Michał I Rumuński
Król Rumunii | |
Okres |
od 1927 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | |
Król Rumunii | |
Okres |
od 1940 |
Poprzednik | |
Następca | |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data i miejsce urodzenia |
25 października 1921 |
Data i miejsce śmierci |
5 grudnia 2017 |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci |
Małgorzata |
Odznaczenia | |
Michał I[1][2], właśc. rum. Mihai I (ur. 25 października 1921 w Sinai, zm. 5 grudnia 2017 w Aubonne w Szwajcarii[3]) – ostatni król Rumunii w latach 1927–1930 i 1940–1947. Syn Karola II i księżnej Heleny z dynastii Hohenzollern-Sigmaringen. Był następcą Ferdynanda I. W sierpniu 1944 obalił dyktaturę Iona Antonescu. W grudniu 1947 pod naciskiem ZSRR abdykował i wyemigrował do Szwajcarii.
Życiorys
20 lipca 1927 małoletni Michał I objął tron po śmierci króla Ferdynanda. 8 czerwca 1930, z inicjatywy grupy polityków niezadowolonych z regencji, do kraju powrócił ojciec Michała I – Karol II.
Od 1940 roku dyktatorem Rumunii był Ion Antonescu, który zdecydował o przystąpieniu do sojuszu z III Rzeszą. Karol II został odsunięty od władzy, a król Michał (wówczas 19-letni) ponownie został proklamowany królem. Po zwycięstwie Armii Czerwonej nad 4 Armią rumuńską, król Michał próbował przekonać Antonescu do ogłoszenia zawieszenia broni.
Zamach stanu
W związku z odmową dyktatora 23 sierpnia 1944 roku doszło do zamachu stanu zorganizowanego przez Blok Narodowo-Demokratyczny, paramilitarne skrzydło komunistów i część armii rumuńskiej, w wyniku którego aresztowano Antonescu i członków jego rządu. Sformowany przez króla rząd wydał rozkaz przerwania walk z Armią Czerwoną, a gen. Antonescu został wydany ZSRR. Król Michał I ogłosił zerwanie sojuszu z Niemcami i wypowiedział im wojnę, stając tym samym po stronie aliantów.
W ciągu kilku kolejnych dni wojska radzieckie opanowały dużą część Rumunii, łącznie z Bukaresztem (cały kraj opanowany został do końca października). W dniu 13 września podpisany został oficjalny układ rozejmowy z ZSRR, który pozwalał wojskom radzieckim oficjalnie stacjonować w Rumunii i dawał im faktyczną kontrolę nad krajem, a Rumunię zobowiązywał do zbrojnego udziału w wojnie przeciwko Niemcom. Postanowiono też o powrocie do granic z 1940 roku (o ponownym włączeniu do ZSRR Besarabii i północnej Bukowiny oraz o odzyskaniu przez Rumunię od Węgier północnego Siedmiogrodu).
Za postawę w 1944 roku pod koniec wojny prezydent USA Harry Truman odznaczył Michała I orderem Legion of Merit najwyższego stopnia (Chief Commander).
Przejęcie władzy przez komunistów i emigracja
W marcu 1945 nacisk ZSRR (do Bukaresztu przyjechał Andriej Wyszynski) zmusił Michała do powołania rządu Petru Grozy, zdominowanego faktycznie przez Rumuńską Partię Komunistyczną (PCR). W lipcu tego samego roku Józef Stalin nadał Michałowi sowiecki Order Zwycięstwa za osobistą odwagę, jaką król wykazał się w trakcie obalenia Antonescu, za zaprzestanie wojny przeciwko wojskom sprzymierzonym i za wydanie rozkazu wstrzymania ognia. Od sierpnia 1945 do stycznia 1946 miał miejsce tzw. strajk królewski – Michał podjął bezskuteczną próbę przeciwstawienia się komunistycznemu rządowi Petra Grozy, odmawiając podpisywania dekretów.
30 grudnia 1947 król Michał I został zmuszony do abdykacji (w razie odmowy komuniści zagrozili mu zabiciem kilkuset studentów o prokrólewskich sympatiach aresztowanych podczas protestów), a 3 stycznia 1948 do emigracji[4].
Był ostatnim żyjącym kawalerem Orderu Zwycięstwa.
Na emigracji Michał żył w Wielkiej Brytanii i Szwajcarii, w tym czasie wygłaszał orędzia na antenie rumuńskiej sekcji Radia Wolna Europa[5].
