Michał Kazimierz Ogiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Michał Kazimierz Ogiński
Ilustracja
Anna Rosina Lisiewska, Portret księcia Michała Ogińskiego, 1755, Muzeum Historyczne w Sanoku
Herb
Oginiec
Rodzina

Ogińscy

Data urodzenia

1728 lub 1730 lub 1731

Data śmierci

1800

Ojciec

Józef Tadeusz Ogiński

Matka

Anna Korybut-Wiśniowiecka

Żona

Aleksandra Czartoryska

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów) Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Order Orła Czarnego (Prusy) Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego (Prusy)
Multimedia w Wikimedia Commons
Józef Pitschmann, Michał Kazimierz Ogiński, Muzeum Narodowe w Warszawie
Michał Kazimierz Ogiński

Michał Kazimierz Ogiński, książę herbu Oginiec (ur. 1728[1][2] lub 1730[3] lub 1731 w Warszawie[4], zm. 31 maja 1800 w Słonimie[2] lub Warszawie[4]) – generał lejtnant, hetman wielki litewski 1768 – 1793, wojewoda wileński od 1764, pisarz polny litewski od 1748, cześnik wielki litewski od 1744, konsyliarz Rady Nieustającej[5], starosta ryczywolski w 1771 roku[6]; kompozytor, pisarz, poeta i dramaturg, kuzyn Andrzeja Ignacego, który był ojcem kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Patent generała uzyskał w 1748 jako pisarz w litewskim wojsku. Był posłem powiatu pińskiego na sejm 1746 roku[7]. Poseł powiatu starodubowskiego na sejm 1748 roku[8]. W 1757 jako wolontariusz francuski walczył pod Hastenbeck, co stanowiło całość jego edukacji wojskowej. W 1761 poślubił wdowę Józefę Aleksandrę Sapiehę z Czartoryskich. W 1764 roku wojewoda wileński był jednym z kandydatów Rosji do tronu polskiego. Członek Komisji Wojskowej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1764 roku[9]. Był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku[10]. 23 października 1767 roku wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[11]. Od 1768 roku formalnie hetman. W 1771 przystąpił do Konfederacji Barskiej na Litwie, odniósł lokalny sukces pod Annopolem na Polesiu i nad rzeką Zelwą. 23 września 1771, na skutek braku doświadczenia wojskowego, został rozgromiony przez wojska rosyjskie pod wodzą Aleksandra Suworowa w bitwie pod Stołowiczami, a następnie udał się na emigrację.

Do 1776 roku przebywał w Wiedniu, Paryżu i innych miastach. Komponował i grał. Zasłynął jako muzyk. Pogodził się z królem i wrócił do łask, ale od armii trzymał się z dala. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[12]. Konsyliarz Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej w 1788 roku[13]. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[14]. W czasie Sejmu Czteroletniego należał do Stronnictwa Patriotycznego. We wrześniu 1789 roku wszedł w skład Deputacji do Formy Rządu, powołanej przez Sejm Czteroletni dla określenia ustroju Rzeczypospolitej[15]. Po upadku Konstytucji 3 maja, na znak protestu złożył buławę.

Typ oświeconego magnata. Doskonale gospodarował w swoich dobrach, wznosząc wiele fabryk i manufaktur. Prowadził rozległe prace melioracyjne (...osuszenie błot pińskich, poliskich, przez którą rozległość i ptak nie przeleciał, teraz milion rąk pracowitych wyżywić się może[16]) i agrotechniczne. W znacznej części z własnych środków zbudował trakt pińsko-wołyński (Jego to dzieło, usypana grobla przez błota pińskie i poliskie, przejazd kilkadziesiąt mil skróciła z Polski do Litwy, a ztąd łatwiejszy handel dwóm narodom podała[16]), w latach 1765–1783 Kanał Ogińskiego łączący Niemen z Dnieprem, a w latach 1775–1784 Kanał Dniepr-Bug (...złączenie Muchawca z Prypeciem rzek, a przez nie do morza bałtyckiego przez Wisłę, Bug, Muchawiec, z Muchawca przez Prypeć, Dniepr do czarnego morza...[16]).

Był europejskiej sławy muzykiem. Studiował grę skrzypcową u G.B. Viottiego. Grał na harfie i klarnecie. W 1765 roku na swoim dworze w Słonimie utworzył centrum kultury i sztuki: powołał operę, orkiestrę oraz szkołę kształcącą artystów i muzyków baletowych[17].

