Max Weber (malarz)
.jpg) Arthur D. Chapman, fotografia Maxa Webera (1914, Biblioteka Kongresu) | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 kwietnia 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
4 października 1961 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
Max Weber (ur. 18 kwietnia 1881 w Białymstoku, zm. 4 października 1961 w Great Neck) – malarz amerykański żydowskiego pochodzenia, jeden z pionierów kubizmu w Stanach Zjednoczonych.
Był jednym z czołowych amerykańskich modernistów pierwszej generacji, eksplorujących abstrakcję w malarstwie, rzeźbie i poezji[1]. Jako pierwszy amerykański kubista przełożył nowoczesną europejską estetykę na całkowicie amerykański styl, który rozwijał w ciągu blisko sześćdziesięciu lat swojej kariery. Rozwinął własny ekspresjonizm, który wywarł później wpływ na rozwój ekspresjonizmu abstrakcyjnego[2].
Życiorys i twórczość[edytuj | edytuj kod]
Max Weber urodził się w Białymstoku, w ówczesnym Imperium Rosyjskim jako syn ubogiego, żydowskiego krawca. W 1891 roku wyemigrował wraz z rodziną do Stanów Zjednoczonych osiedlając się w Williamsburgu. Po ukończeniu studiów pod kierunkiem Arthura Wesleya Dowa w Pratt Institute w Brooklynie, wykładał przez pięć lat sztukę w Lynchburg i w Duluth. W 1905 roku wyjechał do Paryża, gdzie studiował w kilku akademiach (Académie Julian, Académie Colarossi i Académie de la Grande Chaumière[3]), ale dopiero zapoznanie się z awangardą dało mu rzeczywiste wykształcenie artystyczne[1]. Był pod wpływem Paula Cézanne’a, którego prace oglądał w 1907 roku na wystawie retrospektywnej. Przyswoił sobie również elementy jaskrawej kolorystyki Henriego Matisse’a, który był jego nauczycielem przez krótki okres w 1908 roku. Po odwiedzeniu pracowni Pabla Picassa przyswoił sobie również strukturalne założenia kubizmu[2]. Spotykał się z Guillaume'em Apollinairem, Robertem Delaunayem oraz Leo i Gertrude Stein. Zaprzyjaźnił się z Henrim Rousseau, organizując później pierwszą wystawę jego prac w Stanach Zjednoczonych. Był także jednym z pierwszych Amerykanów, który uświadomił sobie znaczenie sztuki prymitywnej, studiując w tym celu zbiory etnograficzne w paryskich muzeach[1].
Po powrocie do Nowego Jorku w 1909 roku Weber znalazł się w ścisłym gronie amerykańskich modernistów, których prace eksponowano w galerii 291 Alfreda Stieglitza; w niej też miał swoją pierwszą wystawę indywidualną w roku 1911[1]. Jego twórczość spotkała się jednak z krytycznym przyjęciem, jednym z najbardziej bezlitosnych, jakiego kiedykolwiek doznał amerykański artysta. Nawet James Huneker, wpływowy krytyk, który zazwyczaj starał się być przychylny nowej sztuce, użył żartu, aby opisać swoje wrażenia po obejrzeniu dzieł Webera: „Operacja zakończyła się sukcesem, ale pacjent zmarł”[4]. Wcześniej, w 1910 roku Weber opublikował esej o czwartym wymiarze; był jednym z niewielu Amerykanów, którzy interesowali się wówczas takimi zagadnieniami. Jego ówczesne, abstrakcyjne rzeźby należą do najwcześniejszych tego typu prac w sztuce amerykańskiej. Przed I wojną światową Weber wystawiał swoje progresywne obrazy (pejzaże, akty i martwe natury), malowane zdecydowanymi ruchami pędzla, przy zastosowaniu kolorystyki Henriego Matisse’a. Nieprzychylny, krytyczny odbiór jego sztuki, mógł być powodem, dla którego artysta pod koniec 1910 roku zwrócił się w stronę tematyki religijnej. Zaczął wówczas malować postacie talmudystów, rabinów i chasydów. Tematy te powracały w jego sztuce w ciągu całej jego kariery, pomimo zmian stylistycznych[1]. W 1913 roku nie wziął udziału w ważnej wystawie sztuki nowoczesnej Armory Show, ponieważ jej organizatorzy nie zgodzili się na wystawienie więcej niż dwóch jego prac [5].
