Makak niedźwiedzi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Makak niedźwiedzi
Macaca arctoides[1]
(I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831)
Ilustracja
Grupa rodzinna makaków niedźwiedzich
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Papionini

Rodzaj

makak

Gatunek

makak niedźwiedzi

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Makak niedźwiedzi[15] (Macaca arctoides) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1831 roku francuski zoolog Isidore Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Macacus arctoides[2]. Miejsce typowe to „Kochinchina” (obecnie Nam Bộ), południowy Wietnam[2][16][17]. Holotyp to zamontowana skóra (z znaturalizowanej pozycji), czaszka i niekompletny szkielet pozaczaszkowy dorosłego samca (sygnatura MNHN-ZM-2005-954) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz zebrał w czerwcu 1822 roku Pierre Médard Diard[18][19].

M. arctoides należy do grupy gatunkowej arctoides (lub sinica-arctoides)[20]. Dowody morfologiczne (morfologia narządów płciowych, morfologia skóry samic i kolor skóry twarzy), wzorce zachowań kopulacyjnych, białka krwi i rozmieszczenie sugerują, że M. arctoides pochodzi z grupy gatunkowej sinica, a dokładniej od przodka podobnego do M. thibetana[20]. Najprawdopodobniej takson ten powstał we wczesnym plejstocenie w procesie hybrydyzacji pomiędzy M. fascicularis (z którym ma podobne mtDNA) i M. assamensis/thibetana (podobny chromosom Y)[16]. Niektórzy autorzy rozpoznają podgatunki na podstawie różnic w umaszczeniu[20].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[20].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongo makaka i zaadoptowaną przez Buffona w 1766 roku[21].
  • arctoides: gr. αρκτος arktos „niedźwiedź”[22]; -οιδης -oidēs „przypominający”[23].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Makak niedźwiedzi występuje w południowej i południowo-wschodniej Azji, w północno-wschodnich Indiach na południe i wschód od rzeki Brahmaputra (Asam, Arunachal Pradesh, Meghalaya, Nagaland, Manipur, Mizoram i Tripura), w południowo-środkowej Chińskiej Republice Ludowej na południe od 25°N (Junnan, Kuejczou, Kuangsi i Guangdong), w północnej Mjanmie, w Bangladeszu, w Tajlandii, w Laosie, w Kambodży i północnej Malezji, gdzie mógł się rozprzestrzenić z południowej części Tajlandii jeszcze w 1959 roku; w Bangladeszu gatunek ten został już prawdopodobnie wytępiony, ostatnie obserwacje mały miejsce w 1982 i 1989 roku[20]. Znane zapisy są obecnie skoncentrowane wzdłuż granic północnych i południowych, a w środkowym Indochinach występuje rzadko lub nie występuje tam, gdzie przeważają lasy liściaste[20]. Introdukowany w Hongkongu[20].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 48,5–53 cm, samców 51,7–65 cm, długość ogona samic 1,7–6 cm, samców 1,7–8 cm; masa ciała samic 7,5–9,1 kg, samców 9,9–15,5 kg[24][25]. Dymorfizm płciowy jest wyraźnie zaznaczony w wymiarach i masie ciała – samce są większe i cięższe od samic – oraz w dłuższych kłach u samców.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Makaki niedźwiedzie żyją w gęstych lasach deszczowych. Są gatunkiem wszystkożernym, przy czym dominującym składnikiem ich diety są owoce. Prowadzą głównie naziemny tryb życia. Wspinają się na drzewa w poszukiwaniu owoców i w poczuciu zagrożenia. Są aktywne w ciągu dnia. Makaki niedźwiedzie są zwierzętami socjalnymi. Żyją w stadach złożonych z kilkudziesięciu osobników. Potrafią pływać.

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[14].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Macacus arctoïdes I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831.
  2. ↑ Kombinacja nazw; nieuzasadniona poprawka Macacus arctoïdes I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831.
  3. ↑ Nowa nazwa dla Macaca arctoïdes I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831.
  4. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Papio Melanotus Ogilby, 1839.
  5. ↑ Nie Macacus speciosus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826.
  6. ↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Macacus rufescens J. Anderson, 1872.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Macaca arctoides, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c I. Geoffroy Saint-Hilaire: Memmifères. W: C. Bélenger: Voyage aux Indes-orientales, par le nord de L’Europe, les provinces du Caucase, la Géorgie, L’Arménie at la Perse, suivi de détails topographiques, statiscques et autres sur le Pégou, les Iles e Java, de Maurice et de Bourbon, sur le Cap-de-Bonne-Espérance et Sainte-Hélène, pendant les années 1825, 1826, 1827, 1828. Cz. 3: Zoologie. Paris: Arthur Betrand, 1831, s. 61. (fr.).
  3. ↑ W. Ogilby. On a New Species of Monkey (Papio melanotus). „Proceedings of the Zoological Society of London”. 7, s. 31, 1839. (ang.). 
  4. ↑ H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 44. (fr.).
  5. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 57. (niem.).
  6. ↑ P. Gervais: Histoire naturelle des mammifères avec l’indication de leurs moeurs et de leurs rapports avec les arts, le commerce et l’agriculture. Primates, chéiroptères, insectivores et rongeurs. Paris: L. Curmer, 1854, s. 93. (fr.).
  7. ↑ P.L. Sclater. Notice of some rare species of Quadrumana, now living in the Society’s Menagerie. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 28 (3), s. 420, 1861. (ang.). 
  8. ↑ J. Anderson. The following extracts were read from a letter addressed to the Secretary by Dr. J. Anderson, F.Z.S., Director of the Indian Museum, Calcutta, dated June 17th, 1871. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1871, s. 628, 1871. (ang.). 
  9. ↑ J. Anderson. Further Remarks on the External Characters and Anatomy of Macacus brunneus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1872, s. 204, 1872. (ang.). 
  10. ↑ J. Murie. Observations on the Macaques. — IV. The Japanese Monkey. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1872, s. 780, 1872. (ang.). 
  11. ↑ É.L. Trouessart. Description de deux espèces nouvelles de singes de la collection du Muséum de Paris. „Le Naturaliste”. 2e Série. 11, s. 10, 1897. (fr.). 
  12. ↑ P. Matschie. Zur Kenntnis der südchinesischen Kurzschwanz-Makaken. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1912, s. 308, 1912. (niem.). 
  13. ↑ a b F.K. Jouffroy. Un crâne subfossile de Macaque du Pléistocène du Viet Nam. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 2e Série. 31, s. 213, 1959. (fr.). 
  14. ↑ a b D. Chetry i inni, Macaca arctoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-21] (ang.).
  15. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47–48. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Macaca arctoides. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-22].
  17. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca arctoides (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1831). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-17]. (ang.).
  18. ↑ MNHN-ZM-2005-954, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-17] (fr. • ang.).
  19. ↑ J. Fooden. The bear macaque, Macaca arctoides: a systematic review. „Journal of Human Evolution”. 19 (6-7), s. 607–686, 1990. DOI: 10.1016/0047-2484(90)90002-S. (ang.). 
  20. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 222. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  21. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.). 
  22. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 21.
  23. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 152.
  24. ↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 643–644. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  25. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 145. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Makak_niedźwiedzi&oldid=71282808”