Metaloplastyka
Metaloplastyka – dziedzina twórczości obejmująca wyrób artystycznych przedmiotów z metalu, jak również przedmioty wykonane tą techniką. Dziełem metaloplastyki mogą być przedmioty użytkowe (lampy, świeczniki, szyldy, kraty itp.) lub dekoracyjne (rzeźby, płaskorzeźby, kompozycje abstrakcyjne). Termin stosowany w sztuce współczesnej, zastosowany po raz pierwszy w latach 20. XX wieku[2].
Niektóre definicje ograniczają metaloplastykę do technik kształtowania metalu na zimno (ślusarstwo artystyczne)[3]. W pojęciu szerokim metaloplastyka obejmuje również kowalstwo artystyczne, złotnictwo oraz wszystkie inne techniki obróbki metali znane od starożytności[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pomimo że termin "metaloplastyka" stosowany jest przede wszystkim w sztuce współczesnej, techniki w niej stosowane są rozwijane od czasów prehistorycznych, a za najstarsze jej przykłady uznać można uznać artystyczne ozdoby z brązu (bransolety, klamry, szpile i inne) zdobione motywami giętymi (koła, spirale), a także przedmioty codziennego użytku takie jak noże czy naczynia sakralne[4]. Ważnym etapem w rozwoju metaloplastyki było wynalezienie sposobu wytopu żelaza i jego obróbki. Przedmioty wykonywane z żelaza ozdabiane były motywami geometrycznymi lub figuralnymi, rytymi, wytłaczanymi lub pełnoplastycznymi (na przykład zakończenia trzonków noży). Popularną w starożytności techniką wyrobu przedmiotów z metalu było kucie na zimno, znane były również techniki odlewnicze. W starożytnym Egipcie przedmioty artystyczne wyrabiano nie tylko z brązu, ale również miedzi, złota, srebra. Wyroby z miedzi obrabianej młotkami są szczególnie charakterystyczne dla sztuki etruskiej. W starożytnej Grecji znane były już techniki spawania, grawerowania i łączenia materiałów (np. brązu z marmurem)[4]. Wśród metalowych przedmiotów wytwarzanych w starożytnym Rzymie na szczególną uwagę zasługują polerowane lustra, okazałe puchary czy elementy stroju (naramienniki, pasy). W okresie średniowiecza coraz bardziej popularne stawały się techniki przybyłe do Europy z Azji, takie jak inkrustowanie złotem czy srebrem[4]. Do najwspanialszych dzieł metaloplastyki średniowiecznej zaliczyć można drzwi katedr zdobione scenami z życia Chrystusa czy świętych (katedra w Gnieźnie, katedra w Benewencie, katedra w Monreale i inne). Wielki rozwój następuje również w dziedzinie kowalstwa architektonicznego (kraty, okucia drzwi, balkony, schody, balustrady, obudowy studni i inne). Wszystkie techniki wyrobu artystycznych i użytkowych przedmiotów z metalu były kontynuowane i rozwijane w czasach nowożytnych i w sztuce nowoczesnej.
Techniki[edytuj | edytuj kod]
W skład technik metaloplastycznych wchodzą:
- Obróbka metali na zimno (ślusarstwo artystyczne), które obejmuje:
- kucie (narzędzia: młotek);
- wyginanie, skręcanie, zwijanie (narzędzia: szczypce płaskie i okrągłe);
- prostowanie (narzędzia: młotki różnego rodzaju, gładziki);
- cięcie (narzędzia: ścinak, wycinak, młotek, nożyce, piłka ręczna i mechaniczna);
- wytłaczanie (narzędzia: młotki do wytłaczania);
- wyklepywanie (narzędzia: klepadła, stemple);
- piłowanie (narzędzia: pilniki, tarniki);
- wiercenie (narzędzia wiertarka ręczna, wiertarka mechaniczna);
- łączenie (spawanie, lutowanie).
- Obróbka metali na ciepło (kowalstwo artystyczne).
- Odlewnictwo.
- Techniki dekoracyjne takie jak grawerstwo, emalierstwo, inkrustacja czy galwanizacja.
Metaloplastyka użytkowa[edytuj | edytuj kod]
Dzisiaj metaloplastyka w dużej mierze zajmuje użytkową funkcje w domach i ogrodach. Od dekoracji ściennych, przez kwietniki, lustra, aż po świeczniki. Metaloplastyka użytkowa odbiega od formy artystycznej sposobem produkcji, gdzie ma on nacechowanie uproszczone i kierowane do masowej publiczności. W związku z tym samo formowanie elementów jest wykonywane bardziej odtwórczo, unikając kamieni ozdobnych, czy też dodatkowych elementów[5], które sprawiałyby problem przy większej skali. Metaloplastyka to również różnego rodzaju ozdoby dachowe takie jak szpice, wiatrowskazy, rzygacze czy drykarstwo (np. kule i półkule).[6]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska "Sztuka II RP" BOSZ 2014
- ↑ Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 256. ISBN 83-01-12365-6.
- ↑ Sztuka świata. Słownik terminów L-Ż. tom 18. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s. 63. ISBN 978-83-213-4727-1.
- ↑ a b c d Mieczysław Knobloch: Metaloplastyka. Warszawa: Biuro Wydawnictw KDW, 1971, s. 9-26.
- ↑ Metaloplastyka, nowoczesne ozdoby i dekoracje do domu [online], nodedeco.pl [dostęp 2020-11-17] (pol.).
- ↑ Metaloplastyka - kowalstwo artystyczne - producent MetZink, World Metal, 25 marca 2019 (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mieczysław Knobloch: Metaloplastyka. Warszawa: Biuro Wydawnictw KDW, 1971.
- Sylwia Bednarek, Aneta Łukaszek-Sołek, Jan Sińczak, Piotr Skubisz: Metaloplastyka. Wybrane zagadnienia. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, 2011. ISBN 978-83-915612-7-0.