Marcin Józef Żebrowski
| Data urodzenia |
ok. 1710 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data śmierci |
prawdop. 8 czerwca 1792 |
| Instrumenty | |
| Typ głosu | |
| Gatunki | |
| Zawód |
Marcin Józef Żebrowski (ur. ok. 1710, zm. prawdop. 8 czerwca 1792)[1][a] – polski kompozytor, skrzypek i śpiewak (bas) przełomu baroku i klasycyzmu.
Alternatywny zapis nazwiska: Ziebrowski, Żebro, Zebro i imienia: Martino Giuseppe, Josepho, Melchiore, Ignatio, Carolo.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Prawdopodobnie kształcił się za granicą, o czym może świadczyć odnalezienie w Londynie autografu Concerto grosso, datowanego na 1748 oraz wydana w Amsterdamie jego symfonia i sonata. Nieliczne udokumentowane dane biograficzne pochodzą z archiwum klasztoru oo. paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie[1].
Wiadomo, że 1748–1765 był zatrudniony w kapeli jasnogórskiej jako świecki muzyk i nauczyciel. Wg ksiąg rachunkowych z lat 1759–1762 jego pensja należała do najwyższych wśród muzyków kapeli, co świadczy o dużym uznaniu, którym się cieszył, a także o wszechstronnym wykorzystaniu jego umiejętności. Jest też adnotacja dotycząca wysokiej pozycji Żebrowskiego jako pedagoga. Od 1763 jego pobory zaczęły gwałtownie maleć, co mogło stanowić przyczynę zaniechania przez niego współpracy z kapelą 1765; podjął ją ponownie na kilka miesięcy w 1780[1].
W księgach metrykalnych Żebrowski figuruje jako Concert Majster, Noster in Claro Monte Częstochoviensi Concertus Maestro, Virtuosus Dominus Martinus Zebrowski. Karty tytułowe zachowanych utworów sygnowane są różnymi imionami, niekiedy aż pięcioma (najczęściej Martino Giuseppe), oraz różnymi wersjami nazwiska lub tylko nazwiskiem. Wersje skrócone Żebro i Zebro stanowią podstawę do identyfikowania Żebrowskiego ze skrzypkiem nazwiskiem Żebro, który wystąpił razem z żoną, śpiewaczką Marią Elżbietą, na koncercie z okazji imienin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 8 maja 1768 w Warszawie. W owym czasie ów Żebro był wymieniany wśród wybitnych skrzypków odwiedzających stolicę. Zachował się list Marii Elżbiety Żebro, zawierający dokładną datę zgonu jej męża (8 czerwca 1792), uznaną w świetle badań m.in. przez Remigiusza Pośpiecha za prawdopodobną datę śmierci Żebrowskiego[2]. Nazwisko Zebro natomiast pojawia się w Sumariuszu... J. Elsnera[3], wymienione pośród nazwisk kompozytorów, których utwory złożone na poddaszu Zamku Królewskirgo w Warszawie zaginęły na przełomie XVIII i XIX wieku, po utracie przez Polskę niepodległości[1].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Żebrowski to czołowy kompozytor polski okresu przedklasycystycznego[1], przedstawiciel stylu galant w muzyce sakralnej, co jest najbardziej widoczne w ornamentyce jego linii melodycznych. Jednak w części jego utworów łatwo zauważyć cechy typowe dla późnego baroku, takie jak użycie polifonii (w tym podwójnego kontrapunktu), techniki koncertującej oraz struktur wielosekcyjnych, skontrastowanych fakturalnie, metrycznie i agogicznie[4][5]. W późniejszym okresie jego twórczości dużą rolę odgrywały rytmy taneczne, w szczególności poloneza, mazura i krakowiaka[6].
Skomponował utwory instrumentalne, w tym tzw. procesyjne, grane podczas uroczystego wejści do kościoła i wyjścia procesji (Sonatae pro processione, Adagio lub Andante pro processione), Symfonię Es, Concerto grosso i sonaty oraz utwory wokalno-instrumentalne (6 mszy, Ecce vidimus eum, Rorate coeli, Mittit ad Virginem, Magnificat, nieszpory, 5 arii i duetów, w tym Salve Regina)[1][5].
Jego utwory zachowały się w Częstochowie, w Staniątkach i w krakowskiej bibliotece dominikanów[7].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Chodkowski podaje inne lata życia Żebrowskiego: ur. 1702 w Magnuszewie, zm. 29 czerwca 1770 w Wieluniu[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Leszczyńska-Zając 2012 ↓, s. 388.
- ↑ Żórawska-Witkowska 1995 ↓.
- ↑ Elsner 1957 ↓.
- ↑ Leszczyńska-Zając 2012 ↓, s. 389.
- ↑ a b Szweykowski 2004 ↓.
- ↑ Leszczyńska-Zając 2012 ↓, s. 390.
- ↑ a b Chodkowski 1995 ↓, s. 987.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dorota Leszczyńska-Zając: Żebrowski Marcin Józef. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 12: W–Ż część biograficzna. Kraków: PWM, 2012, s. 388-391. ISBN 978-83-224-0935-0. (pol.).
- Zygmunt M. Szweykowski: Żebrowski, Marcin Józef. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. Z. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Tadeusz Strumiłło: Źródła i początki romantyzmu w muzyce polskiej. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1956, s. 60, seria: Studia i Materiały do dziejów Muzyki Polskiej, t. 3. OCLC 17836538.
- Alina Żórawska-Witkowska: Muzyka na dworze Augusta II w Warszawie. Warszawa: Zamek Królewski w Warszawie, 1995. ISBN 83-7022-078-9. (pol.).
- Józef Elsner: Summariusz moich utworów muzycznych. Wstęp i opracowanie A. Nowak-Romanowicz. Kraków: Polskie Wydawn. Muzyczn, 1957, seria: Źródła pamiętnikarsko-literackie do dziejów muzyki polskiej, t. 4.