Mathias von Schönerer
 Mathias von Schönerer Litografia Franza Eybla, 1846 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
inżynier, przedsiębiorca |
Mathias von Schönerer (ur. 9 stycznia 1807 w Wiedniu, zm. 30 października 1881 tamże) – austriacki inżynier kolejnictwa, budowniczy kolei konnej Linz – Budweis – pierwszej publicznej linii kolei żelaznej na kontynencie europejskim[a], Kolei Południowej (niem. Südbahn) Wiedeń – Gloggnitz i linii Mödling – Laxenburg (niem. Laxenburger Bahn); budowniczy pierwszego tunelu kolejowego w Austrii, tzw. Busserltunnel; założyciel pierwszych zakładów produkcji lokomotyw w Austrii (późniejszej Lokomotivfabrik der StEG).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1822–1824 studiował fizykę, matematykę wyższą, geometrię i geodezję na Uniwersytecie Technicznym w Wiedniu, m.in. u Františka Antonína Gerstnera (1793–1840)[1].
Gerstner zaangażował von Schönerera do pracy nad koleją konną Linz – Budweis[1]. Wkrótce popadł w konflikt merytoryczny z Gerstnerem, po którego zwolnieniu objął kierownictwo i po zmianach planów według własnych pomysłów, doprowadził w 1832 roku do ukończenia pierwszej publicznej linii kolei żelaznej w Europie kontynentalnej[a][1][2]. Linia ta nie nadawała się jednak później do obsługi przez parowozy i wskutek zastosowanych rozwiązań technicznych nie można jej było do takiej obsługi dostosować[1]. W 1836 roku von Schönerer przedłużył linię do Gmunden[1].
W 1836 roku został dyrektorem technicznym kolei Wien – Raab, a rok później udał się w podróż studialną do Europy zachodniej i USA[1]. Z USA przywiózł do Austrii amerykańską lokomotywę Philadelphia[1]. Po powrocie kierował budową linii Kolei Południowej (niem. Südbahn) Wiedeń – Gloggnitz, którą ukończono w 1842 roku[1]. Od 1842 do upaństwowienia przedsiębiorstwa w 1853 roku sprawował kolejno funkcje menadżerskie[1]. W 1840 roku utworzył zakłady produkcji lokomotyw i wagonów na potrzeby kolei austriackiej (późniejsza Lokomotivfabrik der StEG), gdzie w 1840 roku wyprodukowano pierwszą lokomotywę na terenie Austrii[1]. Do pracy w zakładach ściągał najlepszych inżynierów, m.in. Johna Haswella (1812–1897)[3].
Następnie zaprojektował i kierował budową m.in. linii Mödling – Laxenburg, Wiedeń – Bruck[1]. W 1841 roku wybudował pierwszy tunel kolejowy w Austrii, tzw. Busserltunnel o dług. 156 m[1]. Podczas Wiosny Ludów (1848–1849) organizował dla potrzeb wojska pierwsze w historii transporty kolejowe[1].
Zaangażował się również w prace nad linią kolejową Semmering – pierwszą linią normalnotorowej kolei górskiej w Europie[1]. W 1839 roku złożył swój projekt – z początku planował linię kolei konnej, którą miała później zastąpić linia obsługiwana przez parowozy[1]. Jednak w 1848 roku do realizacji władze austriackie zaakceptowały projekt Carla von Ghegi (1801–1860), który zakładał budowę linii o długości 42 km, z 22 większymi mostami i wiaduktami oraz tunelem o długości 1200 m, obsługiwanej od początku przez parowozy[4]. Von Schönerer, który miał również własne przedsiębiorstwo budowlane, był jednym z wykonawców projektu von Ghegi[1].
Von Schönerer pracował również jako konsultant techniczny wielu projektów oraz rzeczoznawca[1]. Zarobione pieniądze zainwestował w 1868 roku w kupno posiadłości wraz z zamkiem Rosenau w Dolnej Austrii[1]. W uznaniu zasług w 1860 roku otrzymał nobilitację[1].
Ojciec Georga von Schönerera (1842–1921) – polityka narodowosocjalistycznego i Alexandrine von Schönerer (1850–1919) – aktorki i reżyserki teatralnej[1].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Tytuł pierwszej publicznej linii kolejowej na kontynencie europejskim (poza kontynentem – w Wielkiej Brytanii – już w 1825 roku otwarto linię Stockton and Darlington Railway) jest sporny. Fragment nieukończonej jeszcze linii Linz – Budweis otwarty został w sierpniu 1827 roku. Jednak już w maju 1827 roku odbył się pierwszy przejazd również publiczną linią St Étienne – Andrézieux we Francji, chociaż oficjalnie nie została ona otwarta do października 1828 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Schönerer, Mathias von (1807-1881), Eisenbahntechniker. W: ÖBL 1815–1950 – wydanie on-line. T. 11. Österreichisches Biographisches Lexikon und biographische Dokumentation, 1995, s. 68–69. [dostęp 2015-01-17]. (niem.).
- ↑ Franz Anton Ritter von Gerstner: Early American Railroads. Stanford University Press, 1997, s. 10, 15. (ang.).
- ↑ Haswell, John (1812-1897), Maschinenbautechniker und Lokomotivkonstrukteur. W: ÖBL 1815–1950 – wydanie on-line. T. 2. Österreichisches Biographisches Lexikon und biographische Dokumentation, 1958, s. 206. [dostęp 2015-01-17]. (niem.).
- ↑ UNESCO: Semmering Railway. [dostęp 2015-01-13]. (ang.).