Około 1920 roku Weber porzucił kubistyczne abstrakcje i zaczął malować w bardziej figuratywnym stylu, na który wpłynął niemiecki ekspresjonizm oraz fowizm. W 1924 roku Galerie Bernheim-Jeune w Paryżu zorganizowała retrospektywną wystawę jego prac, a w 1929 roku jego dzieła włączono do wystawy Paintings by Nineteen Living Americans w Museum of Modern Art, które zorganizowało również jego retrospektywną wystawę w następnym roku. W latach 30. XX wieku malował głównie tematy zaczerpnięte ze Starego Testamentu oraz sceny z życia żydowskiego, w których nawiązywał do lat swego dzieciństwa w Białymstoku[3]. Pod koniec dekady wypracował swój ostateczny styl. W jego postaciach ze świata religii i aktach dominował cienki, żywiołowy ruch pędzla i szorstka, kaligraficzna linia. W latach 40. powrócił do stylu fowistycznego ze wczesnych lat swojej kariery[1].
Indywidualne wystawy jego prac miały miejsce w Whitney Museum of American Art (1949), Muzeum Żydowskim (1956) i Newark Museum (1959)[3].
Napisał szereg rozpraw poświęconych sztuce, w tym: Cubist Poems (1914), Essays on Art (1916) i Primitives (1926)[1].
Max Weber zmarł w 1961 roku w Great Neck, gdzie mieszkał od 1929 roku[3]. Chociaż nigdy nie malował obrazu wybitnego, zrealizował kilka bardzo dobrych płócien; prawie wszystkie pochodzą z lat 1915–1919 i mają swoje miejsce w historii wczesnej sztuki abstrakcyjnej w Ameryce. Jego najsłynniejszy obraz, „Chińska restauracja” z 1915 roku, nadaje syntetycznemu kubizmowi odrobiny amerykańskiego, miejskiego zawirowania, a jego figuratywne, kubistyczne obrazy są nawet lepsze[5].
Prace Webera znajdują się w większości dużych amerykańskich muzeów oraz innych muzeach na całym świecie, w tym w kolekcjach Watykanu i Tel Aviv Museum of Art w Izraelu. Chociaż Weber jest najbardziej znany ze swojego innowacyjnego modernizmu, jest on również uznawany za jednego z czołowych amerykańskich artystów specjalizujących się w tematyce żydowskiej[2].
-
Lato, 1909, Smithsonian American Art Museum -
Balet rosyjski, 1916, Brooklyn Museum -
Wiolonczelista, 1917, Brooklyn Museum -
Wizyta, 1919, Brooklyn Museum -
Szabat, 1919, Muzeum Żydowskie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g Los Angeles County Museum of Art: Max Weber. collections.lacma.org. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).
- ↑ a b c Museum of Family History: Max Weber in his Studio. www.museumoffamilyhistory.com. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).
- ↑ a b c d Robert Torchia w: National Gallery of Art: Weber, Max. www.nga.gov. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).
- ↑ Russian Heritage Museum: Max Weber. russianheritagemuseum.com. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).
- ↑ a b Roberta Smith w: The New York Times: Review/Art; One Brief and Shining Cubist Moment. www.nytimes.com. [dostęp 2018-02-06]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Leksykon malarstwa od A do Z. Warszawa: Muza S.A., 1996, s. 750. ISBN 83-7079-621-4.