Mapy glebowo-rolnicze

Mapy glebowo-rolnicze – jedne z map glebowych zawierające klasy gleby, kompleksy przydatności rolniczej gleb, rodzaje i gatunki gleb oraz wiele innych informacji. Służą do racjonalnej produkcji rolnej, ochrony środowiska oraz prac scaleniowych.

Charakterystyka

Mapy glebowe przedstawiają w formie graficznej zróżnicowanie gleb na płaszczyźnie. Mapy tworzy się stosując umowne znaki według ogólnych zasad kartografii. Mapy glebowe dzieli się według skali na małoskalowe ((przeglądowe) mniej niż 1:300 000), średnioskalowe (1:10 000-1:300 000) i wielkoskalowe ((szczegółowe) większe niż 1:10 000 np. 1:5000). Według treści dzieli się na:

• glebowo-genetyczne, które przedstawiają rozmieszczenie poszczególnych jednostek systematyki gleb,
• zasobności i potrzeb wapnowania – ich treść przedstawia klasy zasobności w P, K i Mg oraz potrzeby wapnowania,
• glebowo-rolnicze, zawierają głównie kompleksy przydatności rolniczej gleb i klasy bonitacyjne, ale często zawierają też typy, rodzaje i gatunki gleb.
• inne.

Mapy glebowo-rolnicze służą głównie do organizacji produkcji rolniczej.

Historia

W Polsce opracowano wiele map glebowych, w tym map glebowo-rolniczych, które zostały przedstawione w:

• Mapa (atlas) gleb Polski w skali 1:300 000 (1956 r.)
• Mapa gleb Polski w skali 1:1000000 (1959 r.)
• Mapa gleb Polski w skali 1:500 000 (1972 r.)

Treść

1. Kompleksy przydatności rolniczej gleb na gruntach ornych i użytkach zielonych:

• 1 – Kompleks pszenny bardzo dobry
• 2 – Kompleks pszenny dobry
• 3 – Kompleks pszenny wadliwy
• 4 – Kompleks żytni bardzo dobry
• 5 – Kompleks żytni dobry
• 6 – Kompleks żytni słaby
• 7 – Kompleks żytni bardzo słaby
• 8 – Kompleks zbożowo-pastewny mocny
• 9 – Kompleks zbożowo-pastewny słaby
• 10 – Kompleks pszenny górski
• 11 – Kompleks zbożowy górski
• 12 – Kompleks owsiano-ziemniaczany górski
• 13 – Kompleks owsiano-pastewny górski
• 14 – Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone
• 1z – Kompleks użytków zielonych bardzo dobrych i dobrych
• 2z – Kompleks użytków zielonych średnich
• 3z – Kompleks użytków zielonych bardzo słabych i słabych

2. Klasy bonitacyjne. Dla gruntów ornych klasy I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI, VIRz, a dla użytków zielonych klasy I, II, III, IV, V, VI.

3. Rodzaje użytku:

• R – gleby orne
• Ł – łąki
• Ps – pastwiska
• RN – nieprzydatne rolniczo gleby, które nadają się pod zalesienie
• N – nieużytki
• Ls – lasy
• Tz – tereny zabudowane
• NW – wody nieużytki
• W – wody

4. Typy i podtypy gleb:

• (bez znaku) – gleby o niewykształconym profilu
• A – gleby bielicowe i płowe (pseudobielicowe)
• B – gleby brunatne właściwe
• Bw – gleby brunatne wyługowane i kwaśne
• C – czarnoziemy właściwe
• Cd – czarnoziemy deluwialne
• Cz – czarnoziemy zdegradowane i gleby szare
• D – czarne ziemie właściwe
• Dz – czarne ziemie zdegradowane i szare ziemie
• G – gleby glejowe
• E – gleby torfowo-mułowe i mułowo-torfowe
• T – gleby torfowe i murszowo-torfowe
• M – gleby murszowo-mineralne i murszowate
• F – mady
• R – rędziny o słabo wykształconym profilu
• Rb – rędziny brunatne
• Rc – rędziny próchniczne
• Rd – rędziny deluwialne

5. Rodzaje i gatunki gleb:

• (bez znaku) – gleby o niewykształconym profilu
• żp – żwiry piaszczyste
• żg – żwiry gliniaste
• pl – piaski luźne
• ps – piaski słabogliniaste
• pgm – piaski gliniaste mocne
• gl – glina lekka
• gs – glina średnia
• gc – glina ciężka
• płz – utwory pyłowe zwykłe
• płi – utwory pyłowe ilaste
• ls – lessy i utwory lessowate zwykłe
• li – lessy i utwory lessowate ilaste
• i – iły
• ip – iły pylaste

