Mazury (województwo podlaskie)
52°57′00″N 22°36′56″E/52,950000 22,615556| wieś | |
 Dwór w Mazurach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-200[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0410360[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°57′00″N 22°36′56″E/52,950000 22,615556[1]
| |
Mazury – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Jabłoni Kościelnej[7].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwotnie Łętowo[8]. Na przełomie XV i XVI w. wsią władali rycerze pochodzący z Mazowsza, dlatego posiadali przydomek Mazur. Wieś zmieniła z czasem nazwę na Mazury[9].
Znani właściciele wsi:
- w roku 1526 od Krzysztofa Mazura wieś kupił Olbracht Gasztołd, kanclerz wielki litewski
- do roku 1542 w składzie dóbr tykocińskich Gasztołdów
- królewszczyzna w starostwie tykocińskim, nadana w 1661 Stefanowi Czarnieckiemu
- w drodze spadku, po starszej córce Czarnieckiego, dobra tykocińskie przeszły we władanie Branickich[8]:
- z końcem XVIII w. Braniccy, za zasługi, przekazali wieś Wacławowi Jaruzelskiemu, chorążego ziemi bielskiej
- koniec XVIII w. – Wojciech Jaruzelski, stolnik i chorąży bielski
- w 1811 – Józef Szepietowski, wnuk Jaruzelskiego
- Fryderyk Gostkowski, poseł, sędzia pokoju Powiatu tykocińskiego[8]
W roku 1827 wieś liczyła 23 domy i 193 mieszkańców[10]. Po uwłaszczeniu ziemi dworskiej w roku 1864 powstały tu 22 samodzielne gospodarstwa na 132 morgach ziemi[9]. Pod koniec XIX w. wieś i folwark w powiecie mazowieckim, gmina Sokoły, parafia Jabłoń Kościelna[10].
W roku 1921:
- w folwarku Mazury naliczono 9 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 115 mieszkańców (49 mężczyzn i 66 kobiet)
- we wsi Mazury było 20 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 118 mieszkańców (48 mężczyzn i 70 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie[11]
Majątek Mazury[edytuj | edytuj kod]
Do 1864 r. majątek Mazury składał się ze wsi: Mazury i Brok oraz folwarków: Mazury i Brok. Po carskim dekrecie do tych dóbr należał tylko folwark Mazury i rozległe lasy mazurskie[9]. Po uwłaszczenie powierzchnia folwarku Mazury z przyległym Brok wynosiła 2100 morgów[10].
Od II połowy XIX w. do początku XX w. właścicielami byli Jelińscy. W czasach II Rzeczypospolitej dziedzicem folwarku był Stanisław Jeliński. W administrowaniu pomagał mu Antoni Jaruzelski, emerytowany oficer straży granicznej. Na początku stycznia 1940 r. rodzina Jelińskich i Antoni Jaruzelski zostali aresztowani przez Sowietów. Jeliński i Jaruzelski zginęli w więzieniu w Białymstoku. Po zajęciu tego terenu przez Niemców, w czerwcu 1941 r. pani Jelińska wróciła do Mazur, jednak majątek został przejęty przez niemiecki Zarząd Leśny. Po ponownym wkroczeniu Rosjan w 1944 r. pani Jelińskiej udało się uniknąć wywózki do Rosji. Wkrótce z pozostałą rodziną wyjechała do Warszawy. Zmarła w latach siedemdziesiątych XX w.[9]
Szkoła powszechna[edytuj | edytuj kod]
Jednoklasowa szkoła powszechna w Mazurach powstała w 1922 r.
Liczba uczniów: 1922-46, 1923-60, 1924-47, 1925-45. Od roku 1930 szkoła dwuklasowa: 1930-77, 1935-50.
Nauczyciele: Olga Simoni (1925), Jan Czajkowski (1926, 1928-1930, 1935), Halina Klementyna Kalinowska (1928-1930), Anna Mikołajczyk (1941), Henryk Smoluchowski (1941)[12].
Współcześnie[edytuj | edytuj kod]
W Mazurach znajduje się Dom Kultury, zbudowany w latach 1998-2000. Działa tu OSP dysponująca motopompą.
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
- dwór murowany, pozbawiony cech stylowych. Zbudowany w 3. ćwierci XIX w., prawdopodobnie przez Ignacego Jelińskiego. Pomimo fatalnego stanu technicznego nadal zamieszkały
- od strony wschodniej posiadłości zdziczałego parku[8]
- cmentarz wojenny z I wojny światowej[13] (żołnierzy niemieckich)[14].
- pomnik przyrody nr 10 Ł (dąb szypułkowy na działce prywatnej numer 38) zarejestrowany w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody. Link: [1]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 78660
- ↑ Wieś Mazury w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 770 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c d Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, s. 53-54.
- ↑ a b c d e L. Zugaj, Historia gminy Wysokie Mazowieckie, Wysokie Mazowieckie 2008, s. 59-65.
- ↑ a b c Mazury 1(3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 213.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Wysokie Mazowieckie.
- ↑ W. Jemielity, Szkoły powszechne w województwie białostockim w latach 1919-1939, Łomża, 1991, s. 95.
- ↑ Załącznik do Uchwały Nr 133/XXIII/09 Rady Gminy Wysokie Mazowieckie z dnia 23 czerwca 2009 roku.
- ↑ Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. (2012-08-11).
- Siedziba gminy: Wysokie Mazowieckie
