Metoda ułatwionej komunikacji

Metoda ułatwionej komunikacji (ułatwiona komunikacja, UK; ang. facilitated communication) – nie poparta naukowymi dowodami, krytykowana, metoda wsparcia osób z autyzmem w komunikowaniu się. Polega na podtrzymywaniu ręki, przedramienia lub ramienia przez osobę wspomagającą i pisaniu z wykorzystaniem klawiatury komputera lub specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji.

Historia

Metodę opracowała pod koniec lat 80. XX wieku Rosemery Crossley w Australii.

Opis stosowania metody

Osoba wspierająca przytrzymuje rękę, przedramię lub ramię osoby piszącej. Miejsce zależy od indywidualnych potrzeb.

Pisze się na komputerze wykorzystując standardową klawiaturę komputerową lub z wykorzystaniem specjalnej tablicy ułatwionej komunikacji. Znajdują się na niej wszystkie litery polskiego alfabetu oraz wybrane znaki interpunkcyjne. Możliwe jest też zastosowanie innych pomocy lub innych symboli.

Wykorzystanie

Metodę ułatwionej komunikacji stosuje się w pracy z osobami z autyzmem mającym problemy z komunikacją werbalną. Autyzmowi często towarzyszą problemy z planowaniem złożonych ruchów celowych - praksją, w przezwyciężeniu których pomaga kontakt fizyczny z inną osobą.

W Polsce metoda jest propagowana m.in. przez Fundację SYNAPSIS.

W 2021 roku po raz pierwszy w Polsce został obroniony doktorat przez niemówiącego autystę – Macieja Oksztulskiego. Korzystał on z komputera do pisania i pomocy matki do podtrzymywania ręki.

Krytyka

Metoda budzi duże kontrowersje, często przedstawiana jest jako pseudonaukowa:

• Nie ma dowodów, że UK wpływa na poprawę funkcjonowania osoby z autyzmem.
• Podważa się autorstwo tekstów tworzonych z wykorzystaniem UK. Rzekoma poprawa tłumaczona jest efektem nieświadomego działania osoby pomagającej (co jest skutkiem poddania się fenomenowi ideomotorycznemu). Ten sam efekt powoduje, że osoby korzystające z tablic Ouija wierzą, że ruch wskaźnika na planszy z literami jest spowodowany działaniem duchów. Przykładowe badania:
  • W eksperymencie Eberlin i in. (1993) wykorzystującym zaślepienie, umiejętności komunikacyjne osób niepełnosprawnych nie poprawiały się, jeśli osoby wspomagające nie znały pytań i treści zadań obrazkowych mierzących te umiejętności (pomiar wykonano po 20 sesjach treningowych UK).
  • W eksperymencie Smith i in. (1994), gdy wspomagający widział inne pytania niż osoba niewerbalna, prowadzenie ręki odtwarzało odpowiedzi na pytania widziane przez prowadzącego. Nie udało się odtworzyć efektu komunikacji niezależnej od prowadzącego.
• Podważany jest sens interpretacji tekstów powstałych w ten sposób. Zdarzało się, że na skutek błędnej interpretacji dochodziło nadużyć i przestępstw. Znane są przypadki bezpodstawnych oskarżeń członków rodziny o molestowanie seksualne, będących wynikiem błędnej interpretacji UK. Zdarzało się też, że to osoby niepełnosprawne były molestowane na podstawie rzekomej zgody na współżycie.
• Etyczne zastrzeżenia budzi stosowanie pozornie skutecznej metody, która może odbierać osobom niepełnosprawnym prawo do komunikacji.
• Zwraca się uwagę na często nienaukowe podejście zwolenników UK: niektórzy tłumaczyli jej skuteczność „ukrytymi umiejętnościami czytania i pisania” pacjentów, a nawet „telepatycznymi zdolnościami autystów” czy „boską interwencją”.

Zobacz też

• alternatywne i wspomagające metody komunikacji

Bibliografia

• Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Kontrowersje wokół ułatwionej komunikacji. W: Dorota Danielewicz, Ewa Pisula: Wybrane formy terapii i rehabilitacji osób z autyzmem. Wyd. 1. Kraków: Oficyna Wydawnicza "Implus", 2005, s. 207-224. ISBN 83-7308-586-6.