2017 | Rocznik Gdyński [online], 12 grudnia 2021 [dostęp 2022-10-16] (pol.).
  14. ↑ Miciński i Kolicki 1962 ↓, s. 100.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Lesław Furmaga, Józef Wójcicki: Mały słownik morski. Gdynia: Mitel International Ltd, 1993. ISBN 83-85413-73-1.
  • Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
  • Jerzy Miciński, Stefan Kolicki: Pod polską banderą. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1962.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lugrotrawlery_typu_B_11&oldid=73158831”