Mirzec
51°07′35″N 21°03′00″E/51,126389 21,050000| wieś | |
 Urząd gminy w Mircu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
2184[2] |
| Strefa numeracyjna |
41 |
| Kod pocztowy |
27-220[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TST |
| SIMC |
0252747[4] |
Położenie na mapie gminy Mirzec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu starachowickiego  | |
| 51°07′35″N 21°03′00″E/51,126389 21,050000[1]
| |
Mirzec – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, w gminie Mirzec, której jest siedzibą[4][5].
Prywatna wieś duchowna Mierc, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[6]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mirzec. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kieleckim.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Leonarda[7].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0252753 | Mirzec-Czerwona | część wsi |
| 0252760 | Mirzec-Korzonek | część wsi |
| 0252776 | Mirzec-Majorat | część wsi |
| 0252782 | Mirzec-Malcówki | część wsi |
| 0252807 | Mirzec-Ogrody | część wsi |
| 0252813 | Mirzec-Podborki | część wsi |
| 0252820 | Mirzec-Poddąbrowa | część wsi |
| 0252836 | Mirzec-Podkowalów | część wsi |
| 0252799 | Mirzec-Poduchowne | część wsi |
| 0252842 | Mirzec Stary | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Mirzec datowany jest już w wieku XII, wówczas był własnością biskupów krakowskich, co najmniej część wsi została nadana klasztorowi wąchockiemu stanowiąc jego pierwotne uposażenie co zapisano w dokumencie fundacyjnym biskupa Gedki[8].
W 1827 r. była to wieś duchowna, która miała 67 domów, 449 mieszkańców. W roku 1885 liczyła 76 domów, 498 mieszkańców. Ponadto była to osada leśna, osada młyńska w powiecie iłżeckim. Także na terenie wsi Mirzec znajdowało się 563 mórg ziemi włościańskiej, 463 mórg ziemi dworskiej. Osada młyńska rządowa miała 1 dom i 11 mórg. Osada leśna miała 1 dom i 15 mórg ziemi, które należały do towarzystwa zakładów starachowickich. Wieś w 1885 roku należała do parafii Mirzec, która należała do dekanatu iłżeckiego.
W Mircu urodził się poseł na Sejm, wicemarszałek Sejmu, Jan Dębski.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- modrzewiowy dwór rodziny Prendowskich z XIX wieku, z pozostałościami parku, w którym działał do 1981 r. dom dziecka, a obecnie funkcjonuje sala bankietowa,
- kościół parafialny pod wezwaniem św. Leonarda wzniesiony w latach 1844-1850, z pochodzącym z XV wieku obrazem św. Leonarda (nr rej.: A.805 z 6. 09.1971)[9],
- murowana kapliczka z 1859 roku, przy drodze do Tychowa,
- drewniana kapliczka św. Jana Nepomucena z XIX wieku (nr rej.: A.806 z 28.01.1959)[9],
- cmentarz parafialny z nagrobkami pochodzącymi z XIX wieku.
-
Kościół pw. św. Leonarda -
Urząd gminy w Mircu -
Mirzec 300 letni dąb
II wojna światowa i czas okupacji[edytuj | edytuj kod]
- Stützpunkt w Mircu 1942-1944
Placówka policji niemieckiej w Mircu działała w okresie od jesieni 1942 r. do lipca 1944 roku Liczebność Stützpunktu w Mircu wahała się przeciętnie w granicach około 30 - 32 policjantów, a więc w przybliżeniu odpowiadała wielkości plutonu[10]. Rekrutowała się z pododdziałów III batalionu 17. pułku policji SS (III/SS. Pol. 17).
