Mojżesz Schorr

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mojżesz Schorr
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 maja 1874
Przemyśl, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

8 lipca 1941
Posty, Uzbecka SRR, ZSRR

Senator IV kadencji (II RP)
Okres

od 4 października 1935
do 13 września 1938

Mojżesz Schorr po aresztowaniu przez NKWD 1940

Mojżesz Schorr (ur. 10 maja 1874 w Przemyślu[1], zm. 8 lipca 1941 w łagrze w miejscowości Posty w Uzbekistanie) – polski historyk orientalista pochodzenia żydowskiego, znawca prawa babilońskiego, semitolog, rabin, działacz polityczny, senator II RP IV kadencji, wiceprezydent B’nai B’rith, jeden z twórców historiografii polskich Żydów.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem bankiera Ozjasza Schorra i Estery z domu Friedman. Po ukończeniu Gimnazjum w Przemyślu w roku 1893 rozpoczął studia historyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Wiedeńskim, jednocześnie uczęszczając do szkoły rabinackiej Israelitisch-Theologische Lehranstalt. Podczas studiów poznał i zaprzyjaźnił się z Maksymilianem Gumplowiczem, synem znanego socjologa Ludwika Gumplowicza, który po samobójczej śmierci syna zaopiekował się młodym Schorrem, doradzając mu studia w Polsce, które ten podjął w 1896 r. na Uniwersytecie Lwowskim.

W 1899 Mojżesz Schorr obronił pracę doktorską pod tytułem „Organizacja Żydów w Polsce”, a w 1900 uzyskał dyplom rabinacki. Osiadłszy we Lwowie, prowadził szeroko rozwiniętą pracę pedagogiczną i społeczną. W 1904 został prezesem Związku Nauczycieli Religii Mojżeszowej Szkół Ludowych i Średnich w Galicji, założył Wydział Opieki Towarzystwa dla Wspierania Żydowskiej Młodzieży Szkół Średnich, a w latach 1903–1905 był przewodniczącym Towarzystwa dla Szerzenia Oświaty wśród Żydów „Toynbeehale” we Lwowie.

Był członkiem Komisji Orientalistycznej przy Akademii Umiejętności[1] od 1918.

Po przeniesieniu do Warszawy w 1923 został w 1925 profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, należał do grona współtwórców stołecznego Instytutu Nauk Judaistycznych. Od 1923 był rabinem Wielkiej Synagogi na Tłomackiem w Warszawie[1], przy której organizował budowę Biblioteki Judaistycznej.

W 1935 Mojżesz Schorr został przez prezydenta Mościckiego powołany do Senatu. Chociaż wyznawał poglądy syjonistyczne, nie należał do żadnej partii politycznej. Angażował się w szeroko pojętą pracę humanitarną. Jako zwolennik osadnictwa w Palestynie, należał do kierownictwa Agencji Żydowskiej. Pełnił zaszczytną funkcję prezesa polskiego Towarzystwa Przyjaciół Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, a w 1925 był honorowym gościem na ceremonii otwarcia uczelni. Przewodniczył także Żydowskiemu Komitetowi Emigracyjno-Kolonialnemu.

Tuż przed wybuchem wojny angażował się w obronę mniejszości żydowskiej przed bojkotem handlowym.

Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD i jako element społecznie niebezpieczny zesłany do łagru w Uzbekistanie. O uwolnienie Mojżesza Schorra bezskutecznie zabiegała ambasada USA, na prośbę generała Władysława SikorskiegoWatykan oraz polska ambasada w ZSRR. Uczony zmarł 8 lipca 1941 r. Jego grób nie zachował się.

Jego córka, Felicja, w czerwcu 1929 r. wyszła za mąż za Maksymiliana Kona, syna głównego udziałowca „Widzewskiej Manufaktury” – Oskara Kona, podówczas jednego z najbogatszych ludzi w Polsce. Mieszkali w wilii, która zachowała się do dziś, przy ul. Konstytucyjnej 43c wraz z matką Maksa – Marią, pierwszą żoną Oskara Kona[2].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

  • Organizacya Żydów w Polsce (od najdawniejszych czasów aż do r. 1772), Lwów, 1899[3]
  • Żydzi w Przemyślu do końca XVIII wieku, Lwów, 1903[4]
  • Państwo i społeczeństwo babilońskie w okresie t. zw. dynastyi Hamurabiego, około 2500-2000 przed Chrystusem, Lwów, 1906
  • Kodeks Hammurabiego, Kraków, 1907[5]
  • Pomnik prawa staroassyryjskiego, z XIV w. przed Chr, Lwów, 1923
  • Stowarzyszenie humanitarne „Braterstwo B’nei-B’rith” w Warszawie 1922-1932, Warszawa, 1932[6]
  • Modlitewnik. (Sydur). Sydur. Modlitewnik na wszystkie dni w roku oraz modlitwę za Rzeczpospolitą ułożoną przez prof. Schorra, Warszawa, 1936 (wspólnie z Samuelem Szenhakiem)[7]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Księga jubileuszowa ku czci Prof. Dr. Mojżesza Schorra, Warszawa, 1935
  • Mojżesz Schorr i jego listy do Ludwika Gumplowicza, R. Żebrowski, Warszawa, 1994
  • Prof. Mojżesz Schorr, K. Pilarczyk, Warszawa, 1995
  • Prof. dr Mojżesz Schorr. Portret uczonego – badacza dziejów Żydów w Polsce, K. Pilarczyk (pod red. T. Jurka), Wrocław, 1996
  • Z badań nad lwowskim okresem działalności naukowej, dydaktycznej i społecznej Mojżesza Schorra, J. Chonigsman, W. Wierzbieniec (pod red. Jerzego Maternickiego), Rzeszów, 2004
  • Żydzi, A. Żbikowski, Wrocław, 2004
  • Księgi życia profesora Mojżesza Schorra, Warszawa, 2005 (Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra)
  • Profesor Mojżesz Schorr: ostatni rabin Wielkiej Synagogi, Warszawa, 2008 (Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra)
  • M. Prokopowicz: Żydzi polscy. Historie niezwykłe, Warszawa 2010, s. 291–293.
  • Szymon Rudnicki: Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2004, s. 411–419. ISBN 83-70596-39-8.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 459.
  2. Bolesław Leśmian, Recepta na miliony. Z dziejów rodu Konów. Wyd. 2; Wyd. „Kusiński-Łódź”, Łódź 2017.
  3. Mojżesz Schorr, Organizacya Żydów w Polsce : (od najdawniejszych czasów aż do r. 1772) [online], polona.pl [dostęp 2019-07-12].
  4. Żydzi w Przemyślu do końca XVIII wieku [online], polona.pl [dostęp 2019-07-12].
  5. Mojżesz Schorr, Kodeks Hammurabiego a ówczesna praktyka prawna [online], polona.pl [dostęp 2019-07-12].
  6. Stowarzyszenie humanitarne "Braterstwo B'nei-B'rith" w Warszawie 1922-1932 [online], polona.pl [dostęp 2019-07-12].
  7. Modlitewnik = (Sydur) [online], polona.pl [dostęp 2019-07-12].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]