Mirzə Şəfi Vazeh
Mirzə Şəfi Vazeh[1] (ur. 1794 w Gandży, zm. 1852 w Tbilisi) – azerski poeta piszący po azersku i persku[2], kontynuujący tradycję poezji azerskiej z XIV wieku.
Jego utwory były tłumaczone na wiele języków europejskich[3], a muzykę do nich komponowali m.in. Wilhelm Czerwiński[4], Robert Franz[5], Anton Rubinstein[6], Karol Szymanowski[7], Władysław Tarnowski[8].
Rodzina i młodość[edytuj | edytuj kod]
Jego dziadek Məhəmməd Şəfi był arystokratą, a ojciec Kərbəlayi Sadıq był architektem, który zaprojektował pałac Dżawad-chana, ostatniego władcy chanatu gandżyjskiego. Edukację odebrał w medresie w Gandży, głównie w zakresie języków arabskiego, perskiego i kaligrafii.
Po śmierci rodziców i brata porzucił szkołę, po części ze względu na sposób kształcenia. Następnie pracował jako kopista, wykorzystując swój talent i wyszkolenie w kaligrafii, a później był sekretarzem i dozorującym w rezydencji córki Dżawad-chana.
Działalność literacka[edytuj | edytuj kod]
W 1840 Vazeh przeniósł się do Tbilisi gdzie, z pomocą swego wychowawcy ze szkoły, którym był Mirzə Fətəli Axundov, otrzymał posadę nauczyciela w szkole dla chłopców. W Tbilisi Vazeh poświęcał czas pisaniu.
W 1844 roku założył literackie stowarzyszenie „Divani-hikmət”, które zrzeszyło wielu wybitnych Azerów, Rosjan i innych cudzoziemskich intelektualistów mieszkających w Tbilisi, m.in. Friedricha Martina von Bodenstedta, niemieckiego poetę i podróżnika, który stał się przyjacielem Vazeha i jego uczniem.
Vazeh rzadko spisywał swoje wiersze a większość z nich spisali i przetłumaczyli jego przyjaciele przy okazji spotkań z nim. Von Bodenstedt był jednym z głównych tłumaczy Vazeha na niemiecki, po powrocie do Niemiec, w 1851 roku opublikował tomik „Die Lieder des Mirza-Schaffy”[9]. Książka stała się popularna, była wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na inne języki. Jednakże po śmierci Vazeha w 1852 roku Friedrich von Bodenstedt zaprzeczył autorstwu Vazeha, twierdząc, że były to jego własne wiersze i przedstawił je jako napisane przez Vazeha tylko po to, aby ich egzotyczne pochodzenie przyciągnęło czytelników.
Wiersze Vazeha, które zostały przetłumaczone i opublikowane w Europie w XIX wieku zwróciły na niego uwagę w Azerbejdżanie, gdzie był popularny zwłaszcza w początku XX wieku. Filolodzy azerscy Salman Mümtaz i H. Həmidzadə odegrali kluczową rolę w zebraniu i publikowaniu oryginalnych wierszy Vazeha, które zachowały się do dziś.
W swych poezjach Vazeh chwali radości życia i mądrości i dobroć człowieka[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W polskiej literaturze często zapisywany jako Mirza Szafi Wazech.
- ↑ Hamid Algar „ḎU’L-LESĀNAYN, Encyclopædia Iranica.”, dostęp online od 1 V 2011.
- ↑ Tłumaczono poezje, które napisał Mirzə Şəfi Vazeh przede wszystkim na niemiecki i z niego zwykle na inne języki: angielski, arabski, czeski duński, francuski, grecki, hebrajski, hiszpański, litewski, łacinę, niderlandzki, polski („Piosenki Mirzy-Szafii: z Fryderyka Bodenstedta” spolszczone przez Mieczysława Działoszyca Rudakowskiego, wyd. T. Nasiorowski, Warszawa, 1888, Biblioteka Narodowa, sygnatura I 154.450), portugalski, rosyjski (tłumaczenia na rosyjski dokonał Piotr Czajkowski), rumuński, szwedzki, węgierski, włoski.
- ↑ „Gesänge und Lieder: für eine Singstimme mit Begleitung des Pianoforte”, zawierające „Mein Herz schmückt sich mit dir” Vazeha, wyd. C. Haslinger, Biblioteka Narodowa, sygnatura Mus.III.72.683 Cim. i mikrifilm z niej: mf. 55569.
- ↑ Zbiory pieśni Roberta Franza zawierające utwory Vazeha w katalogu WorldCat. W „Aus Osten”, Op.42 pieśni: No.2 – Die helle Sonne leuchtet (The cheerful sunbeams glisten) oraz No.5 – Es hat die Rose sich beklagt (Oh! why so soon, the rose complained)i No.6 – Wenn der Frühling auf die Berge steigt (When the spring blooms on the mountains high) są dostępne na stronie:IMSLP/Petrucci Music Library.
- ↑ Anton Rubinstein z 12 pieśni Mirza-Schaffy, Op.34: No. 1. „Nicht mit Engeln in blauen Himmelszelt” „(Зулейка = Zuleika)” i No. 9. „Gelb rollt mir zu Füssen” na IMSLP / Petrucci Music Library., to ostatnie także w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, sygnatura Mus.III.146.533.
- ↑ Zulejka: op. 13 nr 4: na głos i fortepian Karola Szymanowskiego do słów F. Bodenstedt’a, w przekł. S. Barącza, Biblioteka Narodowa w Warszawie, sygnatury: Mus.III.66.118 i Mus.III.66.119.
- ↑ Władysław Tarnowski – pieśń do tłumaczenia niemieckiego, pt. „Neig o schöne Knospe.”, skomponowana do śpiewu z towarzyszeniem fortepianu; i zadedykowana pannie L. Ramann, Wiedeń, wydawca: J. Gutmann (jeden z egzemplarzy zachował się w zbiorach Österreichischen Nationalbibliothek w Wiedniu, sygnatura: – MS4339-4°. 17,26 Mus..).
- ↑ a b „Die Lieder des Mirza-Schaffy” Friedricha Martina von Bodenstedta w Google Books.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Tłumaczenia wierszy Vazeha na polski są dostępne na portalu Ogród Petenery.
- Poezje Vazeha i o nim w katalogu WorldCat
- Katalog Biblioteki Narodowej w Warszawie podaje, że w jej zbiorach znajdują się prócz druków muzycznych dwa tomiki poezji, oba w tłumaczeniu Fr. von Bodenstedta: „Die Lieder des Mirza-Schaffy”, wyd. R. V. Decker, Berlin, 1878. i „Aus dem Nachlasse des Mirza Schaffy: neues Liederbuch”, wyd. F.A. Brockhaus, Lipsk, 1884.