Makak skalny
| Macaca munzala[1] | |
| Sinha, Datta, Madhusudan & Mishra, 2005[2] | |
 Dorosły samiec | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
makak skalny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Makak skalny[4] (Macaca munzala) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 2005 roku zespół indyjskich zoologów (Anindya Sinha, Aparajita Datta, M.D. Madhusudan i Charudutt Mishra), nadając mu nazwę Macaca munzala[2]. Miejsce typowe to Zemithang (28°N 92°E/27,700000 91,716667) na wysokości 2180 m n.p.m., dystrykt Tawang, Arunachal Pradesh, Indie[2][5]. Holotyp to dorosły samiec sfotografowany 20 sierpnia 2003 roku przez M.D. Madhusudana[2]. Paratypy to dwie dorosłe i jeden młodociany samiec[2].
M. munzala należy do grupy gatunkowej sinica[6]. Jest sympatryczny z M. assamensis pelops, a publikacje opublikowane w XXI wieku wskazują, że może to być odmiana tego podgatunku[7]; rewizja taksonomii M. assamensis powinna pomóc w ustaleniu statusu M. munzala[8][6].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[6].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Macaca: port. macaca, rodzaj żeński od macaco „małpa”; Palmer sugeruje, że nazwa ta pochodzi od słowa Macaquo oznaczającego w Kongu makaka i została zaadoptowana przez Buffona w 1766 roku[9].
- munzala: lokalna nazwa mun zala oznaczająca w dialekcie ludu Moinba makaka skalnego, od mun „głęboki las” i zala „małpa”[10].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Makak skalny występuje w północno-wschodnich Indiach (zachodni Arunachal Pradesh), w dystryktach Tawang i Kameng Zachodni; prawdopodobnie zasięg tego gatunku rozciąga się na Bhutan i Tybetański Region Autonomiczny w południowej Chińskiej Republice Ludowej[6]. Doniesienia o występowaniu w Parku Narodowym Mouling w dystrykcie Siang Górny w centralnym Arunachal Pradesh wymagają potwierdzenia[6].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 57,5 cm, długość ogona 26,4 cm; masa ciała 14 kg[8][11]. Duża małpa koloru brązowego, z krótkim ogonem. Makaka wyróżnia czupryna ciemnych włosów nad czołem z charakterystyczną jasną plamą pośrodku.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Żyje na terenach położonych od 2000–3500 m n.p.m. Prowadzi dzienny, głównie naziemny tryb życia.
Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii EN (ang. endangered ‘zagrożony’)[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Macaca munzala, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e Sinha i in. 2005 ↓, s. 980.
- ↑ a b A. Kumar, A. Sinha & S. Kumar, Macaca munzala, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-27] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 47. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Macaca munzala Sinha, Datta, Madhusudan, & Mishra, 2005. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-18]. (ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 224. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ J. Biswas, D.K. Borah, A. Das, J. Das, P.C. Bhattacharjee, S.M. Mohnot & R.H Horwich. The enigmatic Arunachal macaque: its biogeography, biology and taxonomy in Northeastern India. „American Journal of Primatology”. 73 (5), s. 458–473, 2011. DOI: 10.1002/ajp.20924. (ang.).
- ↑ a b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 642. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 391, 1904. (ang.).
- ↑ Sinha i in. 2005 ↓, s. 983.
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 146. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- A. Sinha, A. Datta, M.D. Madhusudan & Ch. Mishra. Macaca munzala: A New Species from Western Arunachal Pradesh, Northeastern India. „International Journal of Primatology”. 26 (4), s. 977–989, 2005. DOI: 10.1007/s10764-005-5333-3. (ang.).