Powrót do kraju
Po 1989 roku, kiedy Michał I próbował wrócić do kraju. Raz został zatrzymany na lotnisku, potem udało mu się wyjechać poza Bukareszt, ale po kilku kilometrach zatrzymała go policja i zmusiła do wyjazdu. W 1992 nowy rząd Rumunii zezwolił w końcu Michałowi I na przyjazd do Rumunii, jednak przestraszony jego entuzjastycznym przyjęciem (ponad milion mieszkańców Bukaresztu wyszło na ulice, aby zobaczyć króla), zabronił mu wstępu do kraju na kolejne 5 lat. W 1997 nowym prezydentem Rumunii został Emil Constantinescu i powtórnie przyznał Michałowi I rumuńskie obywatelstwo. Michał I otrzymał również wszystkie uprawnienia byłej głowy państwa i był w kraju oficjalnie tytułowany królem. Przysługiwała mu m.in. ochrona i pensja byłej głowy państwa. Byłemu monarsze zwrócono również kilka rezydencji monarszych[6]. Zwracając Michałowi obywatelstwo władze zwróciły się do niego z prośbą, by lobbował na europejskich dworach za przyjęciem Rumunii do NATO i UE, co były król sumiennie realizował[5].
W 2001 r. rząd nadał mu na mocy ustawy status byłej głowy państwa, przyznał jako rezydencję jeden z byłych pałaców królewskich, zaprosił do osiedlenia w kraju i zwrócił mu w ramach reprywatyzacji dwa pałace, które były prywatną własnością rodziny królewskiej. Michał i jego rodzina zaangażowali się aktywnie w życie społeczne i kulturalne Rumunii[5].
Król spędzał swój czas w Aubonne, małej szwajcarskiej wiosce nad jeziorem Leman, ale od kilku lat mieszkał też w swojej rezydencji w zachodniej Rumunii (w Săvârşin, zamku kupionym przez rodzinę królewską w 1943 roku). Rodzina królewska korzysta także z prywatności zapewnionej przez Pałac Elżbiety, posiadłość w zielonym obszarze na północ od Bukaresztu, udostępnionym rodzinie królewskiej przez władze Rumunii. Tutaj właśnie, na pierwszym piętrze pałacu, król Michał zmuszony został do abdykacji 30 grudnia 1947 roku[7].
30 grudnia 2007 roku ogłosił akt o nazwie „Fundamentalne prawa Rodziny Królewskiej Rumunii”, w którym uznał za spadkobierczynię praw do korony rumuńskiej swoją najstarszą córkę Małgorzatę. Dotychczasowe prawo sukcesyjne nie dopuszczało do dziedziczenia tronu przez kobiety, tym samym zaznaczył, że w razie restauracji monarchii należy znieść prawo salickie w zakresie dziedziczenia tronu. Zmiana zasad dziedziczenia ma prywatny charakter. Zgodnym z ostatnim prawem sukcesyjnym obowiązującym przed zniesieniem monarchii rumuńskiej, następcą praw do tronu rumuńskiego, jest Karol Fryderyk, książę Hohenzollern, głowa rodu Hohenzollern-Sigmarinen (ur. 20 kwietnia 1952)[8].
25 października 2011 r. Michał wygłosił przed połączonymi izbami parlamentu orędzie, w którym wezwał do uczciwości w życiu politycznym[5].
Małżeństwo i potomstwo
W listopadzie 1947 roku Michał wyjechał do Londynu na ślub królowej Elżbiety II i tam poznał księżniczkę Annę Parmeńską, swoją przyszłą żonę. Nie uzyskali papieskiej dyspensy i dlatego 10 czerwca 1948 roku w Atenach pobrali się w obrządku prawosławnym. Ślub ten uważany był za nieważny przez Kościół katolicki, dlatego 9 listopada 1966 roku w Monako para wzięła ślub w obrządku katolickim. Urodziło się im 5 córek:
- Małgorzata (ur. 1949), żona Radu Dudy, który w 2007 otrzymał tytuł księcia Rumunii;
- Helena (Elena) (ur. 1950), żona (1) Robina Medforth-Millsa, (2) Alexandra Philipsa Nixon McAteer. Księżniczka Helena jest matką Nicholasa Michaela de Roumanie-Medforth-Mills (ur. 1 kwietnia 1985) oraz Elisabety Kariny de Roumanie-Medforth-Mills (ur. 1989);
- Irena (Irina, ur. 1953) – w 1983 poślubiła Johna Kreugera, z którym rozwiodła się w 2003 r., ponownie wyszła za mąż za Johna Wesleya Walkera. Irena ma dwójkę dzieci: Michaela Torstena de Roumanie-Kreuger (ur. 1985) i Angelikę Margaretę Biankę de Roumanie-Kreuger (ur. 1986), która poślubiła Richarda Roberta Knighta;
- Zofia (Sofia, ur. 1957) – w 1998 r. poślubiła Alaina Michela Léonce Biarneix de Laufenborg, rozwód nastąpił w 2002 r.; jedna córka Elisabeth-Maria Bianca Elena Biarneix de Laufenborg (ur. 1999);
- Maria (ur. 1964) – w 1995 r., wbrew woli ojca, poślubiła Polaka Casimira/Kazimierza Mystkowskiego (ur. 13 września 1958 we wsi Las-Toczyłowo k. Łomży). Para rozwiodła się w grudniu 2003 roku.
