Maria Mandl
| |
| SS-Aufseherin | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1938–1945 |
| Formacja | |
| Stanowiska |
członek załogi Lichtenburg, Auschwitz-Birkenau |
Maria Mandl lub też Mandel (ur. 10 stycznia 1912 w Münzkirchen, zm. 24 stycznia 1948 w Krakowie) – nadzorczyni SS (SS-Aufseherin) kobiecej służby pomocniczej SS (niem. SS-Gefolge) w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych, kierowniczka obozu dla kobiet Auschwitz-Birkenau w Brzezince i zbrodniarka wojenna.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Ojciec Marii Mandl był szewcem, handlował także obuwiem, a matka wywodziła się z rodziny wiejskich kowali[1]. Ukończyła cztery klasy tzw. szkoły wydziałowej (zawodowej), pracowała jako urzędniczka prywatna. Od 1938 należała do żeńskiego personelu pomocniczego (SS-Gefolge) w SS. W 1938 zgłosiła się do pracy w obozach koncentracyjnych, ze względu (jak twierdziła) na to, że funkcjonariusze w tych obozach stosunkowo dobrze zarabiali.
Pracę tę wybrałam dlatego, ponieważ słyszałam, że dozorczynie w obozach koncentracyjnych dużo zarabiają i spodziewałam się, że zarabiać będę więcej, aniżeli mogłabym zarobić jako pielęgniarka. Gdybym bowiem nie dostała była zajęcia w obozie koncentracyjnym, byłabym się uczyła na pielęgniarkę. Przed objęciem służby w obozie w Lichtenburgu nie wiedziałam czym są obozy koncentracyjne i jakie są ich urządzenia[2].
Służbę w obozach koncentracyjnych rozpoczęła 15 września 1938 od obozu w Lichtenburgu (Saksonia-Anhalt) – jednego z pierwszych obozów koncentracyjnych w Niemczech. Pracowała tam z około pięćdziesięcioma kobietami. Stąd 15 maja 1939 przeniesiono ją z innymi strażniczkami do nowo otwartego obozu Ravensbrück koło Berlina, gdzie odbywało się szkolenie dozorczyń SS obozów koncentracyjnych. Od 7 października 1942 do listopada 1944 była kierowniczką (SS-Lagerführerin) obozu kobiecego Auschwitz II – Birkenau. Jej zwierzchnikiem w obozie był tylko Rudolf Höss. Mandel kontrolowała żeńskie podobozy KZ Auschwitz w miejscowościach Hindenburg, Lichtenwerden- okolice Mařenic w Czechach, Budy i Rajsko w okolicy Oświęcimia. Jej władza nad więźniarkami i podwładnymi była absolutna.
W czasie służby w Auschwitz-Birkenau własnoręcznie podpisała rozkazy posyłające na śmierć w komorach gazowych około 500 tysięcy kobiet i dzieci: Żydów, Cyganów, Polaków oraz więźniów politycznych wielu narodowości. Niezależnie od tego swoim zachowaniem w obozie zasłużyła sobie na pseudonim „Bestii”[3]. Za jej rządów w Brzezince topiono i palono żywcem w piecach noworodki i kilkumiesięczne dzieci. Znany był w obozie przypadek, gdy Mandel kazała nowo narodzone dziecko wyrzucić na dwór, gdzie zjadły je szczury. Osobiście dokonywała selekcji chorych więźniarek, przeznaczając je na śmierć w komorach gazowych. Prześladowała też okrutnie kobiety ciężarne, posyłając je na śmierć przez zastrzyk fenolu, wykonywany przez zbrodniarzy: lekarza SS Friedricha Entressa oraz sanitariuszy SS (zwłaszcza Josef Klehr). Oprócz tego wyznaczała kobiety i dzieci do pseudomedycznych eksperymentów prowadzonych przez lekarzy SS. Niezliczone są też przypadki maltretowania i bicia więźniarek przez Marię Mandel. Potrafiła katować chorą umysłowo więźniarkę tak długo, póki jej nie zabiła. Dodać do tego szeregu zbrodni należy przymusowe wyznaczanie więźniarek do obozowego domu publicznego. W Brzezince zaprzyjaźniła się z inną zbrodniarką Irmą Grese, skazaną później na karę śmierci w pierwszym procesie załogi Bergen-Belsen. Mandel jako „melomanka” troszczyła się o założoną przez nią w 1942 orkiestrę kobiecą „Mädchenorchester von Auschwitz”, która towarzyszyła więźniom na apelach, przy egzekucjach, powrotach więźniów z pracy i przybyłym transportom. Członkinie orkiestry były stosunkowo lepiej traktowane niż inne więźniarki. Mieszkały w czystych barakach i miały lepsze wyżywienie. W 1944 Mandel została odznaczona wojennym Krzyżem Zasługi II klasy.
31 października 1944 została przeniesiona na stanowisko SS-Oberaufseherin do obozu Mühldorf, podobozu KZ Dachau. W obozie Auschwitz-Birkenau zastąpiła ją Elisabeth Volkenrath. W maju 1945 Mandel uciekła z Mühldorfu razem z komendantem obozu Langleistem w pobliskie Alpy. Wkrótce potem pojawiła się w rodzinnym Münzkirchen. Ojciec jednak odmówił jej przyjęcia w domu rodzinnym, dlatego szukała schronienia u swej siostry w pobliskim Luck.
10 sierpnia 1945 została schwytana i przesłuchana przez władze amerykańskie. Po wydaniu jej w listopadzie 1946 r. władzom polskim została osądzona przez Najwyższy Trybunał Narodowy w pierwszym procesie oświęcimskim. Uznana za winną, wobec ogromu popełnionych zbrodni, skazana została 22 grudnia 1947[4] na karę śmierci przez powieszenie. Niedługo przed egzekucją błagała byłą więźniarkę Auschwitz, również przetrzymywaną na Montelupich, o przebaczenie[5]. 24 stycznia 1948 r. o wschodzie słońca (7:09) Maria Mandel (lat 36, wzrost 164 cm, waga 60 kg) oraz inni skazani: Arthur Liebehenschel, Hans Aumeier, Max Grabner, Karl Ernst Möckel zawiśli na szubienicy w więzieniu Montelupich w Krakowie. Ciało jej zostało przekazane do dyspozycji Akademii Medycznej w Krakowie jako materiał poglądowy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maria Mandl [online], Przystanek Historia [dostęp 2023-05-20] (pol.).
- ↑ Maria Mandl, Protokół, 19.05.1947 Kraków.
- ↑ W obozie nazywali ją „bestią”. Po wojnie trafiła do tego samego więzienia, co jej ofiary [online], WP Kobieta, 8 stycznia 2016 [dostęp 2023-05-20] (pol.).
- ↑ Polen – Philipps-Universität Marburg – ICWC. [dostęp 2011-06-25]. (niem.).
- ↑ Polskie Radio.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kompisch, Kathrin: Täterinnen. Die Frauen im Nationalsozialismus; Böhlau Verlag, Köln 2008, ISBN 978-3-412-20188-3. Biogram s. 182.
- Cyprian T., Sawicki J., Siedem wyroków Najwyższego Trybunału Narodowego, Poznań 1962
- Personel obozu Ravensbrück (pl). jtajchert.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-25)].
- Biografia Marii Mandel (en)
- SS-Oberaufseherin Maria Mandel (pl). maria-mandel.blog.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-10)].