Mościszki (wieś w województwie wielkopolskim)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mościszki
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

kościański

Gmina

Krzywiń

Strefa numeracyjna

65

Kod pocztowy

64-010[2]

Tablice rejestracyjne

PKS

SIMC

0372701

Położenie na mapie gminy Krzywiń
Mapa konturowa gminy Krzywiń, po prawej znajduje się punkt z opisem „Mościszki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Mościszki”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Mościszki”
Położenie na mapie powiatu kościańskiego
Mapa konturowa powiatu kościańskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Mościszki”
Ziemia52°00′21″N 16°56′52″E/52,005833 16,947778[1]

Mościszki – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Krzywiń.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Mościszki były osadą istniejącą już w XI w. w dobrach rodu Awdańców i należała do Michała Awdańca[3]. Wówczas nosiła nazwę Mościeszyce. Wraz z innymi osadami należącymi do tego rodu stanowiły uposażenie opactwa Benedyktynów w Lubiniu ufundowanym w 1070 r. Po raz pierwszy Mościszki wspomniane zostały w dokumencie datowanym na 1181 r., a będącym wytworzonym przed 1258 r., falsyfikatem dokumentu fundacyjnego konwiktu benedyktyńskiego[4]. W XIII w. na fali kolonizacyjnej opaci lubińscy dokonali lokacji wsi na prawie niemieckim w oczekiwaniu na większe dochody. Wtedy też przypuszczalnie zmieniono nazwę na Mościszki. Ponownie nazwa wsi pojawia się w roku 1356, gdy opat Andrzej sprzedawał Piotrowi z Pragi sołectwo w Zbęchach[5]. W 1393 r. król polski Władysław Jagiełło zwolnił wieś Mościszki z danin powszechnych i ciężarów[5]. Sądzić należy, że dokonana lokacja nie przyniosła spodziewanego wzrostu profitów, gdyż z końcem XIV w. dokonano ponownej lokacji.

W 1400 r. opat lubiński dokonał relokacji wsi na prawo średzkie, sprzedając przy tej okazji sołectwo Mościszek sołtysom wsi Bieńkowo za 34 grzywny (1 grzywna = ok. 200 g) srebra[6][7]. Zawarta umowa określała uposażenie sołtysa obejmujące: 3 małe łany (1 łan mniejszy = 17,955 ha), 3 ogrody, 2 morgi łąki (1 morga = 0,56 ha), karczmę, piekarnię, jatkę mięsną, warsztat szewski, kuźnię, 1/3 kar sądowych, prawo wypasu 4 kobył i 300 owiec, prawo połowu ryb w jeziorze i rzece, prawo polowania na drobną zwierzynę. W zamian za to sołtys był zobowiązany do konnej służby wojskowej o wartości 1,5 grzywny oraz 1 obiadu lub 1 wiardunku (1/4 grzywny) w czasie sądów. Wieś otrzymała 4 lata wolnizny. Kmiecie za otrzymane pola mieli obowiązek dostarczyć do klasztoru 1 wiardunek z każdego łanu, jako dziesięcinę, 10 miar zboża (4 pszenicy, 3 żyta i 3 owsa) (1 miara = ok. 15 l), 1 miarę chmielu. Ponadto musieli świadczyć robociznę. Do tego cała wieś musiała składać daniny okolicznościowe: 2 obiady rocznie lub ½ grzywny, oraz z 1 łanu wieprzka na Boże Narodzenie, 2 kurczęta na Narodzenie Najświętszej Marii Panny (8 września) i 30 jaj na Wielkanoc.

