McDonnell Douglas F-15 Eagle
 F-15C Eagle z 71. Eskadry Myśliwskiej US Air Force | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
McDonnell Douglas, obecnie Boeing |
| Typ |
myśliwiec przewagi powietrznej, myśliwiec bombardujący (wersja E) |
| Konstrukcja |
całkowicie metalowa z elementami tytanowymi |
| Załoga |
1 (pilot - w wersjach myśliwskich A i C), 2 (pilot i operator uzbrojenia - E) |
| Historia | |
| Data oblotu |
27 lipca 1972 |
| Lata produkcji |
od 1972 |
| Liczba egz. |
1233 |
| Liczba wypadków • w tym katastrof |
|
| Dane techniczne | |
| Napęd |
2 × Pratt & Whitney F100-PW220 lub F100-PW229 turbowentylatorowe |
| Ciąg |
odpowiednio 104,3 kN i 129 kN każdy |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
13,05 m |
| Długość |
19,43 m |
| Wysokość |
5,63 m |
| Powierzchnia nośna |
56,50 m² |
| Masa | |
| Własna |
12 973 kg (C) |
| Użyteczna |
15 918 kg (C) |
| Startowa |
30 872 kg (C) |
| Uzbrojenia |
7250 kg (A i C), 10 705 kg (E) |
| Paliwa |
6103 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
2,5 Ma (2667,5 km/h) |
| Prędkość przelotowa |
0,75 Ma (917 km/h) |
| Prędkość minimalna |
232 km/h (C) |
| Prędkość wznoszenia |
300 m/s na poziomie morza |
| Pułap |
19 200 m |
| Zasięg |
4631 km |
| Promień działania |
1270 km |
| Rozbieg |
274 m (C), 610 m (D) |
| Dobieg |
1036 m (C), 1220 m (D) |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 × działko M61 Vulcan kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze AIM-9, AIM-7 i AIM-120 oraz bomby i KPR powietrze-ziemia (E) | |
| Użytkownicy | |
| USA, Izrael, Japonia, Arabia Saudyjska, Korea Płd, Singapur | |
| Rzuty | |
| |
McDonnell Douglas F-15 Eagle – amerykański ciężki myśliwiec przewagi powietrznej, przeznaczony do działań w każdych warunkach atmosferycznych.
Historia rozwoju
U podstaw opracowania F-15 legły prace majora USAF-u Johna Boyda i matematyka Thomasa Christie (zasada zachowania energii z punktu widzenia walki powietrznej), doświadczenia z walk powietrznych w Wietnamie oraz pojawienie się nowych radzieckich konstrukcji MiG-23 i MiG-25, zademonstrowanych publicznie w 1967 r. Wstępne warunki, jakie miał spełniać myśliwiec projektu FX (Fighter eXperimental - myśliwiec doświadczalny), sformułowano i rozesłano do 13 firm lotniczych w grudniu 1965 roku. Były one jak na owe czasy bardzo wysokie, co wynikało z błędnej analizy możliwości samolotu MiG-25. Zachodni analitycy spodziewali się, iż za sprawą gigantycznych silników i dużej powierzchni skrzydeł MiG-25 jest samolotem bardzo zwrotnym za sprawą wysokiego stosunku ciągu do masy i małego obciążenia skrzydeł. Dopiero lata później okazało się, iż MiG-25 był samolotem przechwytującym o ograniczonej zwrotności. Program nabrał przyspieszenia w 1968 roku, po zaprezentowaniu nowych myśliwców radzieckich. Wymagania te to m.in. masa startowa nieprzekraczająca 20 ton, prędkość maksymalna 2.3-2.5 Macha, stosunek ciągu do ciężaru 0.95. 23 grudnia 1969 roku do realizacji został wybrany projekt firmy McDonnell Aircraft Company.
