Max Born

Max Born
Data i miejsce urodzenia	11 grudnia 1882 ; Wrocław
Data i miejsce śmierci	5 stycznia 1970 ; Getynga
Miejsce spoczynku	Getynga
Zawód, zajęcie	fizyk, matematyk
	Odznaczenia
	Szablon:Order/NN[[Plik:Szablon:Order/NN\|20px\|border\|link=Szablon:Order/NN\|Szablon:Order/NN]]
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 15 sty 2018, była oparta na tej wersji.

Max Born (ur. 11 grudnia 1882 we Wrocławiu, zm. 5 stycznia 1970 w Getyndze) – pochodzący z zasymilowanej wielkomieszczańskiej rodziny niemiecko-żydowskiej matematyk i fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1954)^[1].

Życiorys

Jedyny syn dr. Gustawa Jakuba Borna (1851-1900), Żyda urodzonego w Kępnie (wtedy miasto pruskie w prowincji Poznańskiej), i Margarete Kauffmann (1856-1886), pochodzącej z rodziny śląskich przemysłowców. Urodził się i wychował we Wrocławiu, gdzie jego ojciec wykładał na Uniwersytecie Wrocławskim, najpierw jako privatdozent, a następnie profesor anatomii porównawczej i embriologii^[2]. Po ukończeniu Gimnazjum im. Króla Wilhelma studiował kolejno na uniwersytetach we Wrocławiu, Heidelbergu i Zurychu. W tym czasie zetknął się z takimi naukowcami jak Felix Klein, David Hilbert, Hermann Minkowski, Carl Runge, Karl Schwarzschild, czy Woldemar Voigt^[1].

W roku 1909 został wykładowcą uniwersytetu w Getyndze, skąd w roku 1912 przeniósł się do University of Chicago. W roku 1919, po służbie wojskowej w armii niemieckiej, został profesorem uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem, później (1921) w Getyndze. Sformułował w tym czasie standardową obecnie interpretację kwadratu funkcji falowej (ψ*ψ) w równaniu Schrödingera jako gęstości prawdopodobieństwa znalezienia cząstki (zob. gęstość elektronowa), za co w 1954 roku otrzymał Nagrodę Nobla (równocześnie nagrodę otrzymał Walther Bothe). Z powodu antysemickiej polityki rządu III Rzeszy wyjechał w 1933 roku do Cambridge, skąd w roku 1936 przeniósł się do Uniwersytetu w Edynburgu. Wykładał tam do 1953 r.^[1].

Po II wojnie światowej (w 1953 r., po otrzymaniu przez Borna tytułu honorowego obywatela Getyngi) Max i Hedwig Bornowie powrócili do Niemiec, ale ich dzieci pozostały w Wielkiej Brytanii. Born zamieszkał w Bad Pyrmont.

W 1955 r. podpisał Manifest Russella-Einsteina^[3] (zob. Pugwash), a w 1957 r. – z innymi naukowcami z Göttinger 18 – Manifest z Göttingen przeciw wyposażeniu Bundeswehry w taktyczną broń atomową. Pochowany w Getyndze na tym samym cmentarzu, co Max Planck i David Hilbert. Na jego nagrobku wyryto fundamentalne równanie mechaniki kwantowej: pq – qp = h/2πi.

Spośród jego publikacji wymieniane są przede wszystkim: Dynamics of Crystal Lattices, Optics, Natural Philosophy of Cause and Chance i Zur Quantummechanik. Prócz Nagrody Nobla zdobył Medal Stokesa, a w 1950 roku – Medal Hughesa. Born był również współautorem – wspólnie z Robertem Oppenheimerem – przybliżenia stosowanego w fizyce kwantowej, będącego szczególnym przypadkiem przybliżenia adiabatycznego, nazwanego przybliżeniem Borna-Oppenheimera^[1].

Dom, w którym się wychował, znajduje się we Wrocławiu przy placu Wolności 4. Na domu zamontowano w 2002 roku tablicę pamiątkową. We Wrocławiu uhonorowano go także nazywając jego nazwiskiem plac w centrum^{[potrzebny przypis]}.

Był dziadkiem australijskiej piosenkarki i aktorki, Olivii Newton-John^[2].

Zobacz też

doświadczenie Borna i Bormann

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Max Born - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1954 > Max Born, Walther Bothe [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-26]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 11, 1954, The Statistical Interpretations of Quantum Mechanics
↑ ^a ^b Born, Gustav Jacob. [w:] Jewish Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).
↑ Sandra Ionno Butcher: The Origins of the Russell-Einstein Manifesto. [w:] Pugwash History Seies, No 1 [on-line]. Council of the Pugwash Conferences on Science and World Affairs Nobel Peace Prize 1995, maj 2005. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).

Linki zewnętrzne

John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Max Born w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
Max Born na www.answers.com

[www.nobelprize-1] Max Born - Facts. [w:] The Nobel Prize in Physics 1954 > Max Born, Walther Bothe [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-26]. (ang.)., Biographical, Nobel Lecture, December 11, 1954, The Statistical Interpretations of Quantum Mechanics

[ojciec-2] Born, Gustav Jacob. [w:] Jewish Encyclopedia [on-line]. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).

[Manifest1955-3] Sandra Ionno Butcher: The Origins of the Russell-Einstein Manifesto. [w:] Pugwash History Seies, No 1 [on-line]. Council of the Pugwash Conferences on Science and World Affairs Nobel Peace Prize 1995, maj 2005. [dostęp 2014-02-26]. (ang.).

[1]

[2]

[3]