Udoskonalił mechanizm harfy, skomponował zbiór polonezów na skrzypce i fortepian; jak się przypuszcza wiele z polonezów powszechnie przypisywanych Michałowi Kleofasowi Ogińskiemu w rzeczywistości może być autorstwa Michała Kazimierza[18] (a być może to on nawet jest autorem popularnego poloneza a-moll nr 13 Pożegnanie Ojczyzny).

Utrzymywał teatr polski i włoski, założył drukarnię. Pisał bajki, wiersze, piosenki, tłumaczył z obcych języków. Był też jednym z dwóch polskich autorów Wielkiej Encyklopedii Francuskiej (obok Jana Szczepana Kurdwanowskiego), dla której opracował hasło „harfa”.

Główną siedzibą Ogińskiego było miasto Słonim, jednak książę często bywał w Pińsku, gdzie miał własny dwór. Ponadto w pobliżu, w miejscowości Telechany nad Kanałem Ogińskiego, funkcjonowała letnia rezydencja hetmana. Niedaleko Telechan znajdował się majątek Honoratyn, w którym mieszkała jego siostra, Honorata Ogińska. Po 1792 roku do pałacu w Honoratynie, w którym istniała niewielka sala teatralna, została przeniesiona ze Słonima szkoła baletowa. Wówczas do tego majątku z Warszawy często przyjeżdżał sam Michał Ogiński, który uczynił go swoją ostatnią rezydencją[17].

Ordery[edytuj | edytuj kod]

W 1755 odznaczony Orderem Orła Białego, a w 1765 Orderem św. Stanisława[19]. Od 1763 kawaler rosyjskich orderów św. Andrzeja Apostoła i św. Aleksandra Newskiego[20], a od 1791 pruskich Orderu Orła Czarnego[21] i Orderu Orła Czerwonego[22].

Epitafium[edytuj | edytuj kod]

Epitafium MICHAŁOWI KAZIMIERZOWI KNIAZIOWI Z KOZIELSKA OGIŃSKIEMU, HETMANOWI W.W.X. LIT. KTÓRY ZA OJCZYZNĘ WALCZYŁ, WIELE ZA NIĄ UCIERPIAŁ, A ZAWSZE JÉJ WIERNIE SŁUŻYŁ; PAMIĄTKĘ USZANOWANIA, ŻALU I WDZIĘCZNOŚCI, SŁUDZY DLA PANA POŁOŻYLI. ŻYŁ LAT 72, UMARŁ 1800 R. na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie w katakumbach nie wyjaśnia czy tu rzeczywiście pochowano Hetmana czy tablica ma znaczenie symboliczne – dla zachowania pamięci[2].

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Był autorem dzieł literackich wydanych pod pseudonimem Słonimski[23]:

  • Żarty dowcipne dla czytelnika z różnych autorów zebrane (red.) (1780)
  • Xiążka in Octavo majori (Zbiór bajek i wierszy rozmaitych) (1781)[24]
  • Powieści historyczne i moralne (1782)
  • Bayki i niebayki (1788)
  • Noc Jungia – poemat[25] (1788)

komedii:

oper[28]:

pieśni:

  • Do Temiry[34] – (1788)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN. Warszawa: PWN, 1962.
  2. ↑ a b c S. 204 i 205 (191 i 192), [w:] Kazimierz Władysław Wóycicki: Cmentarz Powązkowski pod Warszawą T.2. Warszawa: 1856, s. 264.
  3. ↑ Michał Kazimierz Ogiński (1730-1800) – hetman wirtuoz. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2013-12-20]. (pol.).
  4. ↑ a b Michał Kazimierz Ogiński, [w:] S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898). [dostęp 2010-02-03]. (pol.).tom 11 s45 (51).
  5. ↑ Aleksander Czaja, Między tronem, buławą i dworem petersburskim, Warszawa 1988, s. 435.
  6. ↑ Płata Woyska Y Chleb Zasłuzonych : To Iest Taryffy, Kwart, Hyberny, Pogłownego, Łanowego, Y inne przydatki dla wygody y ciekawości publiczney. Zebrane, y Do Druku Podane, 1771, s. 11.
  7. ↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.II. Dyaryusz sejmu z r.1746. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1912, s. 241.
  8. ↑ Dyaryusze sejmowe z wieku XVIII.T.I. Dyaryusz sejmu z r.1748. Diaria comitiorum Poloniae saeculi XVIII i Diarium comitiorum anni 1748 wydał Władysław Konopczyński, Warszawa 1911, s. 304.
  9. ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 170.
  10. ↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 226.
  11. ↑ Volumina Legum t. VII, Sankt Petersburg 1860, s. 244-248.
  12. ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
  13. ↑ Kalendarzyk Polityczny Na Rok Przestępny 1788, Warszawa 1788, [b.n.s]
  14. ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792...., Warszawa 1791, s. 310.
  15. ↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 107-108.
  16. ↑ a b c Ewaryst Andrzej Kuropatnicki: "Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi", Przemyśl 1786, s. 463
  17. ↑ a b Aleksander Iljin: Nowy start kulturalny w Pińsku pod rządami Michała Ogińskiego i Mateusza Butrymowicza [w:] "Echa Polesia", 26 kwietnia 2022 [1]
  18. ↑

