Micheil Cziaureli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Micheil Cziaureli
Ilustracja
Prawdziwe imię i nazwisko

gruz. მიხეილ ჭიაურელი
ros. Михаил Едишерович Чиаурели

Data i miejsce urodzenia

25 stycznia?/6 lutego 1894
Tyflis

Data i miejsce śmierci

31 października 1974
Tbilisi

Zawód

aktor, reżyser i scenarzysta filmowy

Współmałżonek

Weriko Andżaparidze

Lata aktywności

1921–1973

Odznaczenia
Ludowy Artysta ZSRR Nagroda Stalinowska Nagroda Stalinowska Nagroda Stalinowska Nagroda Stalinowska Nagroda Stalinowska
Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Pracy Order Czerwonej Gwiazdy Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”

Micheil Cziaureli (gruz. მიხეილ ჭიაურელი; ros. Михаил Едишерович Чиаурели; Michaił Jediszerowicz Cziaureli; ur. 25 stycznia?/6 lutego 1894 w Tyflisie, zm. 31 października 1974 tamże) – radziecki reżyser filmowy i teatralny, aktor i scenarzysta gruzińskiego pochodzenia. Poprzez swoje socrealistyczne filmy z lat 40. i 50. XX w. uważany obecnie za największego apologetę Józefa Stalina[1][2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Micheil Cziaureli urodził się w stolicy Gruzji Tyflisie (ob. Tbilisi) w 1894 roku na terytorium ówczesnego Imperium Rosyjskiego. W 1912 roku ukończył Tyfliska Szkołę Malarstwa i Rzeźby. Od 1915 roku pracował jako aktor, reżyser i scenograf teatrów w Tyflisie, Kutaisi i Batumi. W 1921 roku uczestniczył w tworzeniu Rewolucyjnego Teatru Satyry działającego przy ROSTA. W okresie tym zadebiutował jako aktor – wystąpił w dwóch filmach Iwana Pieriestianiniego: Arsen Dżordżiaszwili (1921) i Twierdza suramska (1922). W latach 1922–1924 przebywał w Niemczech gdzie studiował rzeźbę. 1924–1926 tworzył jako rzeźbiarz w rodzinnym Tyflisie. Zyskał wtedy sławę jako autor pierwszego w Gruzji popiersia Lenina[1]. 1926–1928 – aktor i reżyser teatrów działających przy Proletkultcie oraz ponownie aktor filmowy. 1926–1941 – reżyser i kierownik artystyczny Gruzińskiego Teatru Operetki imienia Wasilija Abaszydzego. Od 1928 roku reżyser, a od 1940 kierownik artystyczny Goskinoproma Gruzji (przemianowanej następnie na „Gruzja-Film”) – państwowej wytwórni filmowej Radzieckiej Gruzji.

W roli reżysera zadebiutował w 1928 wespół z Jefimem Dziganem rewolucyjnym dramatem pt. Pierwszy kornet Strieszniew. Od tego momentu aż do połowy lat 30. konsekwentnie reżyserował probolszewickie filmy. Był scenarzystą pierwszego gruzińskiego filmu dźwiękowego – Ostatnia maskarada z 1934 roku[2]. W 1937 roku kolejnym rewolucyjno-historycznym dramatem pt. Arsen zwrócił na siebie uwagę dyktatora Stalina. Nie bez znaczenia był tu fakt, że podobnie jak satrapa pochodził z Gruzji[1]. Rok później (1938) wyreżyserował dramat rewolucyjny o „rewolucji październikowej” pt. Wielka łuna, gdzie po raz pierwszy wyolbrzymił rolę Stalina w opisywanych wydarzeniach. W roli dyktatora obsadził Micheila Gelowaniego (później najbardziej znanego odtwórcę ról Stalina w kinie radzieckim). Film bardzo spodobał się Stalinowi – Cziaureliego uhonorowano dwiema Nagrodami Stalinowskimi I-ego stopnia za dotychczasowy dorobek filmowy. W sumie, w późniejszych latach, otrzymał ich pięć. W 1946 roku Cziaureli wyreżyserował Przysięgę – kolejny socrealistyczny obraz, który przedstawiał Józefa Stalina jako jedynego, prawowitego spadkobiercę idei Lenina. Film ten przyniósł Cziaureliemu międzynarodową sławę, bowiem na MFF w Wenecji otrzymał najwyższe wyróżnienie – Złoty Medal[1]. W ZSRR stał się niekwestionowanym numerem jeden pośród twórców filmowych. Jego pozycję ugruntowały Upadek Berlina z 1949 i Niezapomniany rok 1919 z 1952. 1946–1955 reżyser studia filmowego „Mosfilm”.

Po śmierci Stalina stracił na znaczeniu. W 1955 został przeniesiony do najmłodszej i mało znaczącej w ZSRR Swierdłowskiej Wytwórni Filmowej, gdzie jako reżyser pracował do 1957. Nie zrealizował tam jednak żadnego filmu. W 1957 roku powrócił do „Gruzja-Film”, gdzie wyreżyserował swoje cztery ostatnie obrazy fabularne. Nie cieszyły się one jednak dużą popularnością, a jeden z nich „Generał i stokrotki” z 1964, zwrócił koszty produkcji zaledwie w 30 procentach[2]. Jego ostatnimi dziełami były filmy animowane, których w sumie wyreżyserował lub współwyreżyserował w latach 1968–1973 osiem.

Wykładowca szkoły filmowej w Tbilisi i WGIK.

Deputowany Rady Najwyższej ZSRR I, II i III kadencji (1937–1954).

Pochowany na Panteonie Mtacminda w Tbilisi.

Wybrana filmografia[edytuj | edytuj kod]

  • 1921 – Arsen Dżordżiaszwili – Arsen Dżordżiaszwili
  • 1922 – Twierdza suramska – Osman
  • 1928 – Pierwszy kornet Strieszniew – reżyser
  • 1934 – Ostatnia maskarada – reżyser
  • 1937 – Arsen – reżyser
  • 1938 – Wielka łuna – reżyser
  • 1943 – Gieorgij Saakadze – reżyser
  • 1946 – Przysięga – reżyser, scenarzysta
  • 1949 – Upadek Berlina – reżyser, scenarzysta
  • 1952 – Niezapomniany rok 1919 – reżyser, scenarzysta
  • 1957 – Wdowa Otarowa – reżyser
  • 1964 – Generał i stokrotki – reżyser

Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Życie osobiste[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d Sebastian Chosiński: Kino totalitarne: Bóg Ojciec Stalin i Matka Boska Warwara. [w:] Esensja. Magazyn Kultury popularnej [on-line]. 2009-07-01. [dostęp 2013-06-24]. (pol.).
  2. a b c Jewgienij Pieriemyszlew: Cziaureli, Michaił Jediszerowicz. [w:] Goworit Moskwa [on-line]. [dostęp 2013-06-24]. (ros.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]