Pierwszy lot prototypu odbył się 27 lipca 1972 roku, zaś 7 lipca 1973 roku oblatany został dwumiejscowy, szkolno-bojowy TF-15A. Produkcję seryjną rozpoczęto 1 marca 1973 roku, zaś pierwsze seryjne egzemplarze przekazano do jednostek 4 listopada 1974. Była to pierwsza wersja F-15A/B (oznaczenie F-15B zastąpiło używane wcześniej TF-15A). Ciekawostką jest, iż projektantom F-15 przyświecało zupełnie odmienne podejście, niż projektantom jego następcy F-22. F-15 został zaprojektowany tak, aby łączył w sobie wysokie osiągi z możliwie niskimi kosztami produkcji. W samolocie zastosowano między innymi łatwiejsze w produkcji skrzydło o zmiennym nachyleniu przekroju podłużnego, które charakteryzowało się nieco gorszymi osiągami, niż skrzydło z klapami na krawędzi natarcia, ale było tańsze w produkcji. Samolot okazał się niezwykle udany i był ogromnym zaskoczeniem dla konstruktorów radzieckich. Paweł Suchoj wątpił, czy uda się ZSRR stworzyć samolot o porównywalnych osiągach. Pierwszy prototyp radzieckiego T-10 ustępował mu na tyle, że zaniechano jego produkcji i gruntownie przebudowano, tworząc dzisiejszy Su-27. Mimo to samolot miał również słabe strony. Największą był bardzo mały zasięg, co wymusiło na konstruktorach dodanie dodatkowych konforemnych zbiorników, które jednak pogarszają osiągi samolotu, zwiększając jego masę oraz powierzchnię poprzeczną samolotu, co zwiększa stawiany przezeń opór. Dostawy nowszej wersji F-15C rozpoczęły się w 1979 roku. Jej prototyp został oblatany 26 lutego 1979 roku. Modyfikacje obejmowały m.in. zwiększenie o 907 kg pojemności zbiorników wewnętrznych i modernizację instalacji paliwowej tak, by możliwe było zabieranie większej liczby podwieszanych zbiorników paliwa. Wersję tę poddano od grudnia 1984 roku modernizacji MSIP II (Multi Stage Improvement Program), obejmującej instalowanie w nowo wyprodukowanych egzemplarzach nowej awioniki (m.in. radaru Hughes APG-70 w miejsce radaru APG-63, nowego urządzenia ostrzegawczego ALR-56C i zakłócającego ALQ-135 oraz wyrzutni celów pozornych ALE-45). Równolegle dostarczano F-15D, które – podobnie jak F-15B – były maszynami dwumiejscowymi. W drugiej połowie lat 80. opracowano dwumiejscową uderzeniową wersję samolotu – F-15E.
Łącznie wyprodukowano ok. 1300 samolotów wszystkich wersji. Sprzedaż samolotu kontynuowana jest na eksport, np. ostatnio Korea Południowa zamówiła 40 samolotów. Wcześniej w posiadanie tych samolotów weszły Izrael, Arabia Saudyjska i Japonia. W USAF-ie Eagle’e są zastępowane przez F-22 Raptory. Projektowano także wersję rozpoznawczą RF-15 i pokładową F-15N[1]. W 2015 roku Boeing zaprezentował zaś koncepcję głębokiej modernizacji oznaczoną 2040C, mającą umożliwić Eagle’owi pozostanie w służbie liniowej właśnie do roku 2040[2].
F-15 udowodnił skuteczność bojową w starciach na Bliskim Wschodzie, m.in. z samolotami syryjskimi nad doliną Bekaa w 1982 r. oraz w pojedynczych walkach powietrznych pomiędzy maszynami izraelskimi a syryjskimi MiG-ami. Izraelczycy na F-15 zestrzelili większość z 48 samolotów syryjskich. W 1981 roku izraelskie F-15 stanowiły eskortę rajdu na iracki reaktor Osirak pod Bagdadem. W 1991 roku amerykańskie i saudyjskie F-15A i C zestrzeliły 34 irackie samoloty i 3 śmigłowce[3], zaś F-15E były używane do atakowania celów naziemnych, głównie na głębokim zapleczu. W tym czasie za sprawą zestrzelenia kilku MiG-ów-25 został nazwany przez pilotów "Foxbat killer". Do dziś piloci latający na F-15 zestrzelili 104 samoloty i śmigłowce wroga[4].
Awionika
W skład wyposażenia elektronicznego wchodzą m.in.:
- pokładowa stacja radiolokacyjna AN/APG-63 (od 1984 r. na kilkudziesięciu samolotach instalowano Hughes AN/APG-70 z F-15E),
- transponder IFF,
- system identyfikacji celu IFF,
- bezwładnościowy system nawigacyjny Litton ASN-109,
- radiowy system nawigacyjny TACAN Collins ARN-118,
- system do lądowania w oparciu o wskazania instrumentów pokładowych ILS,
- nadajnik UHF,
- urządzenie do szyfrowania łączności,
- systemy ostrzegawcze Loral ALR-56C i Magnavox ALQ-128,
- system przeciwdziałania elektronicznego ALQ-135 (wersje C i E).
- zasobniki systemu LANTIRN (Low Altitude Navigation and Targeting for Night) przenoszone w wersji E
Uzbrojenie
- Szybkostrzelne wielolufowe działko M61A1/A2 Vulcan 20 mm (wszystkie wersje);
- podwieszane kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze:
Typowym uzbrojeniem wersji myśliwskich A i C był zestaw 4 X AIM-7 i 4 X AIM-9, możliwym do zastosowania również w wersji E. Pociski AIM-7 zostały w latach 90. XX w. zastąpione nowocześniejszymi AIM-120. Możliwy jest wariant uzbrojenia powietrze-powietrze 8 X AIM-120 (A i C) lub 6 X AIM-120 (E)
- podwieszane uzbrojenie powietrze-ziemia (wersja E):
W wersjach A i C uzbrojenia powietrze-ziemia nie stosowano.
