Matamata
| Chelus fimbriata[1] | |||||
| (Schneider, 1783) | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
matamata | ||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
 Zasięg występowania w starszym ujęciu systematycznym (wraz z Chelus orinocensis) | |||||
Matamata[3] (Chelus fimbriata) – gatunek żółwia bokoszyjnego z rodziny matamatowatych (Chelidae).
Opis[edytuj | edytuj kod]
Karapaks płaski i okrągły. Na tarczach grzbietowych występują trzy rzędy dużych pojedynczych rogowych guzów. Głowa duża trójkątna wskutek mocno zwężonego końca pyska zakończona długim, rurkowatym wyrostkiem nad pyskiem z nozdrzami umożliwiającymi oddychanie powietrzem w trakcie zanurzenia. Szyja długa, pokryta miękką skórą z długimi frędzelkowatymi wyrostkami skórnymi po bokach[3]. Frędzle na głowie i szyi są silnie unerwione, co pozwala żółwiowi na odbieranie nawet niewielkich zmian w otoczeniu i ułatwia wykrycie ofiary[4]. Kończyny masywne, zakończone palcami spiętymi błoną pływną i mocnymi pazurami. Całe ciało jest ciemno ubarwione, a karapaks pokrywają glony, wskutek czego zlewa się z otoczeniem i przypomina stertę butwiejących liści[3].
Rozmiary[edytuj | edytuj kod]
Karapaks samców do 42,8 cm długości, samic do 43,7 cm[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Północna połowa Ameryki Południowej. Vargas-Ramírez i współpracownicy (2020) zaliczyli do tego gatunku jedynie populacje zasiedlające dorzecze Amazonki i Mahury; populacje z dorzecza Orinoko, Rio Negro i Essequibo zostały przez tych autorów przeniesione do odrębnego gatunku Chelus orinocensis[6]. W tym ujęciu systematycznym matamata zamieszkuje następujące państwa: Boliwia, Brazylia, Ekwador, Gujana Francuska, Kolumbia, Peru i Surinam[7][5].
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Rzeki i ich bagniste rozlewiska[3].
Pokarm[edytuj | edytuj kod]
Jedzą głównie małe ryby oraz inne organizmy wodne: żaby, kijanki[3], owady wodne i ich larwy.
Zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Na zdobycz czatuje nieruchomo na dnie pod wodą czekając, aż ryba zbliży się na odpowiednią odległość i wtedy jednym gwałtownym ruchem otwiera szeroki pysk, a wytworzony prąd wsysa rybę do środka[3].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
12–28 jaj składanych na plażach bądź brzegach małych zatoczek. Czas inkubacji przy temperaturze 28–30 °C wynosi ok. 200 dni.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten od 2023 roku jest objęty załącznikiem II konwencji waszyngtońskiej (CITES)[8][9] i aneksem B UE[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chelus fimbriata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ P. Uetz & J. Hallermann, Chelus fimbriata, [w:] The Reptile Database [online] [dostęp 2024-02-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 261, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
- ↑ Obszerny artykuł o żółwiu matamata, [w:] terrarium.com.pl [online].
- ↑ a b Turtle Taxonomy Working Group i inni, Turtles of the World: Annotated Checklist and Atlas of Taxonomy, Synonymy, Distribution, and Conservation Status (9th Ed.), Chelonian Research Foundation & Turtle Conservancy, 2021, s. 31, DOI: 10.3854/crm.8.checklist.atlas.v9.2021, ISBN 978-0-9910368-3-7 [dostęp 2024-02-23].
- ↑ Mario Vargas-Ramírez, Susana Caballero, Mónica A. Morales-Betancourt, Carlos A. Lasso, Laura Amaya, José Gregorio Martínez, Maria das Neves Silva Viana, Richard C. Vogt, Izeni Pires Farias, Tomas Hrbek, Patrick D. Campbell i Uwe Fritz. Genomic analyses reveal two species of the matamata (Testudines: Chelidae: Chelus spp.) and clarify their phylogeography. „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 2020. DOI: 10.1016/j.ympev.2020.106823. PMID: 32278863. (ang.).
- ↑ R. Midtgaard, Genus Chelus, [w:] RepFocus [online] [dostęp 2024-02-23] (ang.).
- ↑ Krzysztof Lis, Lista gatunków, które weszły na listę CITES w 2023 roku [online], Terrarium [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ a b Species+ [online], speciesplus.net [dostęp 2023-12-15].