W dokumencie z 1467 r., w którym opat lubiński Wojciech zaświadcza istnienie zobowiązania zmarłego już sołtysa Piotr z Pragi wobec swoich bratanków, pojawiają się po raz pierwszy imiona kmieci z Mościszek. Wymieniono Franciszka Saludę, Mateusza Wochno i Michała Swóła[8]. W roku 1470 opat lubiński dokonał parcelacji folwarku klasztornego położonego na polach Mościszek. Sołtys otrzymał ½ łanu, 3 kmieci po ½ łanu, syn karczmarza 1 łan. Za te nabytki razem musieli płacić czynsz wynoszący rocznie 1,25 grzywny z łanu. Przy tej okazji również pojawiają się imiona mieszkańców wsi. Sołtys Wojciech za swój nabytek zapłacił 1 grzywną. Poza tym kmiecie Łukasz Niemiec, Franciszek Szymal i Maciej Roth oraz syn karczmarza Marcin[9]. Z Księgi uposażeń biskupstwa poznańskiego z r. 1510 wynika, że na Mościszki składały się: 2 sołectwa po 1 ½ łanie, 8 łanów kmiecych osiadłych, 2 łany puste, karczma[10]. W późniejszy latach następował powolny rozwój wioski i w 1563 r. były 3 łany sołtysie, 10 kmiecych, 1 komornik i karczma, ale już w 1566 r. wieś obejmowała 3 łany sołtysie, 10 kmiecych, 5 zagrodników, 2 karczmy i 1 krawca. Natomiast w 1571 r. zniknęła 1 karczma, a krawca zastąpił rybak[11]. W późniejszym okresie Mościszki weszły w skład ekonomii Jerka.

Wieś duchowna, własność opata benedyktynów w Lubiniu pod koniec XVI wieku leżała w powiecie kościańskim województwa poznańskiego[12].

W wyniku rozbiorów Polski Wielkopolska znalazła się pod panowaniem pruskim. W 1796 r. opactwo benedyktyńskie w Lubiniu wraz z przynależnymi dobrami zostało przejęte przez Skarb państwa pruskiego. Ekonomia Jerka stała się majątkiem rządu pruskiego. Po okresie wojen napoleońskich utworzone zostało Wielkie Księstwo Poznańskie (1815-1848). Mościszki administracyjnie należały do ówczesnego pruskiego powiatu Kosten w rejencji poznańskiej[13]. W 1816 roku rozpoczęło się uwłaszczanie chłopów. W 1831 r. władze pruskie dokonały regulacji i separacji gruntów między Bieżyniem a Mościszkami, co wiązało się z ich uwłaszczeniem[14]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Mościszki liczyły 161 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 23 dymy (domostwa)[13].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

W Mościszkach urodzili się:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 83763
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 807 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. ↑ W. Semkowicz, Ród Awdańców w wiekach średnich, Poznań 1920, s. 12 i n.
  4. ↑ Z. Perzanowski, Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w Średniowieczu, Wrocław 1978, s. 13.
  5. ↑ a b Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski. Dokumenty Opactwa Benedyktynów w Lubiniu z XIII - XV wieku, oprac. Z. Perzanowski, Warszawa-Poznań 1975, s. 130 i n.
  6. ↑ F.K. Piekosiński, O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV wieku, Kraków 1878.
  7. ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski. Dokumenty Opactwa Benedyktynów w Lubiniu z XIII - XV wieku, oprac. Z. Perzanowski, Warszawa-Poznań 1975, s. 169 i n.
  8. ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski. Dokumenty Opactwa Benedyktynów w Lubiniu z XIII - XV wieku, oprac. Z. Perzanowski, Warszawa-Poznań 1975, s. 317.
  9. ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski. Dokumenty Opactwa Benedyktynów w Lubiniu z XIII - XV wieku, oprac. Z. Perzanowski, Warszawa-Poznań 1975, s. 334.
  10. ↑ J. Nowacki, Księga uposażenia diecezji poznańskiej z roku 1510, Poznań 1950, s. 108.
  11. ↑ Z. Perzanowski, Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w Średniowieczu, Wrocław 1978, s. 124.
  12. ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 246.
  13. ↑ a b Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 216.
  14. ↑ Reces regulacyjny i separacyjny gminy Bieżyń, Archiwum Państwowe w Poznaniu (dalej: APP), zespół Starostwo Powiatowe w Kościanie, sygn. recesy 3.
Gmina Krzywiń
Miasto
Wsie
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mościszki_(wieś_w_województwie_wielkopolskim)&oldid=72545010”