Latem 1943 r., w okresie szczytowym terroru w dystrykcie radomskim, do walki z partyzantką i w celu ochrony akcji kontyngentowej użyte zostały formacje SS z okupowanych krajów Europy Zachodniej.
| Miejscowość | Stan osobowy | Formacja policyjna | Uzbrojenie i wyposażenie |
|---|---|---|---|
| III i IV kwartał 1943 r. | |||
| Mirzec | 40 | III/SS Pol. | 17 1 ckm, 2 rkm, pistolety maszynowe (dwa pm),karabinki i granaty; rowery, samochód ciężarowy |
| Sienno | 51 | III/SS Pol. 17 | 3 ckm, 2 rkm i kilka pm |
| Ciepielów | 47 | III/SS Pol.17,7 kompania II,SS Pol. | 3 ckm, 2 rkm i kilka pm |
| Tarłów | 24 | 10. kompania III/SS Pol. 17 | 1 ckm, 2 pm |
| I i II kwartał 1944 r. | |||
| Mirzec | 31 | III/SS Pol.17 | 1 ckm, 2 rkm, kilka pm, karabinki i granaty |
| Sienno | 31 | III/SS Pol.17 | 1 ckm i 3 pm |
| Ciepielów | 25 | III/SS Pol.17 | 1 ckm i 2 pm |
| Tarłów | 24 | 10 kompania III/SS Pol.17 | 1 km, 2 pm, samochody |
Policjanci z Mirca nie dysponowali własnym aresztem, ale korzystali z aresztu policji „granatowej”. Areszt ten składał się z dwóch pomieszczeń, znajdujących się na parterze budynku urzędu gminnego dokąd przeniesieni zostali polscy policjanci z Mirca po ostrzelaniu ich rodzimej placówki w 1941 roku. Obszar na jakim działali żandarmi niemieccy obejmował taki sam teren, jak w przypadku policji „granatowej”,a mianowicie: Mirzec, Skarżysko Kościelne, Skarżysko Książęce, Świerczek, Zbijów, Gadka, Lipowe Pole, Podosiny, Skarbowe Pole33.
Zbrodnie dokonane na ludności cywilnej przez żandarmów z posterunku Stützpunktu w Mircu były przedmiotem badania IPN w Kielcach Dochodzenie przeprowadzone zostało w oparciu o zeznania naocznych świadków wydarzeń, wizji lokalnych i zachowane archiwa[11].
Łącznie, jak udało się ustalić, niemieccy policjanci z Mirca byli odpowiedzialni za śmierć co najmniej 74 osób.
Wielkość i zakres akcji represyjnych zależały od woli samych żandarmów. Stąd też różna wielkość ofiar funkcjonariuszy niemieckiej policji porządkowej. Dla porównania można podać, że policjanci niemieccy ze Stützpunktu w Bodzentynie dopuścili się co najmniej 24 zabójstw, a żandarmi z Chrobrza (powiat buski) około 100.
| Lp. | Imię i nazwisko ofiary | Data egzekucji | Miejsce egzekucji |
|---|---|---|---|
| 1. | Józefa Janiec | 15 VI 1943 | Las tychowski |
| 2. | Franciszek Strzelec | ||
| 3. | Stefan Borek | ||
| 4. | Jan Borek | ||
| 5. | Władysława Drożdżał | ||
| 6. | Stefan Banasik | ||
| 7. | Franciszek Iskra | ||
| 8. | Helena Sieczka | 7 VII 1943 | Las między Grzybową Górą a Gadką |
| 9. | Henryk Sieczka | ||
| 10. | Barbara Sieczka | ||
| 11. | Zofia Łyżwa | ||
| 12. | Zbigniew Łyżwa | ||
| 13. | Balbina Łyżwa | ||
| 14. | Anna z Dalegów Kuperszmit | ||
| 15. | Leokadia Franciszka Kuperszmit | ||
| 16. | Stanisław Walas | 4 IX 1943 | Zbijów Duży |
| 17. | Józefa Walas | ||
| 18. | Józef Walas | ||
| 19. | Franciszka Strzelec | 18 X 1943 | Gadka |
| 20. | Edward Janiec | ||
| 21. | Teresa Janiec | ||
| 22. | Władysław Janiec | ||
| 23. | Józefa Derlatka | ||
| 24. | Krystyna Derlatka | ||
| 25. | Wiesława Derlatka | ||
| 26. | Jozef Grzmil | 18 VI 1943 | Zbijów Duży |
| 27. | Daniel Grzmil | ||
| 28. | Wacław Kowalik | 22 XII 1942 | Lipowe Pole |
