Mącznica

Mącznica
	; Mącznica lekarska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	mącznica
	Nazwa systematyczna
	Arctostaphylos Adanson; Fam. 2: 165. Jul-Aug 1763 (nom. cons.)
	Typ nomenklatoryczny
	A. uva-ursi (Linnaeus) K. P. J. Sprengel
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Mącznica (Arctostaphylos) – rodzaj roślin należących do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Należy tu 50–70 gatunków występujących głównie w Ameryce Północnej, z jednym przedstawicielem w Europie^[4]^[5] – mącznicą lekarską (A. uva-ursi) występującą także w Polsce^[6]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej^[2]. Liczne gatunki to pirofity^[7].

Szereg gatunków kalifornijskich jest uprawianych, aczkolwiek rzadko poza południowo-zachodnią częścią USA^[5]. A. pingens dostarcza także cenionego, zdobnego drewna. Mącznica lekarska wykorzystywana jest jako roślina lecznicza, garbarska, jej liście służyły do zaparzania naparów i wchodziły w skład mieszanek do palenia^[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Zawsze zielone krzewinki, krzewy, nawet małe drzewa^[4] osiągające do 6 m wysokości^[5]. Część gatunków to pirofity o węzłowato zgrubiałych pędach okrytych grubą korą, łatwo regenerujące po przejściu ognia.
Łodyga: Płożąca lub prosto się wznosząca. U gatunków pirofitycznych kora gruba, szorstka, szara, u innych zwykle cienka, czerwonawa. Gałązki nagie lub omszone, rzadko gruczołowate.
Liście: Twarde, całobrzegie (drobnoząbkowane tylko u A. pacifica), o blaszce liściowej eliptycznej lub jajowatej, zwykle płaskiej lub podwiniętej na brzegach, ogonek liściowy jest krótki lub brak go zupełnie.
Kwiaty: Zebrane w liczbie od 5 do 20 w groniaste kwiatostany. Kwiaty za młodu bywają wzniesione, ale podczas kwitnienia zawsze są zwieszone. Przysadki są trwałe, łuskowate lub liściokształtne. Kwiaty są 5-krotne (4-krotne u A. nummularia i A. sensitiva). Płatki korony całobrzegie, białe lub różowe. Pręcików zwykle 10 (rzadko 8) z ciemnoczerwonymi pylnikami, u nasady zwykle owłosione. Zalążnia z 2–10 zalążkami. Znamię główkowate.
Owoce: Kuliste, czerwone lub brązowe pestkowce z grubym, rzadko cienkim egzokarpem, mezokarp zwykle suchy, mączysty, endokarp wielonasienny (1–10 nasion)^[8].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Synonimy taksonomiczne

Mairania Desvaux, J. Bot. Agric. 1: 36. Jan 1813, Uva-Ursi Duhamel du Monceau, Traité Arbres Arbust. 2: 371. 1755^[3].

Pozycja systematyczna

W zależności od ujęcia systematycznego albo jedyny, albo jeden z sześciu rodzajów z podrodziny Arbutoideae Niedenzu w obrębie rodziny wrzosowatych (Ericaceae) z rzędu wrzosowców (Ericales)^[2].

Wykaz gatunków^[9]

Arctostaphylos acutifolia Eastw.
Arctostaphylos andersonii A.Gray
Arctostaphylos auriculata Eastw.
Arctostaphylos australis Eastw.
Arctostaphylos bakeri Eastw.
Arctostaphylos × benitoensis Roof
Arctostaphylos bolensis P.V.Wells
Arctostaphylos canescens Eastw.
Arctostaphylos catalinae P.V.Wells
Arctostaphylos caucasica Lipsch.
Arctostaphylos × cinerea Howell
Arctostaphylos columbiana Piper
Arctostaphylos confertiflora Eastw.
Arctostaphylos cruzensis Roof
Arctostaphylos densiflora M.S.Baker
Arctostaphylos edmundsii J.T.Howell
Arctostaphylos gabilanensis V.T.Parker & M.C.Vasey
Arctostaphylos glandulosa Eastw.
Arctostaphylos glauca Lindl.
Arctostaphylos glutinosa B.Schreib.
Arctostaphylos × helleri Eastw.
Arctostaphylos hispidula Howell
Arctostaphylos hookeri G.Don
Arctostaphylos hooveri P.V.Wells
Arctostaphylos imbricata Eastw.
Arctostaphylos incognita J.E.Keeley & al.
Arctostaphylos insularis Greene & Parry
Arctostaphylos × jepsonii Eastw.
Arctostaphylos klamathensi s S.W.Edwards, Keeler-Wolf & W.Knight
Arctostaphylos × laxiflora A.Heller ex Eastw.
Arctostaphylos luciana P.V.Wells
Arctostaphylos malloryi (W.Knight & Gankin) P.V.Wells
Arctostaphylos manzanita Parry
Arctostaphylos × media Greene
Arctostaphylos mendocinoensis P.V.Wells
Arctostaphylos mewukka Merriam
Arctostaphylos montereyensis Hoover
Arctostaphylos moranii P.V.Wells
Arctostaphylos morroensis Wiesl. & B.Schreib.
Arctostaphylos myrtifolia Parry
Arctostaphylos nevadensis A.Gray – mącznica newadyjska
Arctostaphylos nissenana Merriam
Arctostaphylos nortensis (P.V.Wells) P.V.Wells
Arctostaphylos novoleontis Rehder
Arctostaphylos nummularia A.Gray
Arctostaphylos obispoensis Eastw.
Arctostaphylos oblongifolia Howell
Arctostaphylos ohloneana M.C.Vasey & V.T.Parker
Arctostaphylos osoensis P.V.Wells
Arctostaphylos otayensis Wiesl. & B.Schreib.
Arctostaphylos × pacifica Roof
Arctostaphylos pajaroensis J.E.Adams
Arctostaphylos pallida Eastw.
Arctostaphylos parryana Lemmon
Arctostaphylos × parvifolia Howell
Arctostaphylos patula Greene
Arctostaphylos pechoensis (Abrams) Dudley ex Abrams
Arctostaphylos peninsularis P.V.Wells
Arctostaphylos pilosula Jeps. & Wiesl.
Arctostaphylos pringlei Parry
Arctostaphylos pumila Nutt.
Arctostaphylos pungens Kunth
Arctostaphylos purissima P.V.Wells
Arctostaphylos refugioensis Gankin
Arctostaphylos regismontana Eastw.
Arctostaphylos × repens (Howell) P.V.Wells
Arctostaphylos rudis Jeps. & Wiesl.
Arctostaphylos silvicola Jeps. & Wiesl.
Arctostaphylos stanfordiana Parry
Arctostaphylos tomentosa (Pursh) Lindl.
Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spreng. – mącznica lekarska
Arctostaphylos virgata Eastw.
Arctostaphylos viridissima (Eastw.) McMinn
Arctostaphylos viscida Parry
Arctostaphylos wellsii W.Knight

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-07] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-08-07].
↑ ^a ^b Mieczysław Czekalski: Wrzosy, Wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: PWRiL, 2008, s. 159-160. ISBN 978-83-09-01032-6.
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 205. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 69, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Arctostaphylos. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-08-09]. (ang.).
↑ Arctostaphylos. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-16].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-07] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-08-07].

[czekal-4] Mieczysław Czekalski: Wrzosy, Wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: PWRiL, 2008, s. 159-160. ISBN 978-83-09-01032-6.

[philipstree-5] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 205. ISBN 0-333-73003-8.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 35, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 69, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-8] Arctostaphylos. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-08-09]. (ang.).

[tpl-9] Arctostaphylos. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-12-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]