Mit 10% mózgu

Pozycja ludzkiego mózgu w czaszce

Mit 10% mózgu – szeroko rozpowszechniony mit, który głosi, że większość lub wszyscy ludzie wykorzystują jedynie 10% swojego mózgu. Błędnie przypisywano go postaciom takim jak Albert Einstein. W związku z tym sugeruje się, że osoba może wzbudzić nieużyty potencjał i podnieść poziom swojej inteligencji.

Mimo że czynniki wpływające na inteligencję mogą polepszyć się wraz z treningiem, idea mówiąca, że duże części mózgu pozostają nieużywane, jest bezpodstawna. Chociaż mózg pozostawia naukowcom wiele do wyjaśnienia, każda jego część spełnia znaną funkcję.

Obalenie mitu

Neurolog Barry Gordon opisuje mit jako śmiesznie nieprawdziwy, dodając: „używamy praktycznie każdej części mózgu i większość jego części jest aktywna cały czas”. Neurobiolog Barry Beyerstein przedstawia siedem argumentów obalających mit:

• Badania mózgu. Jeżeli 90% mózgu jest zazwyczaj niewykorzystywane, uszkodzenie w tych rejonach nie powinno wpływać na człowieka. Jednakże w mózgu prawie nie ma regionów, które po uszkodzeniu nie prowadzą do utraty zdolności. Nawet drobne uszkodzenia mózgu mogą mieć poważne skutki.
• Ewolucja. Mózg pochłania wielkie ilości tlenu i składników odżywczych w porównaniu z resztą ciała. Pomimo stanowienia jedynie 2% ciała może pochłaniać do 20% energii. Jeżeli 90% mózgu byłoby niepotrzebne, istniałaby wielka szansa przeżycia ludzi z mniejszymi, bardziej wydajnymi mózgami. Gdyby to była prawda, proces naturalnej selekcji wyeliminowałby nieefektywne mózgi. Tym samym jest wysoce nieprawdopodobne, że mózg o takiej dużej zbędnej przestrzeni mógł ewoluować.
• Obrazowanie mózgu. Technologie takie jak pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa (PET) i funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI) pozwalają monitorować aktywność ludzkiego mózgu. Ukazują, że nawet w trakcie snu wszystkie części mózgu wykazują pewien poziom aktywności. Tylko w przypadkach poważnych uszkodzeń mózg posiada „ciche” regiony.
• Lokalizacja funkcji. Mózg działa nie jako pojedyncza masa, a raczej jako zbiór obszarów odpowiedzialnych za różne sposoby przetwarzania informacji. Dekady badań obejmowały funkcje poszczególnych regionów, nie znaleziono miejsca bez swojej funkcji.
• Analiza mikrostrukturalna. W technice zwanej single-unit recording badacze wprowadzają małą elektrodę do mózgu i badają aktywność pojedynczej komórki. Jeżeli 90% komórek byłoby nieużywanych, technika ta wykazałaby to.
• Badania nad metabolizmem. Inna technika naukowa obejmuje badanie reakcji mózgu na oznaczone radioaktywnie cząsteczki 2-deoksyglukozy. Gdyby 90% mózgu było nieużywane, nieaktywne komórki ukazałby się jako puste miejsca w radiografii mózgu. Nie odnotowano takich wyników.
• Choroby neurologiczne. Komórki mózgu, które nie są używane, mają tendencję do degeneracji (zanikania). Stąd, jeżeli 90% byłoby nieaktywne, autopsja mózgu dorosłego człowieka wykazałaby dużą degenerację.

Literatura i film

Mit występuje m.in. w filmach Lucy w reżyserii Luca Bessona oraz Jestem Bogiem w reżyserii Neila Burgera.