Użytkownicy
F-15 Eagle
F-15E Strike Eagle
F-15 Eagle i F-15 Strike Eagle
Sekcja zawiera użytkowników:
- F-15 Eagle’a w wersjach F-15A, F-15B, F-15C, F-15D, F-15J, F-15DJ i wariantach pokrewnych,
- F-15E Strike Eagle’a w wersjach F-15E, F-15I, F-15K, F-15S/SA, F-15SG, F-15QA i wariantach pokrewnych.
Królewskie Saudyjskie Siły Powietrzne - od 1981 wykorzystują 65 F-15C (z 76), 18 F-15D (z 22) oraz 70 F-15E Strike Eagle (z 72) oznaczonych jako F-15S (dostarczone 1995-1999), zamówiono 84 F-15SA. F-15C/D zastąpiły brytyjskie BAC Lightning.
Siły Powietrzne Izraela - pierwszy odbiorca zagraniczny w 1977 roku. Łącznie dostarczono czterdzieści trzy F-15A, osiem F-15B, osiemnaście F-15C i trzynaście F-15D; z tego według szacunków na rok 2013 w służbie liniowej znajdowało się około pięćdziesięciu maszyn w składzie 106. i 133. Eskadry[5]. Do tego dochodzi dwadzieścia pięć zmodyfikowanych F-15E oznaczonych jako F-15I Ra’am, przyjętych do służby 19 stycznia 1998 roku[6].
Japońskie Powietrzne Siły Samoobrony - od 1981 posiadają 157 F-15J (ze 165) i 45 F-15DJ (z 48), w większości zbudowanych na licencji przez Mitsubishi. Samoloty zastąpiły Mitsubishi F-104J/DJ Starfighter.
Katarskie Siły Powietrzne – w czerwcu 2017 Ministerstwo Obrony Kataru poinformowało o zawarciu kontraktu na zakup 36 Boeing F-15QA[7].
Siły Powietrzne Republiki Korei - w 2002 zakupiły 40 zmodyfikowanych F-15E, oznaczonych jako F-15K Slam Eagle oraz kolejne 21 w 2008 (1 dla uzupełnienia strat), dostawy zakończono w 2012. Samoloty zajęły miejsce F-4D Phantomów II.
United States Air Force - wykorzystuje 250 F-15C/D oraz 221 F-15E Strike Eagle. Dostarczono 365 F-15A, 409 F-15C, 59 F-15B, 61 F-15D oraz 236 F-15E. W arsenale USAF F-15 zastąpiły częściowo samoloty F-102A Delta Dagger, F-106A Delta Dart i F-4E Phantom II.
Siły Powietrzne Republiki Singapuru - od 2008 użytkują F-15SG, czyli F-15K z radarem AESA APG-63(V)3, dostawy 24 maszyn zakończono w 2012. Samoloty zastąpiły A-4SU Super Skyhawk. Kolejne 16 samolotów zamówiono w 2014[8] a ich dostawy zakończono w 2017[9].
Galeria
-
F-15A prototyp -
F-15B należący do NASA -
F-15C z 71. Eskadry Myśliwskiej odpala pocisk powietrze-powietrze AIM-7 Sparrow -
F-15D należący z Tyndall Air Force Base -
F-15DJ i F-15J należące do Japońskich Powietrznych Sił Samoobrony
Przypisy
- ↑ Artur Wasilewski: Samolot myśliwski McDonnell Douglas F-15 Eagle. Konflikty.pl, 12 stycznia 2016. [dostęp 16 października 2016].
- ↑ Maciej Hypś: Boeing prezentuje F-15 2040C. Konflikty.pl, 15 września 2015. [dostęp 16 października 2016].
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Krzysztof Łukawski, Ryszard Popiołek, Witold Żygulski: Samoloty: Encyklopedia Lotnictwa. Warszawa: DeAgostini Polska, 2000, s. 24. ISBN 83-87292-98-2.
- ↑ John Correll: The Reformers. [w:] Air Force Magazine (92) [on-line]. Air Force Association, luty 2008. [dostęp 7 czerwca 2009]. (ang.).
- ↑ Thomas Newdick, Ofer Zidon: Modern Israeli Air Power. Harpia Publishing, 2013, s. 45.
- ↑ Thomas Newdick, Ofer Zidon: Modern Israeli Air Power. Harpia Publishing, 2013, s. 39.
- ↑ Katar kupił 36 F-15QA. altair.com.pl, 2017-06-15.
- ↑ Maksymilian Dura: Singapur chce więcej samolotów F-15SG. Defence24.pl, 2014-08-24.
- ↑ Koniec dostaw F-15 dla Singapuru. Defence24.pl, 2017-07-16.
Linki zewnętrzne
