Meszkowate
| Simuliidae[1] | |
| Newman, 1834 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Rodzina |
meszkowate |
Meszkowate (Simuliidae) – rodzina małych owadów zaliczanych do Nematocera (długoczułkie), popularnie meszki, błędnie[2] nazywane mustykowate, mustyki (Melusinidae Grünberg, 1910). Nazwa meszka lub mustyk stosowana jest również ogólnie dla przedstawicieli rodzaju Simulium. Znanych jest ok. 1750 gatunków występujących we wszystkich strefach klimatycznych, z czego w Polsce rozpoznano ok. 50.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Meszki należą do owadów małych, osiągających 1,5–10 (zwykle 3–6) mm długości, zwykle ciemno ubarwionych (stąd angielska nazwa black fly). Mają krępe ciało z garbem, krótkie i szerokie, opalizujące skrzydła daszkowato ułożone w pozycji spoczynkowej, masywne, 11-członowe czułki i krótkie, grube odnóża.
Dorosłe owady zasiedlają tereny o dużym nasyceniu wilgocią, w pobliżu zbiorników wodnych. Często występują masowo. Wczesne stadia rozwojowe związane są z wodą bieżącą od małych cieków po duże rzeki.
Stadia preimaginalne (larwy i poczwarki) żywią się detrytusem, dorosłe samice są hematofagami, a samce zjadają nektar kwiatów. Aparat gębowy meszek jest przystosowany do rozcinania skóry i rozrywania tkanki. Z tak powstałej ranki samice wysysają sączącą się krew. Ślina tych hematofagów zawiera apyrazy i czynniki anty-trombinowe. U Simulium vittatum wykryto simulidynę. Białka śliny tego gatunku meszki blokują jednocześnie dwa ważne czynniki w uczynnianiu trombiny[3].
Samica składa w czystych, płytkich wodach 200–500 jaj. Wylęgające się po 2–3 tygodniach larwy żyją i przepoczwarczają się w szybko płynących wodach. Przepoczwarczenie następuje po kolejnych 6–8 tygodniach. Dorosłe owady wypływają na powierzchnię w pęcherzyku powietrza i odlatują.
Znaczenie w przyrodzie i dla człowieka[edytuj | edytuj kod]
Meszkowate pełnią ważną rolę w ekosystemie jako filtratorzy przywracający detrytus do łańcucha troficznego. Są również bioindykatorami – larwy i poczwarki meszkowatych wykazują dużą wrażliwość na zmiany składu chemicznego wody. Ich obecność wskazuje na możliwość obecności w wodzie nadmiaru fosforanów oraz azotanów[4].
Samice – same będąc pasożytami – przenoszą pasożyty krwi i skóry pomiędzy zwierzętami ciepłokrwistymi. Przyczyniają się do poważnych strat wśród zwierząt dziko żyjących i hodowlanych[5]. Niektóre gatunki meszek przenoszą organizmy chorobotwórcze, np. nicienie z rodzaju Filaria powodujące filariozy, czy z rodzaju Onchocerca wywołujące w Afryce onchocerkozę (tzw. ślepotę rzeczną). Żyjący w pobliżu Missisipi Cnephia pecuarum pasożytuje na stadach zwierząt domowych; powoduje zgony koni i mułów, zarówno przez wysysanie dużej ilości krwi, jak i uduszenie wskutek zblokowania przewodów nosowych.[potrzebny przypis]
Ochrona przed meszkami[edytuj | edytuj kod]
- unikanie przebywania na otwartych przestrzeniach w miejscach wylęgu,
- okrycie ciała,
- środki chemiczne odstraszające owady,
- przemywanie miejsc ukąszeń – meszki pozostawiają otwarte ranki, co umożliwia wnikanie zarazków do krwiobiegu.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Systematyka rodziny Simuliidae jest niestabilna. Wśród opisanych ok. 1750 gatunków wiele błędnie sklasyfikowano, a w wielu regionach świata pozostały dotychczas słabo rozpoznane. Pomiędzy meszkowatymi występują znaczne różnice morfologiczne i żywieniowe w obrębie spokrewnionych populacji, co dodatkowo utrudnia ich poprawne sklasyfikowanie. Obecnie wielu systematyków opiera się na klasyfikacji, którą zaproponowali Crosskey & Howard (2004), ale proponowane są dalsze zmiany.
W Europie wykazano 249 gatunków (według danych Wick 1978). Później wykazano kolejne, jednak całkowita liczba nie przekracza 300. W Polsce występuje 48 gatunków meszek (Zwolski w 1974 wymienił 54 gatunki, ale od tego czasu kilka gatunków zsynonimizowano).
Lista gatunków meszek stwierdzonych w Polsce zawarta została w odrębnym artykule:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Simuliidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Grünberg w 1910 użył nazwy Melusinidae (mustykowate) w nawiązaniu do nazwy rodzajowej Melusina błędnie przyjętej przez Meigena (1800) dla rodzaju typowego Simulium
- ↑ Wegner E., Bokłak E. 2003. Czynniki anty-hemostatyczne w ślinie komarów (Culicidae) i meszek (Simuliidae) – hematofagicznych muchówek (Diptera) o różnym sposobie żerowania. W: Buczek A., Błaszak Cz. (red.) Stawonogi i żywiciele: 125 – 136.
- ↑ Biological Indicators of Watershed Health. U.S. Environmental Protection Agency. [dostęp 2011-06-04]. (ang.).
- ↑ Werner, D. Papers on the taxonomy, ecology and biology of black flies (Diptera: Simuliidae). Proceedings of the International Symposium on Simuliidae, Berlin 2004 (en)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Natural History Museum, London Blackflies.info – Taxonomy and Systematics of Simuliidae. blackflies.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-16)]. (ang.)
- Die aktuelle taxonomische Situation der Simuliidae (Diptera) in Deutschland mit einem kurzen geschichtlichen Abriß des Beginns der Simuliidenforschung in Europa (niem.)