    „...szczególnie zaś znał doskonale muzykę i komponował rozmaite utwory, pomiędzy któremi (sic!) mają być owe sławne polonezy, znane pod nazwiskiem polonezów Ogińskiego, ...przynajmniej pierwsze z czternastu, noszące na sobie starszą cechę są zapewne jego utworami; późniejsze zaś nowszego charakteru mogą być płodami jego synowca Michała Kleofasa, któremu wszystkie są przyznawane...”

    hasło: „Michał Kazimierz Ogiński”, [w:] S. Orgelbranda Encyklopedia Powszechna (1898) tom 11 str. 45(51)
  19. ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006 s. 177.
  20. ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008, s. 185.
  21. ↑ Handbuch über den Königlich Preußischen Hof und Staat. Berlin: 1796, s. 24
  22. ↑ Handbuch über den Königlich Preußischen Hof und Staat. Berlin: 1800, s. 22
  23. ↑ Feliks Bentkowski: Historya literatury polskiey: wystawiona w spisie dzieł drukiem..., Tom 1. Warszawa, Wilno: 1814. s. 693.
  24. ↑ a b Przypisywana także Michałowi Kleofasowi Ogińskiemu [za:] Karol Estreicher: Bibliografia Staropolska tom XXIII. s. 293.
  25. ↑ Bayki i niebayki, cz. 2 s. 9-90.
  26. ↑ Coup d’oeil sur la littérature dramatique en Pologne. Barbara Radziwill, tragédie d’Aloïse Zélinski. Glinski, tragédie de François Wenzyk. Vanda, tragédie par Julien Niemcowitz. La fête du jour de nom, comédie par le comte M. Oginsky. Les coups du sort, comédie par A. Mowinsky. Le congé des ambassadeurs grecs, par Jean Kochanowski. Chefs-d’oeuvre des théâtres étrangers. XXIIIe livraison. Paris: Ladvocat, 1823, s. 550. OCLC 469197356. (fr.).
  27. ↑ Chefs-d’oeuvre des théâtres étrangers. XXIIIe livraison. Paris: Ladvocat, 1823, s. 550. OCLC 469197356. (fr.). s. 289-291 notatka tłumacza o sztuce „La fête du jour de nom” Gustave de Baera.
  28. ↑ Opera Composers: O. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
  29. ↑ Igor Bełza: OGIŃSKI Michał Kazimierz. Encyklopedia Muzyki PWN. [dostęp 2010-02-08]. (pol.). – nie występuje w: Opera Composers: O. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
  30. ↑ Tytuł autora w „Bayki i niebayki” s. 85 (91) do 119 (125).
  31. ↑ Cyganie – libretto opery, [w:] Franciszek Dionizy Kniaźnin: Dzieła Franciszka Dionizego Kniaźnina. T. 5. Lipsk: Breitkopf et Haertel, 1837, s. 248. OCLC 292152863., s. 191-248.
  32. ↑ Franciszek Dionizy Kniaźnin: Dzieła Franciszka Dionizego Kniaźnina. T. 5. Warszawa: 1828, s. 230. OCLC 69508494.
  33. ↑ W „Bayki i niebayki” s. 120 (126) do 166 (172).
  34. ↑ W „Bayki i niebayki” s. 171 (177) do 182.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • H.P. Kosk, Generalicja polska, t. 2 wyd.: Oficyna Wydawnicza „Ajaks” Pruszków 2001.
  • Encyklopedyczny słownik sławnych Polaków, Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam” Warszawa 1996

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Hetmani wielcy litewscy

* hetman najwyższy litewski

Polska muzyka klasycyzmu
Kompozytorzy
Teoretycy
Ważniejsze opery
Budowniczowie instrumentów
Obcokrajowcy działający
w Polsce
Zobacz też
Inne sztuki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michał_Kazimierz_Ogiński&oldid=72324425”