Monetnica plamista
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
monetnica plamista |
| Nazwa systematyczna | |
| Rhodocollybia maculata (Alb. & Schwein.) Singer Schweiz. Z. Pilzk. 17: 71 (1939) | |
.JPG)
Monetnica plamista (Rhodocollybia maculata (Alb. & Schwein.) Singer) – gatunek grzybów należący do rodziny Omphalotaceae[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Omphalotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1805 r. Johannes Baptista von Albertini i Lewis David von Schweinitz nadając mu nazwę Agaricus maculatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1939 r. Rolf Singer, przenosząc go do rodzaju Rhodocollybia[1].
Synonimów naukowych ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Agaricus maculatus Alb. & Schwein. (1805)
- Agaricus maculatus var. immaculatus Cooke (1881)
- Collybia maculata (Alb. & Schwein.) P. Kumm. (1871)
- Collybia maculata var. immaculata (Cooke) Sacc. (1881)
- Collybia maculata (Alb. & Schwein.) P. Kumm. (1871), var. maculata
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako pieniążek plamisty lub bedłka plamista[3].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
O średnicy 4–10 cm, u młodych osobników półkulisty, u starszych łukowaty, w końcu rozpostarty z tępym garbem. Brzeg kapelusza długo podwinięty. Nie jest wodochłonny. Skórka kapelusza gładka, w kolorze od białego do żółtawo-kremowego[4]. Charakterystyczną cechą jest występowanie na skórce rdzawych plamek, przy czym z wiekiem jest ich coraz więcej, tak, że u starszych okazów cała skórka staje się jednolicie rdzawobrązowa[5].
Wąskie, gęste i zbiegające ząbkiem na trzon. Mają biały kolor, ale po uciśnięciu zmieniają go na czerwonobrązowy. Ostrza blaszek słabo ząbkowane, u starszych okazów pokryte rdzawymi plamkami[4].
Wysokość 6–10 cm, średnica 1–2 cm, walcowaty, twardy i często wygięty. Czasami u nasady rozszerza się, natomiast poniżej niej jest zaostrzony. Jest pełny, dopiero u starych okazów staje się pusty w środku. Ma kolor podobny jak kapelusz i również z czasem jest rdzawo cętkowany, a u starszych okazów rdzawy[4].
Sprężysty, białawy, uszkodzony stopniowo ciemnieje. Pachnie trocinami, smak gorzki[4].
Jasnokremowy. Zarodniki gładkie, eliptyczno-okrągłe o rozmiarach 4–5 × 5–6 μm[6].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Znany jest głównie w Ameryce Północnej i Europie, ale odnotowano jego występowanie także w Afryce Środkowej i w Kostaryce (Ameryka Środkowa)[7]. W Europie Środkowej jest pospolity[5]. W Polsce również jest pospolity [8]
Występuje głównie na ściółce w lasach iglastych, chociaż spotykany jest również w lasach mieszanych. Rośnie głównie pod świerkami i sosnami, zwykle gromadnie[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Najłatwiej można go pomylić z innymi gatunkami monetnic, ale różni się od nich wyraźnie gorzkim, wręcz piekącym smakiem i bardzo gęstymi blaszkami[5]. Może też być pomylony z łysostopkiem wrzecionowatotrzonowym (Gymnopus fusipes), ale jest on ciemny, czerwonobrązowy[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-10-20]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d Andreas Gminder: Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej. 2008. ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Grzybland. Monetnica plamista. [dostęp 2012-08-18].
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.