6. Gatunki mad i osadów deluwialnych:

• bl – mady bardzo lekkie
• l – mady lekkie
• s – mady średnie
• c – mady ciężkie
• bc – mady bardzo ciężkie
• dbl – deluwia bardzo lekkie
• dl – deluwia lekkie
• ds – deluwia średnie
• dc – deluwia ciężkie
• dbc – deluwia bardzo ciężkie

7. Rodzaje rędzin

• (bez znaku) – rędziny węglanowe
• (obrócony kwadrat)- rędziny gipsowe

8. Gatunki i rodzaje gleb wytworzonych ze skał masywnych

• sz – gleby szkieletowe
• sk – gleby skaliste
• g – gleby gliniaste
• p – gleby piaszczyste
• pł – gleby pyłowe
• i – gleby ilaste

Dalszy podział na gatunki glebowe przebiega (w miarę możliwości) jak na glebach wytworzonych ze skał osadowych luźnych.

• (trójkąt) – gleby wytworzone ze skał krystalicznych
• (koło) – gleby wytworzone ze skał osadowych o spoiwie niewęglanowym
• (kwadrat) – gleby wytworzone ze skał osadowych o spoiwie weglanowym

9. Rodzaje gleb torfowych i mułowo-torfowych

• n – torfy niskie
• v – torfy przejściowe i wysokie
• mt – gleby mułowo-torfowe
• tm – gleby torfowo-mułowe

10. Oznaczenie miąższości gleb wytworzonych ze skał masywnych

• (bez znaku) – gleby głębokie (powyżej 50 cm)
• = – gleby średniogłębokie (25–50 cm)
• – – gleby płytkie (poniżej 25 cm)

11. Oznaczenie zmiany składu granulometrycznego w glebach wytworzonych ze skał osadowych luźnych

• · – zmiana uziarnienia następuje do głębokości 50 cm
• : – zmiana uziarnienia następuje na głębokości 50–100 cm
• – zmiana uziarnienia następuje na głębokości 100–150 cm
• o 12 – lokalizacja i numer opisanej odkrywki
• o 11 (w okręgu) – lokalizacja numer opisanej odkrywki z której pobrano próbki do analizy
• ${\frac {10}{3,2}}$ – ${\frac {nrkonturu}{powierzchnia(ha)}}$

Do map glebowo-rolniczych dołącza się też aneksy. W aneksach umieszcza się pozostałe informacje, których uwzględnienie mogłoby zmniejszyć przejrzystość i czytelność mapy.

Przykłady

4Bk (↑w liczniku) pgm.gs (↓w mianowniku) → ↑ 4 Kompleks żytni bardzo dobry Bk gleby brunatne (?) kwaśne ↓ pgm piaski gliniaste mocne do głębokości 25 cm .gs glina średnia do głębokości 50 cm (jedna kropka)
2zDd (↑) płz.pgl (↓) → ↑ 2z Kompleks użytków zielonych średnich D Czarne ziemie d (?) deluwialne ↓ płz utwory pyłowe zwykłe do 25 cm; .pgl piaski gliniaste (?) luźne do 50 cm (jedna kropka)
5A (↑) pgl:gl (↓) → ↑ 5 Kompleks żytni dobry A Gleby bielicowe i pseudobielicowe ↓ pgl piaski gliniaste (?) luźne do 50 cm :gl glina do 100 cm (dwie kropki)

Zastosowanie

Mapy glebowo-rolnicze w skali 1:5000 mają zastosowanie w następujących dziedzinach:

• ochrona gleb
• planowanie przestrzenne
• projektowanie melioracji rolnych
• prace scaleniowe
• optymalizacja nawożenia
• struktura zasiewów
• opracowywania planów urządzeniowo-rolnych gospodarstw i planów rozwoju wsi
• kontraktacja produkcji roślinnej
• zastosowanie odpowiednich maszyn rolniczych

Cyfrowe mapy glebowo-rolnicze

Przykładowa mapa wektorowa (podane są typy gleb i kompleksy przydatności rolniczej gleb)

Mapy cyfrowe są modelem przestrzeni geograficznej zapisanym w postaci cyfrowej, który to model zachowuje informację o cechach obiektów oraz ich położeniu. Dzieląc mapy cyfrowe pod względem sposobu zapisu można wyróżnić mapy wektorowe i rastrowe.

Mapy wektorowe

Mapa wektorowa jest opracowywana na podstawie map analogowych, ponieważ nie ma do jej opracowania uniwersalnych, ogólnopolskich identyfikatorów. Do sporządzania map wektorowych wykorzystuje się mapy papierowe w skali 1:5000 lub 1:25 000. Tworzenie map zlecają urzędy marszałkowskie, które są również ich dysponentem.

Bibliografia

• Tadeusz Witek: Mapy glebowo-rolnicze oraz kierunki ich wykorzystania. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973.brak strony w książce
• Andrzej Mocek, Stanisław Drzymała: Geneza, analiza i klasyfikacja gleb. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2010, s. 360-368. ISBN 978-83-7160-586-4.