| 29. | Józef Gładyś | III 1943 | Świerczek |
| 30. | Wiktor Kocia | 25 X 1943 | Żwirownia w Skarżysku Kościelnym |
| 31. | Władysław Kwiatkowski | ||
| 32. | Tadeusz Kwiatkowski | ||
| 33. | Bolesław Ungier | ||
| 34. | Józef Kocia | ||
| 35. | Józef Piątek | ||
| 36. | Andrzej Sieczka | ||
| 37. | Bolesław Tyka | ||
| 38. | Antoni Bukowski | ||
| 39. | Adam Czerwiak | ||
| 40. | Józef Nowakowski | ||
| 41. | Władysław Serwa | X 1943 | Gadka |
| 42. | Maria Serwa | ||
| 43. | Franciszek Gromek | 8 XI 1943 | Lipowe Pole |
| 44. | Józef Gromek | ||
| 45. | Michał Pacek | 10 VII 1943 | Tychów Stary |
| 46. | Bolesław Gluza | 7 XII 1943 | Mirzec |
| 47. | Marian Łyżwa | ||
| 48. | Bolesław Węglowski | ||
| 49. | Wacław Kępa | 8 I 1944 | |
| 50. | Stefan Wierzbowicz | ||
| 51. | NN Żydówka | ||
| 52. | NN Żyd | ||
| 53. | NN Żyd | ||
| 54. | NN Żydówka | ||
| 55. | NN Żyd | - | |
| 56. | NN Żydówka | ||
| 57. | Żydówka „Marysia” | ||
| 58. | Stefan Rokita | 3 VI 1943 | |
| 59. | Mikołaj (Andrzej) Borek | 13 XII 1943 | Osiny |
| 60. | Piotr Ankurowski | ||
| 61. | Jozef Ankurowski | ||
| 62. | Stanisław Ankurowski | ||
| 63. | Władysław Ankurowski | ||
| 64. | Tadeusz Kocia | 19 VI 1944 | Las koło wsi Wola |
| 65. | Antoni Anioł | ||
| 66. | NN mężczyzna | - | Mirzec |
| 67. | NN mężczyzna | ||
| 68. | Henryk Gat | 11 III 1943 | Marcinków |
| 69. | Józef Stąpor | - | Śmierć w obozie koncentracyjnym |
| 70. | NN Skorupa | ||
| 71. | Józef Kowal | - | Śmierć w obozie koncentracyjnym Auschwitz |
| 72. | Adam Gwóźdź | ||
| 73. | Jan Gwóźdź | ||
| 74. | Edward Bajda |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 81079
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2021. Stan ludności 31.12.2021 str. 13 [dostęp 2022-10-10]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 787 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ MIECZYSŁAW NIWIŃSKI OPACTWO CYSTERSÓW W WĄCHOCKU FUNDACJA i DZIEJE UPOSAŻENIA DO KOŃCA WIEKÓW ŚREDNICH W KRAKOWIE NAKŁADEM POLSKIEJ AKADEMJI UMIEJĘTNOŚCI SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNIACH GEBETHNERA I WOLFFA 1930
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 60.
- ↑ [„Rocznik Świętokrzyski” 1988, t. 15, s. 207. Rocznik Świętokrzyski]
- ↑ dr Tomasz Domański Działalność Stützpunktu w Mircu w latach 1942-1944. [dostęp 2013-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-10)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Źródło: AOK, Ds. 1/85, t. 1; AOK, Ds. 80/71, t. 1–5; AIPN Kielce, 53/434, k. 1-16; A. Jankowski, Sprawozdanie…, s. 204–209;
- Polityka okupacyjnych władz niemieckich wobec ludności polskiej w powiecie starachowickim w latach 1939-1945 - MATERIAŁY KONFERENCJI NAUKOWEJ
- J. Franecki, Hitlerowski aparat policyjny i sądowniczy i jego działalność w dystrykcie radomskim ze szczególnym uwzględnieniem Ziemi Radomskiej, Radom 1978,s. 17.
- A. Jankowski, Pacyfikacje i terror na wsi na Kielecczyźnie 1939 -1945, „Rocznik Świętokrzyski” 1988, t. 15, s. 12
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Mirzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 340.
- Mirzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 500.
- Siedziba gminy: Mirzec
| Wsie |
|
|---|---|
| Osady leśne | |
| Części wsi |
|