Odznaczenia
- Rumuńskie
- Wielki Mistrz Orderu Karola I[9]
- Wielki Mistrz Orderu Wiernej Służby[9]
- Wielki Mistrz Orderu Korony Rumunii[9]
- Wielki Mistrz Orderu Gwiazdy Rumunii[9]
- Order Michała Walecznego
- Order Ferdynanda I
- Zagraniczne
- Order Domowy Książęcy Hohenzollernów (Hohenzollern-Sigmaringen)[10]
- Krzyż Wielki Królewskiego Orderu Wiktoriańskiego (Wielka Brytania)[9]
- Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia)[9]
- Krzyż Wielki Orderu Legii Honorowej (Francja)[9]
- Krzyż Wielki Orderu Zbawiciela (Grecja)[9]
- Łańcuch Orderu Jerzego I (Grecja)[11]
- Order Annuncjaty (Włochy)[9]
- Order Orła Białego (Polska, 1937)[12][13]
- Łańcuch Orderu Białej Róży (Finlandia, 1942)[14]
- Wielki Komandor Legii Zasługi (USA)
- Order Zwycięstwa (ZSRR)
Przypisy
- ↑ Małgorzata Willaume, Rumunia, Trio, 2004, s. 183.
- ↑ Hasło: „Michał I” w internetowej wersji encyklopedii PWN.
- ↑ Ostatni król Rumunii nie żyje. Zmarł w wieku 96 lat
- ↑ Bogumił Luft , Od abdykacji Michała I minęło 70 lat, ale większość Rumunów żegnała go jak monarchę [online], 17 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-30] (pol.).
- ↑ a b c d Bogumił Luft , Od abdykacji Michała I minęło 70 lat, ale większość Rumunów żegnała go jak monarchę [online], 17 grudnia 2017 [dostęp 2017-12-30] (pol.).
- ↑ Czy Rumuni tęsknią za monarchią.
- ↑ Spojrzenie na rumuńską monarchię.
- ↑ Tekst Fundamentalnego Prawa Rodziny Królewskiej Rumunii z 2007 roku.
- ↑ a b c d e f g h i The International Who’s Who 2004. Wyd. 67. Londyn-Nowy Jork: Europa Publications, 2003, s. 1132.
- ↑ Michael I of Romania.
- ↑ King Michael/Mihai I of Romania & Princess Anne of Bourbon-Parma.
- ↑ Ks. Michał rumuński odznaczony Orderem Orła Białego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 115 z 26 maja 1937.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 305.
- ↑ Valkoisen Ruusun suurristi ketjuineen myönnetty 115 ulkomaalaiselle vaikuttajalle.
- Dynastia Hohenzollern-Sigmaringen
- Odznaczeni Królewskim Orderem Wiktoriańskim
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Legii Honorowej
- Odznaczeni Legią Zasługi
- Odznaczeni Orderem Annuncjaty
- Odznaczeni Orderem Białej Róży Finlandii
- Odznaczeni Orderem Ferdynanda I
- Odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Odznaczeni Orderem Hohenzollernów
- Odznaczeni Orderem Jerzego I
- Odznaczeni Orderem Karola I
- Odznaczeni Orderem Korony Rumunii
- Odznaczeni Orderem Leopolda (Belgia)
- Odznaczeni Orderem Michała Walecznego
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Orderem Wiernej Służby (Rumunia)
- Odznaczeni Orderem Zasługi (Rumunia)
- Odznaczeni Orderem Zbawiciela
- Odznaczeni Orderem Zwycięstwa
- Władcy, którzy abdykowali
- Władcy Rumunii
- Urodzeni w 1921
- Zmarli w 2017