Mała Synagoga w Inowrocławiu
| Państwo | |
|---|---|
| Budulec |
murowana |
| Data budowy |
1805 |
| Data zburzenia |
1980 |
| Tradycja |
ortodoksyjna |
Położenie na mapie Inowrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego  | |
| 52,794800°N 18,263300°E/52,794800 18,263300 | |
Mała Synagoga w Inowrocławiu – nieistniejąca obecnie synagoga znajdująca się w Inowrocławiu przy ulicy Krótkiej 1/2 i Wałowej 10/11[1]. Powstała w 1805 roku na miejscu wcześniejszej synagogi, również zwanej małą. Po wybudowaniu w początkach XX wieku większej świątyni w śródmieściu, dawna synagoga pełniła funkcje domu modlitwy i szkoły talmudycznej. Budynek przetrwał II wojnę światową i został dostosowany do funkcji mieszkalnych, w latach 80. został rozebrany, a w 1988 jego miejsce zajął nowy budynek mieszkalny wzorowany na poprzednim.
Synagoga powstała w 1805 roku w miejscu zajmowanym wcześniej przez inną synagogę o tej samej nazwie[1]. Niektóre źródła podają, że wcześniejsza synagoga została spalona w 1775 roku podczas wielkiego pożaru miasta[2], inne że została zburzona w 1804 celowo, by uczynić miejsce dla nowej budowli[3]. Budynek miał formę klasycystycznego dworku, połowę kosztów jego wystawienia pokrył spadek przekazany przez Salomona Abrahama[1]. Pod koniec XIX wieku dworek przebudowano dobudowując do niego wysoką salę modlitwy (tzw. bet ha-midrasz, dosł. dom nauki[4] bądź modlitwy[1]) z charakterystycznymi wysokimi, półokrągło zakończonymi oknami[potrzebny przypis]. Obok sali głównej znajdowała się również szkoła talmudyczna[1] i bogata biblioteka[1][2].
Pod koniec XIX wieku niewielki dom modlitwy przestał wystarczać na pomieszczenie rosnącej społeczności żydowskiej Inowrocławia, wobec czego za sumę 250 tysięcy marek rabin Jakub Kohn wystawił w mieście w latach 1905-1907 nową synagogę[1]. Od tego czasu dworek był użytkowany na cele społeczno-oświatowe i funkcjonował pod nazwą bet ha-midrasz[2].
Budynek przetrwał II wojnę światową w dobrym stanie, po wojnie został przeznaczony na cele mieszkalne[2]. Do lat 80. XX wieku popadł w ruinę i ostatecznie w 1980 zawalił się[potrzebny przypis], a jego resztki rozebrano[2]. W 1988 roku działkę przejął nowy właściciel, który w kolejnych latach wystawił na niej nowy budynek mieszkalny, luźno wzorowany na wcześniejszej budowli[2] (inne źródła podają, że nowy budynek wystawiono już w 1980 roku)[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Tomasz Łaszkiewicz, Żydzi w Inowrocławiu w okresie międzywojennym: 1919-1939, Oficyna Wydawnicza Muzeum im. Jana Kasprowicza, 1997, s. 25-27, 52, ISBN 978-83-906535-2-5 (pol.).
- ↑ a b c d e f Tomasz Kawski, K. Bielawski, Dom studiów religijnych, [w:] Wirtualny Sztetl [online], 2012 [dostęp 2016-05-19].
- ↑ Zenon Guldon, W czasach szlacheckiej Rzeczypospolitej, [w:] Marian Biskup (red.), Dzieje Inowrocławia, T. 1, (do 1919 r.), Poznań; Warszawa; Toruń: Państwowe Wydaw. Naukowe; Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1978, s. 261-262.
- ↑ Anna Bieniaszewska, Żydzi w Toruniu w latach 1793-1950, „Rocznik Toruński”, Tom 38 (2011), Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia; Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2011, s. 23-55, ISSN 0557-2177.
- ↑ Eleonora Bergman, Jan Jagielski, Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce: katalog, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny INB, 1996, s. 155 [dostęp 2016-05-19] (pol.).